Για το βιβλίο του Βασίλη Ασημακόπουλου “Πορεία Αριστερά” (εκδόσεις Γόρδιος)
Το ελληνικό annus mirabilis 2015 είναι λογικό να έχει τροφοδοτήσει μια σημαντική συζήτηση για τη στρατηγική της Αριστεράς στην Ελλάδα, την Ευρώπη αλλά και παγκόσμια. Στη χώρα μας ωστόσο – και αυτό είναι σε ένα βαθμό λογικό – η συζήτηση υποτάσσεται στις πολιτικές σκοπιμότητες της συγκυρίας. Όσο όμως απομακρυνόμαστε από τη στιγμή της έκρηξης των αντιθέσεων, δηλαδή το καλοκαίρι του 2015, η συζήτηση αυτή επιβάλλεται να πάρει ένα λιγότερο εργαλειακό και περισσότερο πολιτικό χαρακτήρα.
Η συλλογή κειμένων του Βασίλη Ασημακόπουλου «Πορεία Αριστερά», που εκδόθηκε πρόσφατα σε βιβλίο από τις εκδόσεις Γόρδιος, είναι μια ουσιαστική συμβολή σε αυτή τη συζήτηση.
Το βιβλίο φιλοξενεί κείμενα του Β. Ασημακόπουλου της περιόδου 2012-2016, δηλαδή κατά βάση της περιόδου όπου - μετά την ανάδειξη του ΣΥΡΙΖΑ σε αξιωματική αντιπολίτευση - η πιθανότητα ανάληψης της κυβερνητικής θέσης από την Αριστερά μας έφερε όλους/ες αντιμέτωπους/ες με πρωτόγνωρα ερωτήματα.
Ο Β. Ασημακόπουλος τοποθετείται από τη σκοπιά του ανθρώπου που μετείχε ενεργά στο εγχείρημα του ΣΥΡΙΖΑ. Υπήρξε υποψήφιος βουλευτής στις διπλές εκλογές του 2012 στη Β’ Αθήνας. Ωστόσο - και αυτό είναι δείγμα μιας ασυνήθιστης εντιμότητας - μετά το 2012 και την αποκρυστάλλωση της κεντρικής θέσης του ΣΥΡΙΖΑ για καταγγελία του μνημονίου εντός του ευρώ επιλέγει να μην εκπροσωπεί το κόμμα δημόσια, να μην θέσει εκ νέου υποψηφιότητα στις εκλογές και - μετά την εκλογική νίκη του 2015 - να μην καταλάβει οποιαδήποτε δημόσια θέση.
Καθώς η πολιτική του προέλευση είναι από το χώρο της αριστερής διαφωνίας στο ΠΑΣΟΚ, αυτή η στάση υπογραμμίζει την ανάγκη να επισημαίνεται ότι η πολιτική προέλευση από το χώρο του ΠΑΣΟΚ δεν συνεπάγεται κατ’ανάγκη καιροσκοπισμό, ιδιοτέλεια και καθεστωτική αντίληψη, όπως έχει σχεδόν επιβάλλει μια αγοραία και εν τέλει συντηρητική κριτική.
Αντίθετα, η ανάγνωση του βιβλίου επιβεβαιώνει ότι υπάρχει ένα ολόκληρο ρεύμα ιδεών που τροφοδότησε το ΠΑΣΟΚ της μεταπολίτευσης με σημεία αναφοράς - μεταξύ άλλων - την αντιδικτατορική πάλη, τον αντιαμερικανισμό, το ριζοσπαστικό εργοστασιακό συνδικαλισμό. Σε πολιτικό επίπεδο το ρεύμα αυτό (που ηττάται οριστικά μετά το 1986) θα εκφραστεί πολιτικά σε διάσπαρτα πολιτικά σχίσματα από το κομματικό σώμα, αλλά κυρίως θα τροφοδοτήσει το χώρο των ανένταχτων.
Το ζήτημα μιας άλλης πολιτικήςΠαρά το γεγονός ότι το βιβλίο περιλαμβάνει κείμενα που είναι γραμμένα με την αγωνία της πολιτικής παρέμβασης στη συγκυρία, τα περισσότερα έχουν εκτεταμένες θεωρητικές αναφορές που αποκαλύπτουν την εξοικείωση του συγγραφέα - καίτοι είναι νομικός - με την πολιτική επιστήμη με έμφαση στη συζήτηση για την κοινωνική δομή των δυτικών κοινωνιών και της ελληνικής κοινωνίας και στις σχέσεις εκπροσώπησης κοινωνικών τάξεων και κομμάτων στην μεταπολεμική Ελλάδα και Ευρώπη.
Σε σχέση με τη στρατηγική του ΣΥΡΙΖΑ κατά την περίοδο πριν την εκλογική νίκη, στα κείμενα του βιβλίου επανέρχονται συνεχώς - σχεδόν εμμονικά - δύο επισημάνσεις:
Καταρχάς, ο κίνδυνος της ενσωμάτωσης με βασικό μοχλό την κρατικοποίηση του κόμματος, δηλαδή τη στρατηγική επιλογή της στελέχωσης του (αστικού) κρατικού μηχανισμού με κεντρικά κομματικά στελέχη. Ο συγγραφέας θεωρεί αυτή την αντίληψη σημαντική για την ερμηνεία της μετάλλαξης του ΠΑΣΟΚ από ένα ριζοσπαστικό κίνημα της μεταπολίτευσης στο νεοφιλελεύθερο μόρφωμα που βλέπουμε σήμερα.
Η δεύτερη κεντρική επισήμανση του συγγραφέα είναι η αδύνατη εξίσωση που επιχείρησε να επιλύσει ο ΣΥΡΙΖΑ με την υιοθέτηση της πρότασης της καταγγελίας του μνημονίου εντός του ευρώ. Ο συγγραφέας έγκαιρα διατυπώνει σοβαρές αμφιβολίες για τη δυνατότητα αυτής της λύσης και θέτει το ζήτημα μιας άλλης πολιτικής που θα αφήνει ανοιχτή την πόρτα αποχώρησης από το ευρώ. Κάθε άλλη επιλογή, εκτιμά ο συγγραφέας, ιδίως μετά την κυπριακή εμπειρία του 2013, ισοδυναμεί με τη μετατροπή της κυβέρνησης του ΣΥΡΙΖΑ σε διαχειριστή του μνημονίου. Υπό το φως των εξελίξεων που όλοι/ες γνωρίζουμε, είναι προφανές ότι αυτή είναι η πραγματική συζήτηση για την Αριστερά στην Ευρώπη. Η αδυναμία του ΣΥΡΙΖΑ να κρατήσει ζωντανή την υπόσχεση μιας άλλης πολιτικής μέσα στην ευρωζώνη, με αποτέλεσμα να υποστεί τη συντριπτική ήττα του 2015, είναι το ένα όριο. Οι δυσκολίες της πορείας σε ένα διεθνές περιβάλλον έξω από τους θεσμούς των διεθνών ολοκληρώσεων, χωρίς συμμαχίες (οικονομικές, στρατιωτικές και γεωπολιτικές) είναι το άλλο όριο, πράγμα που πάντως ο συγγραφέας δείχνει ότι δεν υποτιμά.
Γόνιμες διαφωνίεςΚεντρική, τέλος, επιλογή του συγγραφέα είναι να τοποθετείται από τη σκοπιά μιας πατριωτικής Αριστεράς. Στο σημείο αυτό εντοπίζω τις δικές μου - σε πολλά σημεία ριζικές - διαφωνίες με τις απόψεις που διατυπώνει ο συγγραφέας περιγράφοντας το ουσιαστικό περιεχόμενο αυτής της ταυτότητας.
Η διαφωνία δεν αφορά στην κεντρικότητα της πολιτικής πάλης που διεξάγεται μέσα στον εθνικό σχηματισμό, άποψη που κατά την εκτίμησή μου είναι ορθή, αλλά στην ανάπτυξη από το συγγραφέα απόψεων - κυρίως στο πλαίσιο της θεματολογίας των λεγόμενων εθνικών θεμάτων αλλά και αλλού - που κατά την γνώμη μου αναπαράγουν τα στερεότυπα μιας «εθνικής αλήθειας».
Ο συγγραφέας τεκμηριώνει θεωρητικά τη στάση του, αφενός με αναφορές που εμπνέονται από τη γνωστή διατύπωση του Νίκου Σβορώνου για τον αντιστασιακό χαρακτήρα της νεοελληνικής ιστορίας, αφετέρου από την κατά την εκτίμησή του διαμόρφωση του ελληνικού έθνους ως υποτελούς - κυριαρχούμενου και επομένως σε αντικειμενική αντίθεση προς τους ιμπεριαλιστικούς σχηματισμούς, σύμφωνα με συγκεκριμένες αναφορές από το έργο του Νίκου Πουλαντζά.
Εκκινώντας από αυτές τις παραδοχές, ο συγγραφέας οδηγείται σε εκτιμήσεις με έντονο το στοιχείο του εθνικού υποκειμενισμού και σε μια οξεία πολεμική προς όσους/ες στέκονται κριτικά απέναντι στο πατριωτικό προγραμματικό πλαίσιο. Σε αυτό το πλαίσιο, στις συλλογικότητες και τα άτομα με κύρια ενασχόληση τα ανθρώπινα δικαιώματα αποδίδεται η κατηγορία του κοσμοπολιτισμού, ο κεμαλισμός εξισώνεται με το ναζισμό, η αντίθεση στο σχέδιο Ανάν ανάγεται σε τεκμήριο φιλοπατρίας, οι αναφορές στη Χρυσή Αυγή γίνονται κατά βάση προκειμένου να καταδικαστεί η πρόταση του αντιφασιστικού μετώπου με τα κόμματα του αστικού μπλοκ, ενώ είναι χαρακτηριστική η έλλειψη κάθε αναφοράς στο μεταναστευτικό και προσφυγικό ζήτημα.
Η σκοτεινή κληρονομιά του 20ού αιώνα, ωστόσο, νομίζω ότι επιβάλλει στην Αριστερά να μην υποτιμήσει ξανά το ζήτημα των ανθρώπινων δικαιωμάτων. Επίσης, και πάλι η εμπειρία του 20ού αιώνα, υπογραμμίζει την προτεραιότητα της μετωπικής πάλης ενάντια στο φασισμό και το ναζισμό, αλλά και τη δικαιολογημένη δυσπιστία προς τις «εθνικές αλήθειες».
Τα παραπάνω πάντως δεν αναιρούν τις αρετές του βιβλίου που περιγράφηκαν πιο πάνω και το κάνουν ένα πραγματικά ωφέλιμο ανάγνωσμα για όποιον/α προσπαθεί να (ανα)προσανατολιστεί στη σημερινή πρωτόγνωρη συγκυρία.
Βασίλης Παπαστεργίου