Η δημοκρατία ξεπουλιέται στις ισχυρές εξουσίες
Η Ιταλία βρίσκεται σε κρίσιμη καμπή, σε σύγκρουση με την ΕΕ διότι, κυρίως λόγω της προσφυγικής κρίσης, του σεισμού και της μηδενικής ανάπτυξης στο δεύτερο τρίμηνο του 2016, θεωρεί ότι δεν μπορεί να διατηρήσει το 2,2% του ελλείμματος που επιβάλλουν οι Βρυξέλλες. Ο Ρέντσι, μάλιστα, φθάνει στο σημείο να δηλώσει ότι η Ιταλία θα προβάλλει βέτο για τον προϋπολογισμό της Ε.Ε., εάν οι ανατολικές χώρες δεν δεχτούν τον αριθμό προσφύγων που τους αναλογεί.
Εν μέσω όλων αυτών των προβλημάτων διεξάγεται η προεκλογική εκστρατεία για το δημοψήφισμα του Δεκεμβρίου για την αλλαγή του Συντάγματος. Οι δημοσκοπήσεις δίνουν ένα μικρό προβάδισμα στο «όχι», 38% έναντι 37%, ενώ μόνο το 55% των πολιτών, δηλώνει βέβαιο ότι θα πάει να ψηφίσει. Δύο στους τρεις που δηλώνουν αναποφάσιστοι είναι γυναίκες. Σύμφωνα, πάντως, με τους δημοσκόπους, όσο μεγαλώνει η προσέλευση τόσο μεγαλώνει και η πιθανότητα νίκης του «όχι».
Το Δημοκρατικό Κόμμα έχει μια μικρή άνοδο της επιρροής του, γύρω στο 32,4% και το Κίνημα 5 Αστέρων αυξάνεται επίσης λίγο και σταματά στο 29,2%. Το τρίτο κόμμα είναι η Λέγκα του Βορρά, που παραμένει σταθερή στο 14,2% και το τέταρτο κόμμα στην πρόθεση ψήφου η Φόρτσα Ιτάλια με 9,8%.
Η Ιταλική Αριστερά είναι σε αύξηση (από το 3,9% στο 4,3%), ενώ οι Πράσι��οι (0,80%) και η Κομμουνιστική Επανίδρυση (0,90%) σχεδόν εξαφανίζονται.
Μειώνεται, επίσης, η εμπιστοσύνη στον πρωθυπουργό και φθάνει στο 31%, όπως συμβαίνει και με την εμπιστοσύνη στην κυβέρνηση (28%).
Για τη μεγαλύτερη κατανόηση των κρίσιμων ζητημάτων που υπάρχουν αυτή τη στιγμή στην Ιταλία, και κυρίως για να αντιληφθούμε καλύτερα την καίρια σημασία του ιταλικού δημοψηφίσματος, δημοσιεύουμε τη συνέντευξη του συνταγματικού δικαστή και καθηγητή Πάολο Μανταλένα. Η συνέντευξη δημοσιεύτηκε στο περιοδικό «Micromega».
Τη συνέντευξη πήρεο Τζάκομο Ρούσο Σπένα Η μεταρρύθμιση που επιθυμεί ο πρωθυπουργός Ματέο Ρέντσι μειώνει τον αριθμό των γερουσιαστών, καθορίζει νέες σχέσεις μεταξύ κράτους και περιφερειών, απλοποιεί το χρονίζον ζήτημα της γραφειοκρατίας και εξαλείφει δυσκίνητους οργανισμούς, όπως το Cnel (ΣτΜ Εθνικό Συμβούλιο Οικονομίας και Εργασίας)… Τι δεν σας πείθει;Είναι προπαγανδιστικά σποτ, χωρίς καμία λογική. Η μείωση του κόστους και η απλοποίηση δεν επιτυγχάνεται πνίγοντας τη Γερουσία, ένα από τα μέγιστα όργανα έκφρασης της λαϊκής κυριαρχίας. Εκτός των άλλων, το Λογιστήριο του Κράτους διέψευσε τους αριθμούς της κυβέρνησης και με τη μεταρρύθμιση θα είχαμε εξοικονόμηση μόνο 51 εκατομμυρίων. Υπάρχουν άλλοι τρόποι συγκέντρωσης χρημάτων. Το ζήτημα της ταχύτερης εκτέλεσης της νομοθετικής διαδικασίας είναι επίσης ψευδές. Οι χρόνοι εξέτασης των νομοθετικών πράξεων θα επιμηκυνθούν.
Πάντως μπαίνει τέλος στο «πηγαινέλα» μεταξύ των δύο κλάδων του Κοινοβουλίου…Σε πολλά θέματα παραμένει υποχρεωτική η εξέταση και από τους δύο κλάδους. Σε περίπτωση διαφοράς απόψεων μεταξύ Βουλής και Γερουσίας, η διαμάχη θα πρέπει να επιλυθεί από τους δύο προέδρους και αν αυτοί δεν καταλήξουν σε μια συμφωνία το ζήτημα θα καταλήξει στο Συνταγματικό Δικαστήριο, όπου θα περάσει τουλάχιστον ένας χρόνος μέχρι την απόφαση. Μια τέτοια διαδικασία, το καταλαβαίνει οποιοσδήποτε, είναι μακρά και παράλογη.
Κακογραμμένη μεταρρύθμισηΕπιμένω, οι υποστηρικτές του «ναι» λένε ότι η Γερουσία θα παρεμβαίνει σε λίγους νόμους και πάνω απ’ όλα είναι ευκαιρία να υπερβούμε το σύστημα των δύο ίσων νομοθετικών σωμάτων, όπως γίνεται ήδη στη Γαλλία και στη Γερμανία. Εσείς είστε υπέρ των δύο νομοθετικών σωμάτων a priori;Θεωρητικά τα δύο νομοθετικά σώματα μπορεί να είναι ατελή, κάποια θέματα μπορούν να περάσουν μόνο από τη Βουλή και όχι από τη Γερουσία. Η κυβέρνηση, αντίθετα, μ’ αυτή τη μεταρρύθμιση μπερδεύει τα πράγματα, ο νόμος έχει γραφτεί άσχημα και είναι γεμάτος ανακολουθίες. Η Γερουσία θα αποτελείται από διορισμένους, δηλαδή από δημάρχους και περιφερειακούς συμβούλους χωρίς περιορισμό θητείας. Καλύτερα τότε να την καταργούσαν εντελώς και να παρέμενε μια Βουλή. Τέλος, το ζήτημα των χρόνων έγκρισης ενός νόμου είναι ζήτημα πολιτικής βούλησης, όχι ύπαρξης των δύο ίσων νομοθετικών σωμάτων. Όταν αποφάσισε η πλειοψηφία –σκεφτείτε την εισαγωγή του ισοσκελισμένου προϋπολογισμού στο Σύνταγμα- άλλαξε το Σύνταγμα μέσα σε λίγες εβδομάδες. Όταν θέλουν, οι νόμοι ψηφίζονται γρήγορα, ακόμη και τώρα.
Άρα είναι ψέμα ότι αντιγράφεται το γερμανικό μοντέλο;Το γερμανικό Κοινοβούλιο λειτουργεί διαφορετικά. Στο κείμενο της μεταρρύθμισης αναφέρεται η «Γερουσία των Αυτοδιοικήσεων», αλλά στην ουσία δεν έχει συγκεκριμένες αρμοδιότητες στις διάφορες περιοχές ενώ, αντίθετα, συνθλίβει την τοπική αυτοδιοίκηση.
Το τέλος της δημοκρατίαςΗ σκέψη πολλών μπορεί να συνοψιστεί στην άποψη: «Μετά από πολλά χρόνια αδράνειας, βρισκόμαστε μπροστά σε μια μπερδεμένη μεταρρύθμιση, αλλά είναι καλύτερη από το τίποτα». Τι απαντάτε;Είναι μεγάλη ανοησία, καλύτερα το τίποτα από το κακό. Αυτή η μεταρρύθμιση σηματοδοτεί το τέλος της δημοκρατίας.
Είναι αλήθεια, όπως καταγγέλλει ο συνταγματολόγος Γκουστάβο Τζαγκρεμπέλσκι, ότι κινδυνεύουμε να υποστούμε μια ολιγαρχική στροφή; Μήπως υπερβάλλετε;Ο Ρέντσι εκμηδένισε τα αντίβαρα, δημιουργώντας μια ισχυρή εκτελεστική εξουσία. Αφαίρεσε εξουσίες από τον πρόεδρο της Δημοκρατίας, ο οποίος θα εκλέγεται, σε τελική ανάλυση, μόνο από 220 βουλευτές, και μείωσε τις συνταγματικές εγγυήσεις του Δικαστηρίου. Έκοψε τα φύλλα του θεσμικού δέντρου, αφήνοντας μόνο τον κορμό της εκτελεστικής εξουσίας.
Όμως, ο εκλογικός νόμος –που προβλέπει μια ενίσχυση της εκτελεστικής εξουσίας – βγήκε από την αντιπαράθεση για το δημοψήφισμα και συζητιέται μια τροποποίηση του νόμου.Το να φθάσουμε σε ένα νέο εκλογικό νόμο μέχρι τις 4 Δεκέμβρη το αποκλείουν οι πάντες, δεν υπάρχει χρόνος. Και ο Ιtalicum (ΣτΜ ο εκλογικός νόμος) είναι στενά συνδεδεμένος με την τροποποίηση του Ε’ κεφαλαίου του Συντάγματος (ΣτΜ το τμήμα που αναφέρεται στην τοπική αυτοδιοίκηση): κινδυνεύουμε να έχουμε μια Γερουσία χωρίς εξουσία και μια Βουλή με ένα «νοθευμένο» μπόνους για την πλειοψηφία. Εξηγούμαι καλύτερα. Σύμφωνα με τον Italicum, ο δεύτερος γύρος μπορεί να κερδηθεί με το 20/25% της συναίνεσης των εκλογέων κι αυτό –λαμβάνοντας υπόψη το υψηλό ποσοστό αποχής– σημαίνει ότι το 10/15% των ιταλών πολιτών θα συνιστά μια απόλυτη πλειοψηφία. Επιμένω, καταστρέφεται η δημοκρατία.
Μικρές αναθεωρήσεις, όχι μεγάλες αλλαγέςΜα το Σύνταγμα μπορεί να τροποποιηθεί και να βελτιωθεί ή πρέπει να παραμείνει έτσι για πάντα;Το Σύνταγμά μας είναι άριστο και χρειάζεται μόνο μικρές αναθεωρήσεις. Εδώ γίνεται μια τροποποίηση που αλλάζει τη μορφή διακυβέρνησης: περνάμε από μια κοινοβουλευτική δημοκρατία σε μια προεδρική διακυβέρνηση. Από νομική άποψη είναι μεγάλο λάθος γιατί η ολιγαρχία και η δημοκρατία είναι διαφορετικές μορφές κράτους.
Συγγνώμη, η προεδρική διακυβέρνηση δεν είναι κάτι πολύ διαφορετικό από την ολιγαρχία; Ας δούμε τις ΗΠΑ ή τη Γαλλία, είναι δημοκρατίες που λειτουργούν…Το πρόβλημα είναι να ορίζεται πάντα το αντίβαρο στην εξουσία: στις ΗΠΑ υπάρχει η ισορρόπηση με το Κογκρέσο, αν εμείς αντίθετα το περιορίσουμε σε μια Γερουσία διορισμένων και χωρίς εξουσία και σε μια Βουλή που εκπροσωπεί το 10% των Ιταλών, μου εξηγείς πού είναι τα αντίβαρα;
Αν κερδίσει το «όχι», η κατάσταση θα μείνει ίδια για χρόνια, το ξέρετε;Δεν είναι αλήθεια. Αν κερδίσει το «όχι», τίθεται επιτέλους σε κίνηση μια μορφή λαϊκής συμμετοχής, γιατί ο κόσμος κατανοεί το πολιτικό πλαίσιο: είμαστε υποτελείς στη χρηματοπιστωτική εξουσία, στις τράπεζες και στις πολυεθνικές, καθώς και στη Γερμανία. Θα γίνει κατανοητό ότι η Ιταλία πρέπει να αλλάξει πολιτική και να ανακτήσει τον εαυτό της. Εμείς ξεπουλάμε την επικράτειά μας και την κυριαρχία μας. Οι τελευταίες κυβερνήσεις, από το 2011 και μετά –οι λεγόμενες προεδρικές κυβερνήσεις– ακολούθησαν τις ίδιες πολιτικές: στο εσωτερικό τους κυριαρχία της εκτελεστικής εξουσίας και στο εξωτερικό υποταγή στις επιταγές της ΕΚΤ και της Τρόικας. Κινδυνεύουμε να γίνουμε σαν τους εβραίους τους υποδουλωμένους στη Βαβυλωνία.
Ακόμα μια μεταρρύθμιση υπέρ του κεφαλαίουΗ μάχη για την υπεράσπιση του Συντάγματος είναι συνυφασμένη με την Ευρώπη της λιτότητας και υπέρ μιας επιστροφής στη λαϊκή κυριαρχία, αυτό λέτε;Αυτή η μεταρρύθμιση, όπως όλοι οι νόμοι του Ρέντσι, όπως η TTIP, όπως η CETA, όπως πολλοί κανονισμοί και ευρωπαϊκές οδηγίες είναι όλες υπέρ του χρηματοπιστωτικού τομέα και ενάντια στα συμφέροντα του λαού. Είναι μια φάση μιας ιστορίας που αρχίζει τη δεκαετία του ’80 και που θέλει να ανατρέψει την ιταλική κοινωνική τάξη. Δεν μετράει πια η αξία της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, ο άνθρωπος γίνεται εμπόρευμα. Σκεφτείτε το Νομοθετικό Διάταγμα Sblocca Italia (ΣτΜ: διάταγμα του 2014 με θέμα τα επείγοντα μέτρα για τα εργοτάξια, την υλοποίηση των δημόσιων έργων και την ανάκαμψη των παραγωγικών δραστηριοτήτων): είναι υπέρ της χρηματοπιστωτικής εξουσίας, καταστρέφει το περιβάλλον και χαρίζει τις περιοχές μας στα κέρδη των λόμπι.
Τελικά, καθηγητή Μανταλένα, πιστεύετε στ’ αλήθεια ότι οι ευρωπαϊκοί θεσμοί, η ΕΚΤ και οι οίκοι αξιολόγησης πίεσαν την κυβέρνηση Ρέντσι να εγκρίνει τη συνταγματική μεταρρύθμιση;Η JP Morgan το ζήτησε ρητά με ένα έγγραφο 16 σελίδων, το 2013: οι κυβερνήσεις της νότιας Ευρώπης είναι υπερβολικά αντιφασιστικές και δημοκρατικές και πρέπει να αλλάξουν προς όφελος μιας ισχυρής εκτελεστικής εξουσίας, με την οποία να μπορούν να έρθουν σε διάλογο οι αγορές. Η αγορά αποτελείται από εικονικό χρήμα –που δημιουργήθηκε ad hoc από πολιτικούς υπηρέτες– το οποίο ανέρχεται σε 1,2 τετράκις εκατομμύρια δολάρια, 20 φορές το ΑΕΠ όλων των κρατών του κόσμου. Η διαδικασία μιας υγιούς χρηματοπιστωτικής λειτουργίας που περνάει από τη διαδρομή χρηματοπιστωτικός τομέας-προϊόν-κέρδος-χρηματοπιστωτικός τομέας έχει αντικατασταθεί μόνο από τη διαδρομή χρηματοπιστωτικός τομέας προς χρηματοπιστωτικό τομέα. Ποιος είναι ο τελικός στόχος;
Το κέρδος αντιτίθεται στη δημοκρατίαΠοιος είναι;Να καρπωθούν τα υπάρχοντα αγαθά, κυρίως των πιο αδύναμων και περιφερειακών χωρών. Κι εμείς, κάθε μέρα, ξεπουλάμε σημαντικά κομμάτια της επικράτειάς μας και ιδιωτικοποιούμε κοινά αγαθά και βασικά δικαιώματα. Γινόμαστε φτωχότεροι. Το άρθρο 1 του Συντάγματός μας λέει ότι είμαστε μια «Δημοκρατία θεμελιωμένη στην εργασία», ενώ από τα πιο πρόσφατα στοιχεία για την ανεργία και την επισφαλή εργασία, μπορούμε να διαπιστώσουμε ότι αφαιρούμε από την εργασία τη λειτουργία της και την αντικαθιστούμε με το μέγιστο κέρδος. Αυτό είναι αντίθετο με τη δημοκρατική ηθική.
Για να υπερασπίσουμε το Σύνταγμά μας πρέπει να έρθουμε σε ρήξη με την Ευρώπη;Το θέμα είναι αμφιλεγόμενο. Μπορούμε να δεχτούμε την ευρωπαϊκή πρόκληση, όχι όμως πληρώνοντάς την με την εξαθλίωσή μας, επειδή οι σημερινοί διαχειριστές των Βρυξελλών ευνοούν τη Γερμανία. Η Ευρώπη ρυμουλκούμενη από τη Γερμανία κινείται σε δύο ταχύτητες: ή θα εναντιωθούμε στις ανισότητες και θα οικοδομήσουμε μια δικαιότερη Ευρώπη ή θα οδηγηθούμε προς το τέλος μας.
Επιμέλεια: Τόνια Τσίτσοβιτς