Κερδίζοντας τη μάχη, όχι τον πόλεμο

Η ακροδεξιά στην Αυστρία υπέστη πλήγμα, θα ήταν όμως λάθος να πιστέψουμε
ότι η δυναμική της εξουδετερώθηκε



 Του Βάλ­τερ Μπά­γε­ρ

Ο πρώην ε­πι­κε­φα­λής του κόμ­μα­τος των Πρα­σί­νων, Βαν ντερ Μπέ­λεν, κέρ­δι­σε την προ­ε­δρία της Αυ­στρίας τον πε­ρα­σμέ­νο μή­να, υ­πε­ρι­σχύο­ντας του Νόρ­μπερτ Χό­φε­ρ, του εκ­προ­σώ­που της λαϊκι­στι­κής ρι­ζο­σπα­στι­κής δε­ξιάς, με πο­σο­στό 54% έ­να­ντι 46%. Η ξε­κά­θα­ρη αυ­τή νί­κη έ­χει πο­λι­τι­κή και συμ­βο­λι­κή ση­μα­σία, που ξε­περ­νά τα αυ­στρια­κά σύ­νο­ρα.  Το μή­νυ­μα εί­ναι σα­φές: η ά­νο­δος της ρι­ζο­σπα­στι­κής, λαϊκί­στι­κης δε­ξιάς μπο­ρεί να α­να­χαι­τι­στεί.

Η νί­κη του Βαν ντερ Μπέ­λεν ή­ταν α­πο­τέ­λε­σμα μια α­πί­θα­νης ε­κλο­γι­κής συμ­μα­χίας με­τα­ξύ Πρα­σί­νων, φι­λε­λεύ­θε­ρων, Σο­σιαλ­δη­μο­κρα­τών, Χρι­στια­νών, με­σαίων συ­ντη­ρη­τι­κών και α­ρι­στε­ρών δυ­νά­μεων (…) Κα­τά­φε­ρε την πα­ρά­δο­ξη σύ­ζευ­ξη των διε­θνι­στι­κών, δη­μο­κρα­τι­κών κι­νη­μά­των, τα ο­ποία α­να­πτύχ­θη­καν τον πε­ρα­σμέ­νο χρό­νο με α­φορ­μή την έ­λευ­ση 90.000 προ­σφύ­γων στην Αυ­στρία, με το πο­λι­τι­κό κα­τε­στη­μέ­νο του Σο­σιαλ­δη­μο­κρα­τι­κού Κόμ­μα­τος (SPO) και του συ­ντη­ρη­τι­κού Αυ­στρια­κού Λαϊκού Κόμ­μα­τος (OVP), το ο­ποίο έ­χει υιο­θε­τή­σει μέ­ρος της α­κρο­δε­ξιάς ατ­ζέ­ντας.
Η κα­τα­στρο­φι­κή ε­κλο­γι­κή κά­θο­δος για το SPO και το OVP, κα­θώς κα­νέ­νας α­πό τους υ­πο­ψή­φιούς τους δεν κα­τά­φε­ρε να συ­γκε­ντρώ­σει το 25% των ψή­φων στον πρώ­το γύ­ρο του Απρι­λίου, ση­μα­το­δό­τη­σε το τέ­λος του κυ­βερ­νη­τι­κού συ­στή­μα­τος, ό­πως το γνω­ρί­σα­με. Μο­νά­χα, λοι­πόν, έ­νας υ­πο­ψή­φιος της α­ντι­πο­λί­τευ­σης θα μπο­ρού­σε να α­πο­κρού­σει τη συ­νο­λι­κή κα­τάρ­ρευ­ση του πο­λι­τι­κού συ­στή­μα­τος (…)

Η ατ­ζέ­ντα του Κόμ­μα­τος της Ελευ­θε­ρίας

Το Κόμ­μα της Ελευ­θε­ρίας (FPO) εί­ναι έ­να δε­ξιό ε­θνι­κι­στι­κό κόμ­μα, που βρί­θει ρα­τσι­στι­κών θέ­σεων και προω­θεί την ισ­λα­μο­φο­βία. Ωστό­σο, ο ε­θνι­κι­σμός που εκ­προ­σω­πεί αυ­τό το κόμ­μα δια­φέ­ρει σε έ­να ση­μείο α­πό άλ­λα ε­θνι­κι­στι­κά κόμ­μα­τα: δεν στη­ρί­ζε­ται στο αυ­στρια­κό έ­θνος. Εκπρο­σω­πεί τη φι­λο­γερ­μα­νι­κή τά­ση της αυ­στρια­κής δε­ξιάς, η ο­ποία ε­πει­δή στή­ρι­ξε το να­ζι­στι­κό κα­θε­στώς βρέ­θη­κε για δε­κα­ε­τίες στο πε­ρι­θώ­ριο της πο­λι­τι­κής ζωής.
Το πρό­γραμ­μα του Κόμ­μα­τος της Ελευ­θε­ρίας α­να­γνω­ρί­ζει τους Αυ­στρια­κούς γερ­μα­νό­φω­νους ως μέ­ρος της «ε­θνι­κής, γλωσ­σι­κής και πο­λι­τι­σμι­κής κοι­νό­τη­τας» (….) Ο α­ντιευ­ρω­παϊσμός εί­ναι η «κρυ­φή ατ­ζέ­ντα» του Κόμ­μα­τος της Ελευ­θε­ρίας, ο ο­ποίος κρα­τά συ­μπα­γή τον πυ­ρή­να του κόμ­μα­τος και έλ­κει δια­νοού­με­νους και αν­θρώ­πους του πο­λι­τι­σμού σε αυ­τόν.

Αυ­στρία: Μια α­κρο­δε­ξιά χώ­ρα;

Όπως φά­νη­κε α­πό τα α­πο­τε­λέ­σμα­τα των προ­ε­δρι­κών ε­κλο­γών, η Αυ­στρία δεν ε­πι­βε­βαιώ­νει την ει­κό­να μιας α­κρο­δε­ξιάς χώ­ρας που πα­ρου­σιά­ζουν συ­χνά (…) Οι δη­μο­σκο­πή­σεις στην Αυ­στρία για τις προ­ε­δρι­κές ε­κλο­γές έ­δει­χναν πως ο α­ντί­πα­λος υ­πο­ψή­φιος του Κόμ­μα­τος της Ελευ­θε­ρίας εί­χε ε­πιρ­ροή ως ε­πί το πλεί­στον στις γυ­ναί­κες, τους α­πό­φοι­τους δευ­τε­ρο­βάθ­μιας και τρι­το­βάθ­μιας εκ­παί­δευ­σης, τους υ­παλ­λή­λους λευ­κού πε­ρι­λαί­μιου και τους δη­μό­σιους υ­πάλ­λη­λους. Στον α­ντί­πο­δα, η δε­ξα­με­νή ψη­φο­φό­ρων του Χόφ­νερ προ­ερ­χό­ταν α­πό τους λι­γό­τε­ρο μορ­φω­μέ­νους ά­ντρες ερ­γά­τες, οι ο­ποίοι βλέ­πουν με α­παι­σιο­δο­ξία το βρα­χυ­πρό­θε­σμο και με­σο­πρό­θε­σμο μέλ­λον τους. Και έ­χουν κά­θε λό­γο να αι­σθά­νο­νται έ­τσι.
Η μα­κρο­πρό­θε­σμη μείω­ση των μι­σθών ο­δή­γη­σε σε τέ­τοια ε­πί­πε­δα κοι­νω­νι­κής α­νι­σό­τη­τας, που ή­ταν ά­γνω­στα στη με­τα­πο­λε­μι­κή Αυ­στρία (…) Σύμ­φω­να με το Ευ­ρω­βα­ρό­με­τρο, οι Αυ­στρια­κοί δη­λώ­νουν δυ­σα­ρε­στη­μέ­νοι α­πό την κα­τά­στα­ση, ξε­περ­νώ­ντας και τον ευ­ρω­παϊκό μέ­σο ό­ρο: το 54% των Αυ­στρια­κών δη­λώ­νει πως «τα πράγ­μα­τα κι­νού­νται προς τη λά­θος κα­τεύ­θυν­ση» (το πο­σο­στό που α­φο­ρά το σύ­νο­λο της ΕΕ κυ­μαί­νε­ται στο 48%), το 62% δη­λώ­νει πως «δεν έ­χει ε­μπι­στο­σύ­νη στην ε­θνι­κή κυ­βέρ­νη­ση (66% στην ΕΕ) και το 43% εκ­φρά­ζει «δυ­σα­ρέ­σκεια για τη δη­μο­κρα­τία στη χώ­ρα μου» (45% σε ο­λό­κλη­ρη την ΕΕ).
Θα ή­ταν λά­θος, ω­στό­σο, να ερ­μη­νεύ­σου­με την αύ­ξη­ση της ε­πιρ­ροής της λαϊκί­στι­κης δε­ξιάς ως «τα­ξι­κή ψή­φο» (…) Το Κόμ­μα της Ελευ­θε­ρίας δεν εί­ναι έ­να κόμ­μα της ερ­γα­τι­κής τά­ξης: χαί­ρει της στή­ρι­ξης με­γά­λης με­ρί­δας των 10.000 πλου­σιό­τε­ρων πο­λι­τών της Αυ­στρίας. Πρό­κει­ται για έ­να κα­λά κρυμ­μέ­νο μυ­στι­κό, το ο­ποίο κα­τά και­ρούς α­πο­κα­λύ­πτε­ται (…)

Πώς ψή­φι­σαν οι Αυ­στρια­κοί

Τα τρία ι­σχυ­ρό­τε­ρα κί­νη­τρα ψή­φου ή­τα­ν:
• Βαν ντερ Μπέ­λε­ν: «Θα εκ­προ­σω­πή­σει με τον κα­λύ­τε­ρο τρό­πο την Αυ­στρία στο ε­ξω­τε­ρι­κό» (67%), «φι­λο­ευ­ρω­παϊκή προ­σέγ­γι­ση» (65%), «κα­τα­νο­εί κα­λύ­τε­ρα τον τρό­πο λει­τουρ­γίας της χώ­ρας» (59%)
• Χό­φε­ρ: «κα­τα­νο­εί τα προ­βλή­μα­τά μας» (55%), «εί­ναι ι­κα­νός» (55%), «μπο­ρεί να προ­κα­λέ­σει ση­μα­ντι­κές αλ­λα­γές» (54%)
Τα δύο πιο α­δύ­να­μα κί­νη­τρα ψή­φου ή­τα­ν:
• Βαν ντερ Μπέ­λε­ν: «κα­τα­νο­εί τα προ­βλή­μα­τά μας» (28%), «μπο­ρεί να προ­κα­λέ­σει ση­μα­ντι­κές αλ­λα­γές» (28%)
• Χό­φε­ρ: «θα εκ­προ­σω­πή­σει με τον κα­λύ­τε­ρο τρό­πο την Αυ­στρία στο ε­ξω­τε­ρι­κό» (35%), «μπο­ρεί να συ­νερ­γα­στεί με άλ­λα κόμ­μα­τα» (31%)
Ένας στους δύο ψη­φο­φό­ρους πι­στεύει ό­τι η δη­μο­κρα­τία («η κα­λύ­τε­ρη κα­τα­νό­η­ση του τρό­που λει­τουρ­γίας της χώ­ρας») και ο διε­θνι­σμός («εκ­προ­σώ­πη­ση της χώ­ρας στο ε­ξω­τε­ρι­κό») εί­ναι κα­θο­ρι­στι­κοί πα­ρά­γο­ντες, ό­πως ε­πί­σης και η κοι­νω­νι­κή εν­συ­ναί­σθη­ση  («κα­τα­νο­εί τα προ­βλή­μα­τά μας») και η αλ­λα­γή (…)

Απαι­σιο­δο­ξία για το μέλ­λον

Μπο­ρού­με να εί­μα­στε εύ­λο­γα α­παι­σιό­δο­ξοι για ό­σα θα ε­πα­κο­λου­θή­σουν. Ακό­μα και για τους πιο αι­σιό­δο­ξους της Αρι­στε­ράς, η νί­κη του Βαν ντερ Μπέ­λεν μπο­ρεί να ι­δω­θεί μο­νά­χα ως μια α­νά­σα, πα­ρά ως λύ­ση της κρί­σης της αυ­στρια­κής δη­μο­κρα­τίας.
Το Κόμ­μα της Ελευ­θε­ρίας έ­χει υ­πο­στεί πλήγ­μα, ό­μως θα ή­ταν λά­θος να πι­στέ­ψου­με ό­τι η δυ­να­μι­κή του ε­ξου­δε­τε­ρώ­θη­κε (…) Η ά­νο­δος του Κόμ­μα­τος της Ελευ­θε­ρίας το τε­λευ­ταίο τέ­ταρ­το του αιώ­να α­πο­κα­λύ­πτει την α­νε­πάρ­κεια των στρα­τη­γι­κών α­πο­δυ­νά­μω­σής του. Από τον α­κτι­βι­σμό ο­μά­δων της ρι­ζο­σπα­στι­κής α­ρι­στε­ράς, για τις ο­ποίες ο α­γώ­νας ε­νά­ντια στο φα­σι­σμό ταυ­τί­ζε­ται με τον α­γώ­να ε­νά­ντια στο κα­πι­τα­λι­στι­κό κρά­τος, έως τους σο­σιαλ­δη­μο­κρά­τες, που υ­πο­τι­μούν τον κίν­δυ­νο ή α­κό­μα υιο­θε­τούν την ξε­νο­φο­βι­κή ατ­ζέ­ντα του FPO ή δαι­μο­νο­ποιούν το κόμ­μα στον α­στι­κό τύ­πο και ε­πι­χει­ρούν να ορ­θώ­σουν έ­να τοί­χος πο­λι­τι­κής ορ­θό­τη­τας. Το τε­λευ­ταίο έ­χει α­πο­δυ­να­μω­θεί τό­σο πο­λύ α­πό την ε­κλο­γι­κή ε­πι­τυ­χία του Κόμ­μα­τος της Ελευ­θε­ρίας, που α­κό­μα και οι Σο­σιαλ­δη­μο­κρά­τες σκέ­φτο­νται να συ­γκυ­βερ­νή­σουν με το FPO, α­ντί της ξε­θυ­μα­σμέ­νης τους συ­νερ­γα­σίας με τους συ­ντη­ρη­τι­κούς.

Ο ρό­λος της Αρι­στε­ράς

Η λύ­ση σε αυ­τή την κρί­ση βρί­σκε­ται μα­κριά α­πό το Σο­σιαλ­δη­μο­κρα­τι­κό Κόμ­μα. Αυ­τό που α­παι­τεί­ται εί­ναι η οι­κο­δό­μη­ση και η α­νά­πτυ­ξη μιας ε­ναλ­λα­κτι­κής πο­λι­τι­κής δύ­να­μης (…) Δυ­στυ­χώς, δεν δια­φαί­νε­ται μια τέ­τοια προο­πτι­κή σή­με­ρα.
Η α­νά­πτυ­ξη μιας νέ­ας δύ­να­μης α­παι­τεί κρι­τι­κή ε­πι­σκό­πη­ση της στρα­τη­γι­κής της Αρι­στε­ράς, ό­χι μό­νο στην Αυ­στρία αλ­λά διε­θνώς, ο­που­δή­πο­τε η ρι­ζο­σπα­στι­κή δε­ξιά αυ­ξά­νει τις δυ­νά­μεις της, με­τα­το­πί­ζο­ντας την α­ντι­πα­ρά­θε­ση α­πό την η­θι­κή κα­τα­δί­κη στην πο­λι­τι­κή πά­λη (…)
Συ­χνά λέ­γε­ται πως το κα­θο­ρι­στι­κό πε­δίο α­ντι­πα­ρά­θε­σης με την ά­κρα δε­ξιά εί­ναι η α­ντι­με­τώ­πι­ση της μα­ζι­κής α­νερ­γίας και της ε­πι­σφά­λειας της ερ­γα­σίας και δια­βίω­σης. Η Αρι­στε­ρά δεν πρέ­πει μο­νά­χα να α­να­δεί­ξει αυ­τά τα αι­τή­μα­τα, αλ­λά να δια­μορ­φώ­σει υ­λο­ποιή­σι­μες στρα­τη­γι­κές. Αυ­τό ση­μαί­νει να προ­κα­λέ­σει ρή­ξη στο ε­θνι­κό, αλ­λά και στο ευ­ρω­παϊκό, σύ­στη­μα: να κα­τα­φέ­ρει τον κοι­νω­νι­κοοι­κο­νο­μι­κό με­τα­σχη­μα­τι­σμό.
Πρέ­πει να α­ντι­πα­ρα­τε­θού­με στον ι­σχυ­ρι­σμό της λαϊκί­στι­κης δε­ξιάς πως εί­ναι «α­ντι­συ­στη­μι­κή». Η ε­δραίω­ση ε­νός α­πο­λυ­ταρ­χι­κού «χιτ­λε­ρι­κού κρά­τους»  α­ντί της φι­λε­λεύ­θε­ρης δη­μο­κρα­τίας, στην πραγ­μα­τι­κό­τη­τα στο­χεύει στην α­πο­δυ­νά­μω­ση της α­ντί­στα­σης σε μια λαϊκή δη­μο­κρα­τία δια­στρε­βλω­μέ­νη και ε­ξα­θλιω­μέ­νη α­πό το πο­λι­τι­κό κα­τε­στη­μέ­νο (…)

Η πιο ι­σχυ­ρή α­πά­ντη­ση στην α­κρο­δε­ξιά

Εί­ναι προ­φα­νές ό­τι η Ευ­ρω­παϊκή Ένω­ση στη ση­με­ρι­νή της μορ­φή α­πο­τε­λεί μέ­ρος του προ­βλή­μα­τος και ό­χι τη�� λύ­σης. Ωστό­σο, εί­ναι ψευ­το­δί­λημ­μα η ε­πι­λο­γή α­νά­με­σα στη δη­μο­κρα­τι­κο­ποίη­ση του έ­θνους κρά­τους και την εν­δυ­νά­μω­ση της δια­κρα­τι­κής δη­μο­κρα­τίας. Η πιο ι­σχυ­ρή α­πά­ντη­ση στη ρι­ζο­σπα­στι­κή δε­ξιά θα εί­ναι έ­να ε­νω­σια­κό πρό­γραμ­μα ε­γκα­θί­δρυ­σης της δη­μο­κρα­τίας σε ευ­ρω­παϊκό ε­πί­πε­δο, με σε­βα­σμό στον αυ­το­προσ­διο­ρι­σμό των ε­θνι­κών συ­νι­στω­σών (…)
Η μά­χη ε­νά­ντια στην α­κρο­δε­ξιά πρέ­πει, ε­πο­μέ­νως, να πά­ρει τη μορ­φή πο­λι­τι­στι­κής ε­πα­νά­στα­σης, μιας «κά­θαρ­σης», ό­πως την εν­νοού­σε ο Γκράμ­σι στα «Τε­τρά­δια της Φυ­λα­κής».  Οι κοι­νω­νίες της Ευ­ρώ­πης μπο­ρούν να χει­ρα­φε­τη­θούν μό­νο υ­πό την αι­γί­δα μιας νέ­ας κοι­νής α­ντί­λη­ψης, χω­ρίς την ο­ποία εί­ναι α­δύ­να­τον να υ­πάρ­ξει πρόο­δος, ε­νώ η α­τα­βι­στι­κή ο­πι­σθο­δρό­μη­ση, στην ο­ποία στο­χεύει η ά­κρα δε­ξιά, εί­ναι α­να­πό­φευ­κτη.
Ο ση­με­ρι­νός α­γώ­νας ε­νά­ντια στη λαϊκί­στι­κη ρι­ζο­σπα­στι­κή δε­ξιά εί­ναι πό­λε­μος α­ξιών. Ο υ­πο­ψή­φιος της ρι­ζο­σπα­στι­κής δε­ξιάς ητ­τή­θη­κε σε μια μι­κρή ευ­ρω­παϊκή χώ­ρα. Δεν εί­ναι το τέ­λος του πο­λέ­μου, ω­στό­σο μας γε­μί­ζει με ελ­πί­δα πως μπο­ρού­με να τον κερ­δί­σου­με.

* Ο Βάλ­τερ Μπά­γερ εί­ναι οι­κο­νο­μο­λό­γος στη Βιέν­νη και συ­ντο­νι­στής του δι­κτύου transform Europe! Το κεί­με­νο δη­μο­σιεύ­τη­κε στο πε­ριο­δι­κό Jacobin (13/12/2016).

Με­τά­φρα­ση: Ιωάν­να Δια­λει­σμά