Έρχεται στην επιφάνεια η υποβόσκουσα αντιπαράθεση όλων με τη Γερμανία 
Τη συνέντευξη πήρε ο
Παύλος Κλαυδιανός Ποιο το συμπέρασμά σου από το κλίμα των δηλώσεων που έγιναν από διάφορους ευρωπαίους αξιωματούχους κατά την επίσκεψη του πρωθυπουργού σε Βρυξέλλες - Βερολίνο;Ένα πρώτο συμπέρασμα είναι ότι επανέρχεται ξαφνικά στην πρώτη γραμμή της επικαιρότητας το ελληνικό ζήτημα. Κυριαρχεί στις γαλλικές και διεθνείς ειδήσεις τόσο στις τηλεοράσεις όσο και στα λοιπά μίντια. Σημειώνουν ότι η κυβέρνηση αποφάσισε να δώσει ένα βοήθημα που έρχεται σε ενδεχόμενη αντίθεση με το πρόγραμμα διαχείρισης του χρέους, στο οποίο έχει δεσμευθεί. Το δεύτερο, όμως, συμπέρασμα από την αυτή επικαιρότητα είναι ότι μ' αυτή την ευκαιρία έρχεται στην επιφάνεια η υποβόσκουσα αντιπαράθεση όλων, σχεδόν, των χωρών της ΕΕ και της ευρωζώνης απέναντι στη Γερμανία. Αντιπαράθεση που είναι οπωσδήποτε υπέρ της Ελλάδας, με προεξάρχουσα τη Γαλλία. Όπως είχε συμβεί τον Ιούλιο του 2015, πάλι με γαλλική πρωτοβουλία: αντιτάχθηκε τότε το Γιούρογκρουπ στην πρόταση για Grexit, που είχε καταθέσει ο Σόϊμπλε. Δεν είναι η πρώτη φορά που προτάσεις του Σόϊμπλε ανατρέπονται εντός του Γιούρογκρουπ. Και τότε ο ίδιος έφαγε το λειρί του και αποχώρησε. Τότε στο διαδίκτυο πάνω από 2 εκατομμύρια πολίτες μίλησαν για πραξικόπημα (this is coup), το οποίο επεδίωξε ο Σόϊμπλε με τον αποκλεισμό της Ελλάδας. Μέσα στο Γιούρογκρουπ η κατάσταση ανατράπηκε με πρωτοβουλία της Γαλλίας και έτσι αποφεύχθηκε η αποπομπή της Ελλάδας.
Βρισκόμαστε, λοιπόν, στο ίδιο το σημείο και τώρα;Προφανώς βρισκόμαστε σε μια παρόμοια στιγμή, που ίσως αποδειχθεί και μοιραία. Υπάρχει ένας ξεσηκωμός απ' όλες τις χώρες κατά των γερμανικών επιλόγων για γενικευμένη λιτότητα, τη στιγμή που οι σημερινές υφεσιακές συνθήκες στην Ευρώπη επιβάλλουν ανακαμψιακή πολιτική. Το Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα της Γερμανίας (SPD), ο Ζιγκμαρ Γκάμπριελ προσωπικά, τάχθηκε με την ελληνική πλευρά, όπως και ο σοσιαλδημοκράτης πρόεδρος του Ευρωκοινοβουλίου, Μαρτιν Σουλτς. Άλλα και ο πρόεδρος της Κομισιόν, Γιούνκερ. Δεν διαπιστώνουν μόνο ότι τα μέτρα της ελληνικής κυβέρνησης δεν βρίσκονται σε αντίθεση με τις συμφωνίες στο Γιούρογκουπ, αλλά πηγαίνουν και παραπέρα προβάλλοντας με την ελληνική ευκαιρία ότι η λιτότητα βλάπτει σήμερα ολόκληρη της ευρωζώνη. Ότι επιβάλλεται αλλαγή πλεύσης. Συνεπώς, αυτή τη στιγμή η Ελλάδα δεν είναι απομονωμένη. Περισσότερο απομονωμένος είναι ο Γερμανός υπουργός Οικονομικών. Όπως, δε, δήλωσε ο Γάλλος υπουργός Οικονομικών, κ. Σαπέν: « εγώ δεν γνωρίζω καμία απόφαση του Γιούρογκρουπ που να λέει ότι πρέπει να παγώσουμε την βοήθεια προς την Ελλάδα. Η απόφαση της 5
ης Δεκεμβρίου είναι να ληφθούν άμεσα βραχυπρόθεσμα μέτρα ελάφρυνσης του ελληνικού χρέους». Ό,τι διαφορετικό λέγεται το αποφάσισε ο Ντάϊσελμπλουμ ή ο Ρέγκλινγκ. Δεν παγώνει τίποτα. Βέβαια η κ. Μέρκελ δήλωσε ότι δεν αποφασίζει αυτή, αλλά το Γιούρογκρουπ. Όμως, ούτε το Γιούργκρουπ, ούτε ο ESM αποφάσισαν ως θεσμοί κάποιο πάγωμα μέτρων, εκτός από πρωτοβουλίες των αντίστοιχων προέδρων τους, με συνεπεία τα αντίστοιχα κράτη μέλη να εκφράζουν τη δυσαρέσκειά τους.
Καμιά δημοσιονομική επίπτωση Η έκθεση του Γιούρογκρουπ για τις επιπτώσεις του βοηθήματος που αποφάσισε η ελληνική κυβέρνηση είναι διφορούμενη. Αφήνει, δηλαδή, περιθώρια να λυθεί το πρόβλημα, χωρίς αίμα.Η έκθεση παραδέχεται ότι τα 630 εκ. ευρώ δεν θα έχουν καμία αρνητική δημοσιονομική επίπτωση ούτε το 2016, ούτε το 2017, ούτε το 2018. Μάλιστα ο πρόεδρος της Κομισιόν, ο κ. Γιούνκερ, δήλωσε ότι «όχι μόνο δεν θα υπάρχει αρνητική επίπτωση, αλλά και η προβλεπόμενη επίπτωση τους θα είναι θετική». Εννοώντας τον υψηλό πολλαπλασιαστή που θα έχει αυτή η δαπάνη, διότι θα διοχετευθεί άμεσα και καθ’ ολοκληρία στην κατανάλωση, θα αυξήσει την εσωτερική ζήτηση, με πολλαπλασιαστικά αποτελέσματα για το σύνολο της ελληνικής οικονομίας. Αν θέλεις την γνώμη μου, το πραγματικό ζήτημα έγκειται στο ότι το επιστρεφόμενο πόσο, ενώ βρίσκεται στη σωστή και αναγκαία κατεύθυνση, παραμένει πολύ λίγο και ανεπαρκές για να επανεκκινήσει την ελληνική οικονομία στο σημείο που αυτή σήμερα έχει περιέλθει.
Θα αναζητηθεί, λοιπόν, μια λύση ως προς αυτό, για να συνεχισθεί μετά η διαπραγμάτευση για τη δεύτερη αξιολόγηση; Αυτό είναι το πιθανότερο;Φαίνεται πως ναι. Να σημειώνουν, δηλαδή, κάτι σχετικά επικριτικό, όπως «να μην επαναληφθεί χωρίς συνεννόηση, να διαβουλεύονται οι ελληνικές αρχές με τους θεσμούς». Και σε αυτή την περίπτωση, οι θεσμοί θα έχουν και κάποιο δίκιο, δηλαδή τέτοιες αποφάσεις δεν θα έπρεπε να είναι αιφνιδιαστικές ούτε μονομερείς, αλλά γνωστές προτού ανακοινωθούν δημόσια.
Υπάρχει ευρωπαϊκό ρήγμα Η τραχύτητα, ωστόσο, της αντιπαραθετικότητας των δηλώσεων, που έγιναν αυτές τις μέρες, δείχνουν ότι υπάρχει οξύ πρόβλημα στην ΕΕ, έως και ρήγμα. Ισχύει αυτό;Ότι υπάρχει ευρωπαϊκό ρήγμα και μάλιστα βαθύ είναι βέβαιο. Το ζήτημα, όμως, είναι ότι ενώ αυτό ισχύει, από την άλλη πλευρά υπάρχει ταυτόχρονα και η επιθυμία να κρατηθεί ζωντανή η ΕΕ, να μην διαλυθεί. Συνεπώς θα πρέπει να αναζητηθεί ο τρόπος με τον οποίο θα μπορεί να γίνει αυτό.
Η Γερμανία είναι μέσα σ’ αυτή την γραμμή;Ασφαλώς, αφού από την ΕΕ, η Γερμανία αποκομίζει τα μεγαλύτερα οφέλη της και πάνω από 50% των πλεονασμάτων της. Αυτό που απασχολεί τους Γερμανούς πολίτικους είναι να μην επιβαρύνονται οι Γερμανοί φορολογούμενοι. Αλλά για το χρέος της Ελλάδας, όπως και για τα χρέη άλλων χωρών της ευρωζώνης, δεν επιβαρύνεται με τίποτα ο Γερμανός φορολογούμενος, διότι τα δάνεια προς την Ελλάδα και τις υπερχρεωμένες χώρες είναι ποσά τα οποία δεν αντλούνται από φορολογικά έσοδα, αλλά τα διαθέτει ο ESM, ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας. Τα αντλεί μέσω των αγορών, με μοχλεύσεις και τα διαθέτει για τη σταθερότητα των πληρωμών εντός της ευρωζώνης. Είναι μια μέση λύση που δεν επιβαρύνει ούτε τον ευρωπαϊκό προϋπολογισμό ούτε τον εθνικό προϋπολογισμό κάποιας χώρας - μέλους.
Υπάρχουν, ίσως, δεύτερα σχέδια; Για παράδειγμα δημιουργία δυο ζωνών για δυο ευρώ;Δεν χρειάζεται σε κανέναν να φθάσουμε ως εκεί. Αυτή η λύση που ανέφερα, δανεισμός από το ESM, μπορεί να είναι μια δυνατότητα απεμπλοκής από το σημερινό αδιέξοδο. Ή κάποια άλλη λύση με επίκεντρο την ΕΚΤ, η οποία θα ανελάμβανε την εξασφάλιση των χρεών των υπερχρεωμένων χωρών χωρίς να διακινδυνεύει να θιγεί ο Γερμανός, ο Γάλλος ή ο Ευρωπαίος φορολογούμενος.
Επικίνδυνα τα υψηλά πλεονάσματα Να δούμε λίγο την διαμάχη με το ΔΝΤ. Η διαπραγμάτευση γίνεται μεταξύ ΔΝΤ και Γερμανίας, η Ελλάδα είναι μόνο η ικανή αφορμή. Ουσιαστικά συζητούν για το ευρωπαϊκό χρέος, που όλο και μεγεθύνεται. Ισχύει αυτό;Η Ευρώπη, το σύνολο των μελών της ευρωζώνης, αναδεικνύεται σήμερα ως η πιο υπερχρεωμένη περιοχή του κόσμου. Χώρες με χρέος άνω του 100% του ΑΕΠ. Της Γερμανίας είναι πλέον 85% και ανερχόμενο. Και τούτο συμβαίνει διότι είναι η μοναδική περιοχή του κόσμου που επιλέγει τη λιτότητα με τόσο φανατισμό και αδιαλλαξία. Με τη λιτότητα συρρικνώνεται το ΑΕΠ και έτσι μεγαλώνει το ύψος του χρέους ως ποσοστό του. Άρα η λιτότητα δεν αντιμετωπίζει την υπερχρέωση μιας χώρας, αλλά την οξύνει ακόμη περισσότερο.
Αυτή η πολιτική και η υπερχρέωση απασχολεί το ΔΝΤ. Λίγες μέρες πριν, σε προγενέστερο άρθρο από αυτό που εμφανίστηκε μαζί με τον Τόμσεν, ο Μορίς Όμπστφελντ, διευθυντής μελετών του ΔΝΤ, επιχειρηματολόγησε ο ίδιος εναντίον της λιτότητας. Μάλιστα, διευκρίνισε ότι υπό ορισμένες συνθήκες είναι και υπέρ δημιουργίας δημόσιων ελλειμμάτων. Ομοίως ο Μπλανσάρ, προκάτοχός του στο ΔΝΤ, είχε ταχθεί υπέρ των δημόσιων ελλειμμάτων υπό τον όρο να είναι «έξυπνα και στοχευμένα».
Αυτά που ζητούν για το κλείσιμο της δεύτερης αξιολόγηση, εκτός του ότι υπερβαίνουν κάθε κοινωνική αντοχή, είναι και ανορθολογικά με βάση την οικονομική επιστήμη. Είναι δυνατόν να αυξηθεί το ΑΕΠ, υπό το βάρος μέτρων που θα παράγουν τερατώδη πλεονάσματα;Με την αύξηση της υπερφορολόγησης και τις περικοπές εισοδημάτων και δημοσίων δαπανών είναι εξ ορισμού αδύνατον να υπάρχει οτιδήποτε άλλο εκτός από μια ασταμάτητα επιδεινούμενη ύφεση. Θα έχουμε ένα απολύτως υφεσιακό αποτέλεσμα, δηλαδή συρρίκνωση του ΑΕΠ. Ότι είναι πλεόνασμα για το δημόσιο τομέα της οικονομίας είναι μοιραία έλλειμμα για τον ιδιωτικό και συνεπώς για το σύνολο της οικονομίας.
Πώς, λοιπόν, μια πρόταση για 3,5% του ΑΕΠ πρωτογενές πλεόνασμα, μάλιστα για 10 χρόνια, την συζητούν στην Ευρώπη;Αυτό είναι τραγικό. Μάλιστα ο Σαμαράς είχε αποδεχθεί 4,5%! Αν είναι δυνατό! Διότι έτσι η οικονομία δεν θα περάσει ποτέ στην ανάκαμψη. Πρόκειται για την αρπακτικότητα, τη βουλιμία και το κοντόφθαλμο που χαρακτηρίζει ειδικά την γερμανική ηγετική ελίτ. Πρόκειται για καθαρό δογματισμό, ιδεολόγημα.
Η πρόταση της ελληνικής πλευράς, συμβιβαστική βεβαίως, για 2,5% + 1% πως σου φαίνεται;Το κρίσιμο ζήτημα είναι ότι το δημοσιονομικό πλεόνασμα οφείλει να είναι κατώτερο από το ρυθμό ανόδου της οικονομίας. Εάν το πλεόνασμα είναι 2,5%, για να παραμένει σε θετικούς ρυθμούς η οικονομία, θα πρέπει να αναπτύσσεται με ρυθμό ανώτερο του 2,5% π.χ. 3%, 3,5%. Αυτό είναι δύσκολο, το 2,5% είναι υψηλό. Πιο ρεαλιστικό θα ήταν το 1,5% .Και φυσικά ο ρυθμός ανάπτυξης για να είναι διατηρήσιμος οφείλει να είναι υψηλότερος από το επιτόκιο δανεισμού του χρέους. Με τη συμφωνία που έγινε στις 5 Δεκεμβρίου, ορίστηκε στο 1,5% για τα επόμενα χρονιά και αυτό είναι θετικό.
Μπορούμε να πούμε ότι μετά το τέλος των εκλογικών αναμετρήσεων σε χώρες της Ευρώπης, είναι βάσιμο να θεωρούμε ότι η Ελλάδα θα μπορούσε να θέσει στο τραπέζι το ζήτημα της μείωσης των πρωτογενών πλεονασμάτων;Πιστεύω ότι το θέμα αυτό θα τίθεται τότε για όλη την Ευρώπη. Ίσως και η εκλογή του Τραμπ στις ΗΠΑ να βοηθήσει. Ο ίδιος επαγγέλθηκε ότι θα εφαρμόσει τεράστιο πρόγραμμα δημόσιων επενδύσεων, με 1.000 δισ. το χρόνο, με στόχο να μειώσει την ανεργία και να βοηθήσει την αμερικανική οικονομία να ανακάμψει. Ίσως αυτό να γίνει μοντέλο και για την Ευρώπη. Ο διεθνής ορίζοντας δεν είναι τόσο απελπιστικός, ίσως αποδειχθεί και ευνοϊκός για την Ελλάδα και φυσικά για την Ισπανία, Πορτογαλία, Ιταλία. Δηλαδή έπειτα από μια δεκαετή δοκιμασία, ίσως η εποχή Σόϊμπλε να πλησιάζει προς το τέλος της, ακόμη και για την ίδια τη Γερμανία.