Σκηνές από πάγο για τους πρόσφυγες

Ολιγωρία και πολιτικές σκoπιμότητες σε βάρος των προσφύγων



Την προηγούμενη εβδομάδα γίναμε όλοι μάρτυρες εικόνων ντροπής, όπου πρόσφυγες βρέθηκαν να διαμένουν σε καλοκαιρινές σκηνές θαμμένες στο χιόνι.
Οι χειρότερες καταστάσεις συναντήθηκαν στα νησιά, όπου λόγω υπερπληθυσμού, αποτελέσματος της συμφωνίας ΕΕ-Τουρκίας, εκατοντάδες άνθρωποι βρίσκονται απροφύλακτοι από τις καιρικές συνθήκες. Συγκεκριμένα, στο κέντρο καταγραφής της Μόριας στη Λέσβο περίπου 1.500 βρίσκονται σε θερμαινόμενες σκηνές ή οικίσκους, ενώ άλλοι τόσοι διέμεναν σε σκηνές τύπου ιγκλού χωρίς θέρμανση. Τη Δευτέρα άνοιξαν στεγασμένοι χώροι του κέντρου που ήταν κλειστοί λόγω επισκευών ώστε να διαμείνουν οι άνθρωποι, ενώ υπήρξε και συνάντηση του βουλευτή ΣΥΡΙΖΑ Λέσβου, Γιώργου Πάλλη, με τους ξενοδόχους του νησιού προκειμένου να δώσουν δωμάτια στους πρόσφυγες, με το αζημίωτο από την Ύπατη Αρμοστεία.

Εμπάργκο από ξενοδόχους, επλήγησαν αλληλέγγυοι ψαράδες

Η αντίδρασή τους ήταν αρνητική (και απαράδεκτη), εμμένοντας στη γραμμή που έχουν κρατήσει και το προηγούμενο διάστημα και υποστηρίζοντας πως δεν πρέπει να υπάρξει καμία νέα δομή στο νησί, καθώς καταστρέφεται ο τουρισμός. «Όταν όλη η Ευρώπη δει πως αφήνουν παιδιά να ξεπαγιάζουν στο κρύο, απορώ αυτή η στάση τι θα κάνει στον τουρισμό τους», σημειώνει ο βουλευτής στην «Εποχή», περιγράφοντας ακόμα πως αρκετοί ξενοδόχοι που ήταν θετικά διακείμενοι στη φιλοξενία προσφύγων δέχθηκαν εκφοβισμό από μερίδα άλλων συναδέλφων τους, όπως και από τοπικούς παράγοντες της δεξιάς.
Τελικά το εμπάργκο έσπασαν κάποιοι ιδιοκτήτες ενοικιαζόμενων δωματίων, και έτσι περίπου τριακόσιες κλίνες θα δοθούν προσωρινά στους ανθρώπους που παρέμεναν σε σκηνές, ενώ την Τρίτη ναυλώθηκε και πολεμικό πλοίο προκειμένου να φιλοξενήσει τους υπόλοιπους. Την ίδια στιγμή σημαντικό πλήγμα δέχθηκαν και οι ψαράδες του νησιού που όλο το προηγούμενο διάστημα έσωζαν τις ζωές των προσφύγων στη θάλασσα, καθώς βυθίστηκαν οι βάρκες τους από τον πάγο. «Τώρα είναι ανάγκη να σταθούμε αλληλέγγυοι σε αυτούς που έδειξαν τι θα πει αλληλεγγύη όλο το προηγούμενο διάστημα», καλεί ο Γιώργος Πάλλης. Η πρώτη αποζημίωση προς το παρόν θα δοθεί από το δήμο του νησιού από τα λεφτά του βραβείου Ούλωφ Πάλμε που έλαβε για τη στάση του στο προσφυγικό.

Προβλήματα και στην ενδοχώρα

Ίδια περίπου κατάσταση επικρατεί και στα υπόλοιπα νησιά, με τη Σάμο να μετρά περίπου 600 ανθρώπους σε σκηνές και στη Χίο να δημιουργούνται επεισόδια λόγω της αγανάκτησης από τις κακές συνθήκες, με την ηλεκτροδότηση να κόβεται συνεχώς.
«Στην ενδοχώρα η κατάσταση είναι καλύτερη, με σκηνές σε εξωτερικό χώρο να υπάρχουν μόνο στο γήπεδο του μπέιζμπολ», σύμφωνα με το γραφείο τύπου του υπουργού Μεταναστευτικής Πολιτικής. Οι συνθήκες, όμως, δεν είναι καλύτερες, καθώς σε πολλούς καταυλισμούς υπάρχουν ακόμα άνθρωποι που διαμένουν σε σκηνές, που απλά βρίσκονται σε στεγασμένους χώρους, όπως στην αποθήκη της Softex, γεγονός που σημαίνει ότι μπορεί να μην είναι θαμμένοι στο χιόνι, αλλά και πάλι υποφέρουν από το κρύο και την υγρασία, αφού η θέρμανση του χώρου δεν είναι αρκετή ώστε να ζεσταθούν με αυτό το μοντέλο διαμονής, που απέχει κατά πολύ από το επίπεδο της αξιοπρέπειας.
Έντονα προβλήματα αντιμετώπισαν οι άνθρωποι και στους καταυλισμούς στη Θεσσαλονίκη, καθώς προκλήθηκαν καταστροφές στους χώρους από την κακοκαιρία, με αποτέλεσμα να μείνουν χωρίς νερό και ηλεκτρισμό για αρκετές ώρες. Ενώ τώρα ακόμα προχωρά η βελτιστοποίηση των καταυλισμών σε Σέρρες, Καβάλα και Γιάννενα, τοποθετώντας οικίσκους. Οι άνθρωποι ευτυχώς σε αυτήν την περίπτωση δεν παρέμειναν στο χιόνι, αλλά μεταφέρθηκαν σε δωμάτια ξενοδοχείων μέσω της Ύπατης Αρμοστείας, μέχρι το τέλος των επισκευών, οπότε θα γυρίσουν στους καταυλισμούς.

Κίνδυνος για τη ζωή των προσφύγων

«Πρόσφυγες που ανήκουν σε ευάλωτες ομάδες διατρέχουν άμεσο κίνδυνο για τη ζωή τους λόγω των κακών συνθηκών διαβίωσης, ενώ πολλοί υγιείς άνθρωποι νόσησαν εξαιτίας αυτών», δηλώνει ο Απόστολος Βεΐζης από τους Γιατρούς Χωρίς Σύνορα βάσει της εικόνας που έχει η οργάνωση από τα 20 σημεία με προσφυγικό πληθυσμό που δραστηριοποιείται.
Πιο συγκεκριμένα, περιγράφει πως λόγω ανυπαρξίας ή ανεκπαίδευτου προσωπικού των υπηρεσιών πρώτης υποδοχής δεν εντοπίζονται, ούτε καταγράφονται οι ευάλωτες ομάδες, με αποτέλεσμα να παραμένουν σε άσχημες συνθήκες στα νησιά και να μην μεταφέρονται άμεσα στην ενδοχώρα, όπως δικαιούνται, αλλά ούτε να λαμβάνουν την απαραίτητη φροντίδα.
Δεύτερον, λόγω των πρόχειρων δομών βρίσκονται εκτεθειμένοι σε καιρικές συνθήκες, σε υγρασία, με βρεγμένα ρούχα και σκεπάσματα, έχοντας ως συνέπεια τη δημιουργία προβλημάτων υγείας, όπως λοιμώξεις αναπνευστικού, δερματολογικά, μυοσκελετικά, ενώ πολλές φορές αναγκάζονται να ανάψουν φωτιές για να ζεσταθούν, γεγονός που θέτει σε άμεσο κίνδυνο τη ζωή τους, όπως θυμόμαστε από το τραγικό δυστύχημα στη Μόρια.
Ο γιατρός εξηγεί ακόμα πως η υγεία των προσφύγων βάλλεται και λόγω της κακής σίτισης, καθώς τα γεύματα περιλαμβάνουν κυρίως ρύζι, πατάτες και μακαρόνια, επιβαρύνοντας όσους πάσχουν από σακχαρώδη διαβήτη, αλλά και την ανάπτυξη των παιδιών.
Ταυτόχρονα, όλη αυτή η καθημερινότητα, κατά την οποία βρίσκονται εγκλωβισμένοι σε ένα χώρο, χωρίς να έχουν τίποτα να κάνουν, κανένα ρόλο, χωρίς ενημέρωση για το μέλλον τους και εξαρτώμενοι πλήρως από τους φορείς για το οτιδήποτε, βάλλει και κατά της ψυχικής το��ς υγείας, δημιουργώντας προβλήματα κατάθλιψης, μετατραυματικού στρες κτλ. Η σύνθεση όλων αυτών των κινδύνων που αντιμετωπίζουν οι πρόσφυγες προκαλεί και τη δημιουργία εντάσεων, που ονομάζεται ύστερα από τους υπεύθυνους παραβατικότητα, τη στιγμή που δεν τους προσφέρουν ούτε αξιοπρεπή ζωή, αλλά ούτε υπάρχει και κανένας να επιβάλλει την τάξη, σύμφωνα με τον Απόστολο Βεΐζη.

Ευθύνες

«Υπήρξε μέριμνα από πλευράς του υπουργείου και είχαν γίνει συγκεκριμένες κινήσεις το προηγούμενο διάστημα, αλλά δεν ήμασταν έτοιμοι για τόσο ακραίες καιρικές συνθήκες, όπως το χιόνι στη Μυτιλήνη που είχε να συμβεί εδώ και 25 χρόνια. Αυτό βέβαια δεν αποτελεί δικαιολογία. Είχαμε ζητήσει από τη δημοτική αρχή να μας υποδείξει χώρο για να διαμοιράσουμε τους ανθρώπους που ζουν στη Μόρια τρεις μήνες πριν και οι τοπικές αρχές αρνήθηκαν. Σε συνεργασία με την Ύπατη Αρμοστεία τρέξαμε το πρόγραμμα για τα διαμερίσματα και επειδή δεν υπήρξε ανταπόκριση, επεκταθήκαμε και στα ξενοδοχεία. Αποφάσισαν, όμως, να μην συμμετάσχουν και στη Λέσβο και στα άλλα νησιά», εξηγεί από μεριάς του το γραφείο τύπου του υπουργού Μεταναστευτικής Πολιτικής.
Το ερώτημα, όμως, σχετικά με την ολιγωρία που υπήρξε, παραμένει. Το χιόνι έστω ότι δεν ήταν αναμενόμενο, το κρύο και η βροχή, από την άλλη, τον χειμώνα είναι δεδομένα. Η καλοκαιρινή σκηνή ούτε σε αυτές τις περιπτώσεις μπορεί να θεωρηθεί κατάλληλος χώρος διαμονής. Ταυτόχρονα, έχει περάσει σχεδόν ένας χρόνος από τη συμφωνία ΕΕ-Τουρκίας και τον εγκλωβισμό των ανθρώπων εδώ και υποτίθεται ότι μέχρι τώρα θα είχαν φτιαχτεί νέες δομές και θα είχαν καταργηθεί οι έκτακτοι καταυλισμοί. Αντί αυτού, όμως, ή έχουν παραμείνει στην ίδια κατάσταση ή τοποθετούνται απλά οικίσκοι.
«Για αυτές τις εικόνες ντροπής δεν ευθύνεται ο χιονιάς, αλλά η έλλειψη πολιτικής βούλησης. Το υπουργείο έχει μια ευκαιριακή αντίδραση τόσο στον χιονιά, όσο και εν γένει στο προσφυγικό. Δεν υπάρχει κάποιος μακροπρόθεσμος σχεδιασμός και αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι μία τάση της κυβέρνησης είναι να στείλει τους πρόσφυγες στην Ευρώπη και άλλη μία στην Τουρκία. Δεν γίνεται καμία κίνηση και προσπάθεια ένταξης των ανθρώπων εδώ, όπως για παράδειγμα η διαμονή όλων σε διαμερίσματα, ενώ κάτι τέτοιο δεν θα εμπόδιζε και πουθενά στη μετέπειτα μετεγκατάστασή τους», τοποθετείται ο γιατρός Απόστολος Βεΐζης, προτείνοντας παράλληλα και άλλες άμεσες και προσωρινές λύσεις που δεν πάρθηκαν εγκαίρως, όπως η διαμονή σε στρατόπεδα, σε μοναστήρια ή η γρηγορότερη ναύλωση του πλοίου.
Η έλλειψη σχεδιασμού και συντονισμού περιγράφεται και από τον βουλευτή Γιώργο Πάλλη, καθώς μετά από ένα χρόνο στο κέντρο της Μόριας ακόμα δεν υπάρχει διοικητής, όπως και σε κέντρα άλλων νησιών. Ενώ κατά την εξεύρεση καταλληλότερου χώρου θα μπορούσε να είχε γίνει η προσωρινή μεταφορά των προσφύγων από τις σκηνές στη Μόρια, ώστε να αντικατασταθούν από οικίσκους.

Η στάση των δήμων

Ένα ακόμα μεγάλο ζήτημα που έχει τεθεί, είναι και η στάση που έχουν κρατήσει οι δήμοι στη διαμονή των προσφύγων και κατά πόσο θα μπορούσαν να έχουν κάνει κάτι περισσότερο. Όσον αφορά το δήμο της Λέσβου και την άρνησή του στο να υποδείξει χώρο διαμονής, σύμφωνα με τον Γιώργο Πάλλη, όντως δεν έχει διαθέσιμο μεγάλο χώρο στην πόλη και τριγύρω, ενώ και τα σχολεία που ήταν κλειστά και θα μπορούσαν να είχαν χρησιμοποιηθεί προσωρινά για αυτό το λόγο, είχαν υποστεί ζημιές από τον χιονιά, καθώς έσπασαν οι σωλήνες ύδρευσης και δεν είχαν νερό, οπότε δεν ήταν εφικτή η μεταφορά τους εκεί.
Η έλλειψη δημοτικών χώρων, ιδίως στους αστικούς δήμους, τίθεται και από το δήμαρχο Αιγάλεω, Δημήτρη Μπίρμπα και μέλος της ΚΕΔΕ από τον ΣΥΡΙΖΑ. «Στην ΚΕΔΕ έχουμε κάνει αλλεπάλληλες συνεδριάσεις για το ζήτημα του προσφυγικού και παρά κάποιες αρνητικές αντιδράσεις που απομονώθηκαν, οι δήμοι μπορούμε να πούμε πως ανταποκρίθηκαν. Δεν πρέπει, όμως, να ξεχνάμε πως οι δήμοι κατά πλειοψηφία είναι εξουθενωμένοι οικονομικά, δεν έχουν ίδια έσοδα, αλλά ούτε και τη νομική αρμοδιότητα, ώστε να αναλάβουν περισσότερες πρωτοβουλίες στο θέμα. Όσον αφορά τους χώρους, οι αστικοί δήμοι δεν διαθέτουν. Εμείς στο Αιγάλεω αυτό που είχαμε, το υποδείξαμε, δηλαδή, τους χώρους των κατασκηνώσεών μας, αλλά το υπουργείο αρνήθηκε. Παρόλα αυτά, όσον αφορά τις επεκτάσεις χώρων φιλοξενίας, το κράτος μπορεί να προσφύγει στην ελληνική νομοθεσία και να κάνει χρήση κάποιων θεσμικών εργαλείων, ώστε να το επιτύχει».
Παρά, όμως, και τα πρακτικά κωλύματα που αντιμετωπίζουν οι δήμοι, το ζήτημα τίθεται και σε επίπεδο προθέσεων, καθώς στα νησιά έχουν κάνει οι ίδιοι οι δήμαρχοι γνωστό πως δεν θα δεχθούν τη δημιουργία άλλων δομών, καθώς φοβούνται ότι θα μετατραπούν σε νησιά τύπου Έλις.

 

Τα εμπόδια της συμφωνίας



 

Μέσα σε αυτό τον κυκεώνα ευθυνών, αποποίησής τους, πρακτικών προβλημάτων και έλλειψης πολιτικής βούλησης, η επίλυση του προβλήματος της διαβίωσης των προσφύγων, έτσι όπως αυτή εξαθλιώνεται και λόγω του συνωστισμού, δεν γίνεται παρά να ιδωθεί και μέσω του πρίσματος της αποσυμφόρησης με επιτάχυνση των διαδικασιών εξέτασης ασύλου.
Η ανάγκη πρόσληψης περισσότερων υπαλλήλων στην αρμόδια υπηρεσία σημειώνεται τόσο από τον βουλευτή Λέσβου όσο και από τον γιατρό της οργάνωσης Χωρίς Σύνορα. Το υπουργείο δηλώνει πως πρόκειται να προχωρήσει σε αυτό το μέτρο, όπως ήδη έχει κάνει, φθάνοντας το δυναμικό της υπηρεσίας στα 800 άτομα, από τα 100 που ήταν αρχικά, θέτει όμως και το ζήτημα εκμετάλλευσης της διαδικασίας και από ανθρώπους που γνωρίζουν ότι δεν δικαιούνται το άσυλο.
«Όποιος εμφανίζεται υποβάλλει αίτημα ασύλου, άρα και τις 2.000 να φθάσουν οι υπάλληλοι δεν θα είναι εφικτό να επιταχυνθούν οι διαδικασίες», σημειώνει το γραφείο τύπου.
Βέβαια, δεν θα υπήρχε τόσος κόσμος εγκλωβισμένος στα κέντρα καταγραφής στα νησιά, αν είχαν μεταφερθεί σε άλλες δομές στην ενδοχώρα, ώστε να εξεταστεί εκεί το αίτημά τους. Γεγονός που δεν υλοποιείται λόγω της συμφωνίας ΕΕ-Τουρκίας σύμφωνα με το υπουργείο, παρά το ότι δεν αναφέρεται ρητά μέσα σε αυτήν. «Έχουμε προχωρήσει σε 17 διπλωματικές συσκέψεις με τους εταίρους, ώστε να μας επιτρέψουν τη μεταφορά προσφύγων από τα νησιά στην ενδοχώρα, μέχρι να εξεταστεί το αίτημα ασύλου, καθώς πρόκειται για ζήτημα ερμηνείας της συμφωνίας. Από το λόγο των ευρωπαίων και τούρκων αξιωματούχων φαίνεται ότι δεν δέχονται κάτι τέτοιο και ότι ερμηνεύουν τη συμφωνία με τρόπο που να απαγορεύει τη μεταφορά, οπότε αν τους στέλναμε από μόνοι μας στην ενδοχώρα θα ερμηνευόταν ως αθέτηση της συμφωνίας από την Ελλάδα».
Την ίδια στιγμή που η Ευρωπαϊκή Επιτροπή μέσω της επιτρόπου Ν. Μπερτό κατηγορεί την κυβέρνηση, δηλώνοντας ότι «η διασφάλιση των κατάλληλων συνθηκών υποδοχής, καθώς και η διαχείριση των προσφυγικών κέντρων στην Ελλάδα, είναι πρώτα απ’ όλα ευθύνη των ελληνικών αρχών», λησμονεί πως δεν έχει πιέσει τα κράτη μέλη ούτε για την ανταπόκριση στις προβλεπόμενες μετεγκαταστάσεις, ούτε να στείλουν τους απαραίτητους εμπειρογνώμονες για το άσυλο και παράλληλα αποτρέπει την αποσυμφόρηση των νησιών.
«Οι κακές συνθήκες διαβίωσης δεν αποτελούν μόνο ευθύνη της ελληνικής κυβέρνησης, αλλά και της Ευρωπαϊκής Ένωσης που διαχειρίζεται τους πρόσφυγες, όχι ως ανθρώπους, αλλά σαν αριθμούς και σαν ζήτημα ασφαλείας. Παρόλα αυτά, η κυβέρνηση έχει αποδειχθεί στον πιο πιστό υπηρέτη της συμφωνίας, χωρίς να ασκεί ουσιαστική πίεση προς άλλη κατεύθυνση», επισημαίνει, όμως, ο Απόστολος Βεΐζης.

 

Πολιτικός ακροβατισμός

Δυστυχώς το πιο πιθανό σενάριο για την αποσυμφόρηση των κέντρων καταγραφής στα νησιά φαίνεται να είναι αυτό της δημιουργίας κλειστών κέντρων. «Όλοι θεωρούν υποδειγματική την ανοιχτή δομή φιλοξενίας του Καρά Τεπέ στη Λέσβο, παρόλα αυτά η δημιουργία νέων ανοιχτών δομών προκαλεί αντιδράσεις στην τοπική κοινωνία, καθώς πιστεύουν πως με αυτό τον τρόπο θα παγιωθεί η εικόνα εγκλωβισμού στο νησί», εξηγεί την τάση ο Γιώργος Πάλλης.
Παράλληλα, με την εξαγγελία δημιουργίας κλειστών κέντρων, η αντιπολίτευση της Νέας Δημοκρατίας βρήκε πάτημα να κουνήσει το δάχτυλο για το κλείσιμο της Αμυγδαλέζας και των λοιπών κέντρων κράτησης από την κυβέρνηση, που σχεδόν δύο χρόνια μετά θέλει να ξανανοίξει τέτοιου είδους δομές.
«Ειδοποιός διαφορά για τα κλειστά κέντρα που λέμε εμείς και αυτών τύπου Αμυγδαλέζα είναι ότι η κυβέρνηση της ΝΔ οδηγούσε ανθρώπους εκεί απλά γιατί μπήκαν στην Ελλάδα. Σε αυτά που λέμε εμείς θα οδηγούνται μόνο άνθρωποι που είναι αποδεδειγμένα παραβατικοί και που παρακωλύουν τη διαδικασία ασύλου. Δηλαδή άνθρωποι που ενώ έχει απορριφθεί το αίτημα ασύλου τους, προσφεύγουν σε δεύτερο βαθμό και μετά εξαφανίζονται γιατί ξέρουν ότι δεν το δικαιούνται. Οπότε αυτοί θα βρίσκονται στο κλειστό κέντρο και αν λάβουν άσυλο θα μεταφερθούν σε ανοιχτή δομή στην ενδοχώρα», απαντά το γραφείο τύπου του υπουργείου.
Το πρόβλημα που δημιουργείται, όμως με αυτό το μέτρο είναι, πρώτον, ότι η αποσυμφόρηση των κέντρων καταγραφής στα νησιά λόγω παραβατικότητας αναμένεται να είναι μικρή, καθώς πρόκειται μόνο για μερικές δεκάδες ανθρώπους σε πλήθος χιλιάδων που επιδίδονται σε τέτοιες πράξεις και μάλιστα όταν η αστυνομία είναι ενεργή, δεν παρατηρούνται καν τέτοια φαινόμενα, σύμφωνα με την εμπειρία του βουλευτή Λέσβου ΣΥΡΙΖΑ.
Δεύτερον και κυριότερο αν φυλακίζεις οποιονδήποτε προσφεύγει σε δεύτερο βαθμό εξέτασης ασύλου, μη τυχόν και εξαφανιστεί μετά (όπως πιθανά θα συμβαίνει), ή έστω κάποιους που θα κρίνονται ότι εμπίπτουν σε αυτό το προφίλ, αυτό θα έχει ως αποτέλεσμα τον εκφοβισμό των ανθρώπων να κάνουν προσφυγή, όπως προβλέπει η έννομη διαδικασία, μετατρέποντας τη διαδικασία ασύλου, που υποτίθεται ότι θέλεις να προστατέψεις από «εκμεταλλευτές», σε παρατράγουδο.
«Το υπουργείο φαίνεται να επιδίδεται σε ένα πολιτικό ακροβατισμό. Από την τελευταία συζήτηση στη Βουλή φαίνεται ότι υπάρχει μια αλλαγή της μέχρι τώρα ρητορικής του, ενώ ταυτόχρονα παρατηρούμε να εφαρμόζεται καθαρά το μοντέλο των κακών συνθηκών διαβίωσης και ταλαιπωρίας των προσφύγων ως πολιτική αποτροπής», καταλήγει ο γιατρός Απόστολος Βεΐζης.


Τζέλα Αλιπράντη