“Έχουμε ξεπεράσει άλλους στον ανταγωνισμό”
Η κρίση στη νότια Ευρώπη αποτελεί, μεταξύ άλλων, συνέπεια της γερμανικής φτηνής παραγωγής. Μια συζήτηση με την Σαμπίνε Ράινερ
Συνέντευξη: Ντάνιελ Μπερούζι
Η Σαμπίνε Ράινερ είναι επικεφαλής του τμήματος για την οικονομκή πολιτική του διοικητικού συμβουλίου του γερμανικού συνδικάτου των εργαζομένων στον τομέα των υπηρεσιών (ver.di)
Στην αρχή της κρίσης, αριστεροί οικονομολόγοι είχαν τονίσει την ένταση και το βάθος της. Τώρα η γερμανική οικονομία ακμάζει όπως λίγες φορές στο παρελθόν. Ήταν άτοπη η δραματοποίηση της κατάστασης;Όχι, εφόσον η κατάρρευση ήταν σε παγκόσμιο επίπεδο ιστορικών διαστάσεων, και ιδιαιτέρως βαθιά στη Γερμανία, με -4,7%. Έτσι η ισχυρή ανάπτυξη σε αυτή τη χώρα είναι σε ιδιαίτερα χαμηλό επίπεδο- πρώτη φορά το Μάη έφτασε και πάλι το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν (ΑΕΠ) τα επίπεδα του 2008. Στην πράξη εξαπατηθήκαμε από την πρόγνωση μας για τα πέντε εκατομμύρια ανέργους. Εξάλλου δεν μπορούσε να προβλεφθεί ότι η ομοσπονδιακή κυβέρνηση θα ήταν δυνατό να αποφύγει την πτώση, με τα μέχρι πρότινος θεωρούμενα ως ατελέσφορα πακέτα στήριξης της οκονομίας. Ήταν, ωστόσο, τεράστια η πτώση των μεγεθών της εργασίας κατά -2,5%. Οι απασχολούμενοι, με τον περιορισμό του χρόνου δουλειάς -και την πτώση των αποδοχών-, διασφάλισαν ότι αυτό δεν είχε σαν επακόλουθο μια αναλόγως δραματική απώλεια θέσεων εργασίας.
Ακολούθησε όμως μια εντυπωσιακά γρήγορη ανοδική πορεία. Πώς μπορεί να εξηγηθεί αυτό;Σημειώθηκε γοργή ανάταση της παγκόσμιας οικονομίας στο σύνολο της μέσω μέτρων σταθεροποίησης της οικονομίας. Ειδικά στη Γερμανία, με αυτόν τον τρόπο υποστηρίχθηκε η αριθμητικά τεράστια ανάκαμψη. Το ερώτημα όμως είναι πόσο μπορεί αυτό να διαρκέσει, μιας και υπάρχουν μια σειρά άλυτα προβλήματα, όπως η κρίση του Ευρώ και ο υψηλός εξαγωγικός φόρτος της Γερμανίας. Περαιτέρω, σε αυτή τη χώρα, αντιμετωπίζουμε το πρόβλημα ότι η ανάπτυξη δεν αγγίζει καθόλου τους ανθρώπους. Όπως και πριν την κρίση, η αύξηση του ΑΕΠ αντανακλάται στην αύξηση των κερδών και των περιουσιών, και από αυτό οι εργαζόμενοι έχουν να απολάβουν πραγματικά λίγα ή τίποτα. Ως εκ τούτου, αμφιβάλλω για το αν αυτή η κρίση έχει στην πραγματικότητα ξεπεραστεί.
Η ισχυρή εξάρτηση των εξαγωγών θεωρήθηκε κατά τη διάρκεια της κρίσης ως αδυναμία της γερμανικής οικονομίας. Τώρα, φαίνεται ότι αυτή η αδυναμία έχει μετατραπεί σε πλεονέκτημα.Ναι, βραχυπρόθεσμα φαίνεται σαν πλεονέκτημα, το οποίο όμως θα βαρύνει άλλες χώρες. Τα διαρκή εξαγωγικά πλεονάσματα συνεπάγονται την αυξανόμενη χρέωση έως και την περιαγωγή σε κατάσταση αφερεγγυότητας άλλων κρατών. Τόσο επίκαιρο στη νότια Ευρώπη: Εκεί, τα πακέτα διάσωσης δεν έχουν χρησιμεύσει έως τώρα, αφού δεν μπορούν να οδηγήσουν σε μια μόνιμη ενδυνάμωση, τη στιγμή που χορηγούνται δάνεια σε αυτές τις χώρες, ενώ δεν μεταβάλλονται οι θεμελιώδεις ανισορροπίες στη ζώνη του Ευρώ. Αυτό, αργά ή γρήγορα, θα επηρεάσει την τοπκή οικονομία.
Πως μπορεί να εξηγηθεί η εξαγωγική δύναμη της Γερμανίας;Από τη μια, στη Γερμανία παράγονται πολλά βιομηχανκά προϊόντα, που έχουν ζήτηση σε παγκόσμιο επίπεδο. Η άλλη αιτία είναι, όμως, ότι η εξέλιξη των μισθών σε αυτή τη χώρα ήταν εμφανώς χειρότερη απ' ό,τι αλλού. Η Γερμανία είναι η μόνη χώρα στην Ευρώπη, στην οποία κατά την περασμένη δεκαετία οι πραγματκοί μισθοί ανά άτομο ακόμη και μειώθηκαν. Αυτό έκανε τα γερμανικά προϊόντα πιο ανταγωνιστικά. Έχουμε, λοιπόν, ξεπεράσει άλλες οικονομίες στον ανταγωνισμό, και ειδικά εκείνες, που εξαιτίας των στάσιμων μισθών, στερήθηκαν τη δυνατότητα να πωλούν τα προϊόντα τους στη Γερμανία.
Κάποιοι ισχυρίζονται ότι η ανάκαμψη είναι μια επιτυχία των νεοφιλελεύθερων μεταρρυθμίσεων, όπως η “Ατζέντα 2010” και τα νομοθετήματα Χαρτζ. Έχουν έτσι τα πράγματα;Αυτή η πολιτική αποτέλεσε πράγματι καθοριστικό παράγοντα για την πτώση των μισθών και των ημερομησθίων. Η εξάπλωση της προσωρινής κατά δανεισμό εργασίας, η άσκηση πίεσης στους ανέργους ώστε να δέχονται κάθε προσφορά εργασίας, η παράταση των προθεσμιών και η γενικότερη απορύθμιση της αγοράς εργασίας, έχουν θέσει τα εισοδήματα υπό μεγάλη πίεση. Το αποτέλεσμα είναι βέβαια η τόνωση της ανταγωνιστικότητας της γερμανικής οικονομίας, αλλά με τις αναφερθείσες μοιραίες συνέπειες στην σταθερότητα της οικονομίας στο σύνολό της.
Μετάφραση από η γερμανική γλώσσα: Βέρα Αρμένη