Του Πέτρου Λινάρδου - ΡυλμόνΕίναι αξιοσημείωτο το γεγονός ότι την ίδια στιγμή που το σύστημα των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης φαίνεται να καταρρέει, αυτό το ίδιο σύστημα συνεχίζει να παίζει έναν αντι-κυβερνητικό, αντι-αριστερό ρόλο που παραμένει κρίσιμος και αποτελεί υπολογίσιμο παράγοντα διαμόρφωσης των εξελίξεων. Το τρίγωνο συστημική πολιτική ελίτ, τράπεζες, και ΜΜΕ, έχει δεχθεί λόγω της γενικευμένης κρίσης σοβαρά πλήγματα, αλλά δύο παράγοντες επιτρέπουν την επιβίωσή του, ή τουλάχιστον την αίσθηση (αν όχι τη βεβαιότητα) ότι έχει τη δυνατότητα να αναπαραχθεί: η απουσία ενός διαμορφωμένου από την κυβέρνηση σχεδίου για την ανατροπή του εν λόγω συστήματος, και η απουσία από την δημοσιογραφικό κόσμο μιας κινητοποίησης για τη διαμόρφωση νέων ΜΜΕ, απελευθερωμένων από τον έλεγχο μεγάλων διαπλεκόμενων επιχειρηματικών συμφερόντων, ικανών να τηρήσουν μια σαφή δεοντολογία της ενημέρωσης, και να υιοθετήσουν δημοκρατικές διαδικασίες διοίκησης.
Ποιου τα συμφέροντα υπηρετεί το σύστημαΗ κρίση του συστήματος ΜΜΕ αφορά στην πραγματικότητα όλες τις πλευρές των σχέσεών του με την κοινωνία, και οφείλεται στην επιδίωξη και δυνατότητα μιας πολιτικής ελίτ να διατηρεί πάσει θυσία τον έλεγχο της ενημέρωσης:
- υπηρετούνται συμφέροντα πολιτικά και οικονομικά, αντί να παράγεται η ενημέρωση που ζητάει και δικαιούται να έχει το κοινό, με αποτέλεσμα να υποχωρούν το ενδιαφέρον των πολιτών και οι πωλήσεις, από τότε που το σύστημα αυτό απέκτησε τα σημερινά χαρακτηριστικά του,
- το σύστημα ΜΜΕ υπηρετεί τις πολιτικές λιτότητας που υποδεικνύουν οι δανειστές, παρά το γεγονός ότι οι πολιτικές αυτές επιδεινώνουν την πτώση των πωλήσεων και των λοιπών εσόδων, και στη συνέχεια τη βιωσιμότητα των μέσων,
- τα μέσα αυτά έχουν επιτύχει να λειτουργούν για δεκαετίες σε ένα καθεστώς παρανομίας αγνοώντας το ζήτημα των αδειών, και μπόρεσαν να δανειοδοτηθούν κατά παράβαση των στοιχειωδών τραπεζικών κανόνων,
- διεκδικούν στην πραγματικότητα να συνεχίσουν να λειτουργούν όπως πριν, ως εξωθεσμικά πολιτικά εργαλεία, που είναι αναγκαία για τη διατήρηση της εξουσίας της σημερινής πολιτικής και οικονομικής ελίτ.
Βάσεις για ένα νέο καθεστώςΈχουμε επομένως μια από τις πλέον σαφείς αποδείξεις της παρακμής του ελληνικού αστικού καθεστώτος. Καθώς επιπλέον καμία συστημική πολιτική δύναμη και κανένας ισχυρός επιχειρηματικός φορέας δεν έχει αποδεχθεί ότι το υπάρχον σύστημα ΜΜΕ πρέπει να αντικατασταθεί από ένα άλλο, το οποίο να λειτουργεί με νόμιμους κανόνες, να σέβεται την ανάγκη για ενημέρωση των πολιτών, και να σέβεται την ανεξαρτησία της δημοσιογραφικής εργασίας. Η χειραγώγηση της πληροφορίας, η εξαγορά κάποιων δημοσιογράφων, και η επισφάλεια για τους πολλούς στο χώρο της δημοσιογραφίας, είναι ο μόνος ορίζοντας για τα κυρίαρχα ταξικά συμφέροντα.
Ποιες είναι όμως οι κοινωνικές και πολιτικές δυνάμεις που θα παλέψουν για τη δημιουργία ενός νέου καθεστώτος για τα μέσα μαζικής ενημέρωσης; Υπαρκτές πλέον και βιώσιμες εμπειρίες δείχνουν ότι η οικονομική ανεξαρτησία, ο συλλογικός χαρακτήρας της παραγωγής ενημέρωσης, ο σεβασμός της προσωπικότητας του δημοσιογράφου, είναι χαρακτηριστικά που επιβραβεύονται. Χρεοκοπημένες επιχειρήσεις και πολλές φορές εξοπλισμός μεγάλης αξίας, που ελέγχονται από αποτυχημένες διοικήσεις, είναι δυνατόν να μετεξελιχθούν σε νέους χώρους εργασίας, από τη στιγμή που μπορούν οι ίδιοι οι εργαζόμενοι να διαμορφώσουν ένα αντίστοιχο βιώσιμο σχέδιο, και ένα νέο είδος δημοσιογραφικού προϊόντος.
Τέτοιες προσπάθειες θα είχαν τη δυνατότητα να θέσουν τις βάσεις για ένα νέο καθεστώς στον τομέα των ΜΜΕ, υπό την προϋπόθεση ότι οι εργαζόμενοι έχουν τη θέληση και τις κατάλληλες προτάσεις για να το διεκδικήσουν. Θα χρειαζόταν βέβαια κάποιες σημαντικές κρατικές παρεμβάσεις θεσμικού και οικονομικού χαρακτήρα. Αλλά πρέπει να γίνει κατανοητό ότι στον τομέα της ενημέρωσης όπως και αλλού, μόνο ένα ριζοσπαστικό σχέδιο εμπλοκής των δυνάμεων της εργασίας μπορεί να αποτελέσει διέξοδο σε σχέση με την πολύπλευρη σημερινή παρακμή.