Η αναμενόμενη επίθεση εναντίον του Ισλαμικού Κράτους στη Μοσούλη ξεκίνησε την περασμένη Δευτέρα. Μέχρι τη στιγμή που γράφεται αυτό το κείμενο οι ιρακινές δυνάμεις έχουν εκκαθαρίσει περιοχές γύρω από τη Μοσούλη, χωρίς να έχουν επιχειρήσει ακόμα να εισέλθουν στην ίδια την πόλη. Μεγαλύτερο ενδιαφέρον, όμως, από το επιχειρησιακό κομμάτι έχει το πολιτικό διακύβευμα της συγκεκριμένης μάχης. Καθώς σε αυτήν την επιχείρηση συμμετέχει μια ετερόκλητη συμμαχία με αποκλίνοντα συμφέροντα, το διακύβευμα αυτό διαφοροποιείται.
Η στόχευση της ιρακινής κυβέρνησηςΓια την ιρακινή κυβέρνηση και τον πρωθυπουργό Χάιντερ Αλ Αμπάντι προτεραιότητα είναι να πιστωθεί η απελευθέρωση της Μοσούλης στον κυβερνητικό σχεδιασμό και να παίξει πρωταγωνιστικό ρόλο ο ιρακινός στρατός στην όλη επιχείρηση. Μια τέτοια εξέλιξη θα αποκαταστήσει μερικώς το πληγωμένο γόητρο του ιρακινού στρατού, που έχασε κατά κράτος από τους αντάρτες του Ισλαμικού Κράτους πριν δυο χρόνια στις ίδιες περιοχές, εμφανίζοντας στοιχεία διάλυσης και λιποταξίας ολόκληρων μονάδων. Ταυτόχρονα θα ενδυναμώσει πολιτικά τον ίδιο τον Αμπάντι στην υλοποίηση του προγράμματος μεταρρυθμίσεων που φιλοδοξεί να περάσει και το οποίο βρίσκει αντίθετη σχεδόν όλη την πολιτική τάξη της χώρας. Θα διασφαλίσει, επίσης, τη μη επανάληψη των βιαιοτήτων που σημειώθηκαν από τις πολιτοφυλακές των Σιιτών σε περιοχές που απελευθερώθηκαν από το ΙΚ, αποδεικνύοντας στην πράξη ότι το ιρακινό κράτος είναι ικανό να εγγυηθεί την ασφάλεια των σουνιτών πολιτών. Τέλος, θα αποτρέψει την είσοδο στη Μοσούλη της εκπαιδευμένης από την Τουρκία πολιτοφυλακής του πρώην κυβερνήτη της πόλης, Ατιλ αν Νατζάφι, αποκαθιστώντας την εξουσία της Βαγδάτης μέχρι να αποφασισθεί το μελλοντικό status της περιοχής.
Τζιχάντ ενάντια στο Ισλαμικό ΚράτοςΟι Λαϊκές Δυνάμεις Κινητοποίησης (ΛΔΚ) είναι ο δεύτερος σημαντικός παίχτης στη μάχη της Μοσούλης. Αποτελούνται από μια σειρά παλιότερων και νέων, κατά βάση σιιτικών πολιτοφυλακών, που μετά από κάποια χρόνια αδράνειας εμφανίστηκαν και πάλι μετά την έκκληση του ανώτατου πνευματικού ηγέτη των Σιιτών του Ιράκ, Μεγάλου Αγιατολάχ Αλί Σιστανί, για τζιχάντ εναντίον του Ισλαμικού Κράτους. Η ικανότητα προβολής αντίστασης απέναντι στο ΙΚ την περίοδο της κατάρρευσης του στρατού (καλοκαίρι 2014) καταξίωσε τις ΛΔΚ στη συνείδηση πολλών Σιιτών και κινητοποίησε χιλιάδες εθελοντές να καταχτούν στις γραμμές τους. Οι περισσότερες από αυτές τις οργανώσεις χρηματοδοτούνται και εξοπλίζονται από το Ιράν και ουσιαστικά ακολουθούν τις εντολές του επικεφαλής των Φρουρών της Επανάστασης, Κασέμ Σολεϊμανί. Οι ΛΔΚ έδωσαν κατά περιόδους σεχταριστικό περιεχόμενο στην σύγκρουση, πραγματοποιώντας σειρά πογκρόμ εναντίον άμαχου σουνιτικού πληθυσμού σε περιοχές που απελευθέρωσαν από το ΙΚ, όπως το Αμερλί, η Σαμάρα, το Ραμάντι και η Φαλούτζα. Στην περίπτωση της Μοσούλης φαίνεται πως θα αποφύγουν να επαναλάβουν παρόμοιες τακτικές πογκρόμ τόσο για λόγους πολιτικής σκοπιμότητας (πιθανή μετατροπή τους σε πολιτική συμμαχία που θα συμμετάσχει στις επόμενες εκλογές υπό την ηγεσία του Μαλίκι) όσο και για πρακτικούς λόγους (παραμονή τους εκτός πόλης, εκτενής κάλυψη από διεθνή ΜΜΕ των επιχειρήσεων, ταυτόχρονη παρουσία ξένων στρατευμάτων κοντά στο πεδίο μάχης). Δεν αποκλείεται, όμως, πιθανή σύγκρουσή τους με τους Πεσμεγκρά, εφόσον αυτοί δεν αποχωρήσουν από περιοχές που κατέλαβαν στο Νίβενεχ και βρίσκονται επίσημα υπό τον έλεγχο της ομοσπονδιακής κυβέρνησης, καθώς και με τον τουρκικό στρατό στην περίπτωση που εμπλακεί στρατιωτικά.
Οι όροι των ΚούρδωνΈτερος παράγοντας με σημαντικό ρόλο στην επικείμενη μάχη είναι ο κουρδικός. Οι κουρδικές πολιτοφυλακές (πεσμεγκρά) κατάφεραν να ανακόψουν την προέλαση του Ισλαμικού Κράτους προς τα βόρεια το καλοκαίρι του 2014 και ανακατέλαβαν εδάφη, φτάνοντας μέχρι τα πρόθυρα της Μοσούλης, την οποία έχουν κλείσει από τρεις πλευρές. Η αντεπίθεση των Κούρδων τους έδωσε τη δυνατότητα να ελέγξουν κάποιες από τις διαφιλονικούμενες περιοχές που βρίσκονται έξω από τη δικαιοδοσία της αυτόνομης κουρδικής οντότητας, διεκδικούνται, όμως, από αυτήν, λόγω σημαντικών κουρδικών μειονοτήτων. Καθώς η επιχείρηση για την απελευθέρωση της Μοσούλης δεν μπορεί να γίνει χωρίς τη συμμετοχή του κουρδικού παράγοντα, τόσο για λόγους γεωγραφίας (οι κουρδικές περιοχές βρίσκονται πολύ κοντά στη Μοσούλη) όσο και για λόγους αποτελεσματικότητας, οι Κούρδοι ζητούν από τη Βαγδάτη την ικανοποίηση μιας σειράς θεμάτων. Σε πολιτικό επίπεδο οι Κούρδοι επιθυμούν να μην εισέλθουν οι ΛΔΚ στη Μοσούλη μετά το τέλος των επιχειρήσεων, και στηρίζουν την πρόταση του πρώην κυβερνήτη της Μοσούλης για τη διαίρεση της επαρχίας Νιβενέχ σε μικρές αυτόνομες περιοχές με περιορισμένη την παρέμβαση της Βαγδάτης σε αυτές. Σε οικονομικό επίπεδο επιθυμούν την επίλυση των διενέξεων σχετικά με την εκμετάλλευση των πετρελαίων του Κιρκούκ και την χρηματοδότηση του Έιμπριλ από τον ομοσπονδιακό προϋπολογισμό. Αν κρίνουμε από τις δηλώσεις μετά την τελευταία συνάντηση Μπαρζανί-Αμπάντι στη Βαγδάτη (29/9), θα γίνουν σεβαστοί και οι δυο πολιτικοί όροι από τη Βαγδάτη, ενώ τα οικονομικά ζητήματα θα διευθετηθούν από διμερείς επιτροπές. Από την άλλη, ο ιρακινός πρωθυπουργός ζήτησε εμμέσως πλην σαφώς την απόσυρση του Έιμπριλ από τις περιοχές που κατέλαβε. Θα τηρήσει ο Μπαρζανί τη συμφωνία εγκαταλείποντας τις περιοχές αυτές;
Οι σουνιτικές πολιτοφυλακέςΗ τρίτη δύναμη που θα συμμετάσχει στη μάχη είναι οι σουνιτικές πολιτοφυλακές. Εδώ θα πρέπει να σημειώσουμε την πολιτοφυλακή του πρώην διοικητή του Νίβενεχ, Ατίλ Αλ Νατζάφι, η οποία εκπαιδεύτηκε από τον τουρκικό στρατό και πολλοί ιθύνοντες στο Ιράκ πιστεύουν ότι εξυπηρετεί τα τουρκικά συμφέροντα. Ο Αλ Νατζάφι έχει δηλώσει πως επιθυμεί την αλλαγή του status της περιοχής με την πιθανή διαίρεσή του σε μικρότερες περιοχές αυτόνομες από τη Βαγδάτη. Θα αποτελέσει η πολιτοφυλακή αυτή, καθώς και τα τουρκικά στρατεύματα, τη δύναμη πυρός για την επιβολή μιας de facto αυτονομίας σε περίπτωση που τα σιιτικά κόμματα διαφωνήσουν;
Δεκατρία χρόνια μετά την αμερικανική επέμβαση και την ανατροπή του καθεστώτος Χουσείν, το Ιράκ διαλύεται στα εξ ων συνετέθη, έρμαιο περιφερειακών ανταγωνισμών (Ιράν-Σαουδική Αραβία και Ιραν-Τουρκία), αποσχιστικών τάσεων (Κούρδοι) και εσωτερικών συγκρούσεων εξουσίας (Σιίτες-Σουνίτες, αλλά και μεταξύ των Σιιτών). Ίσως η διαφαινόμενη επιστροφή Μαλίκι στην εξουσία να λάβει χώρα σε ένα άλλο Ιράκ, μικρότερο εδαφικά. Οι πολιτικές μονοπώλησης της εξουσίας που αυτός ακολούθησε μετά το 2005 θα έχουν παίξει καθοριστικό ρόλο.
Γιάννης Πλάκας