Το υπουργείο Μεταναστευτικής Πολιτικής επεξεργάζεται την έκδοση εγκυκλίου που θα απαγορεύει την ένταξη στο πρόγραμμα εθελούσιας επιστροφής στη χώρα καταγωγής σε όσους πρόσφυγες και μετανάστες καταφεύγουν στο δεύτερο βαθμό για την εξέταση του ασύλου τους.
Πιο συγκεκριμένα, όπως περιγράφηκε από τον υπουργό, Γιάννη Μουζάλα, κατά την εκδήλωση του Διεθνούς Μεταναστευτικού Οργανισμού (ΔΟΜ) την περασμένη εβδομάδα, οι πρόσφυγες και μετανάστες, των οποίων το αίτημα ασύλου απορρίφθηκε σε πρώτο βαθμό και βρίσκονται στην ενδοχώρα ή τα νησιά, θα έχουν το δικαίωμα σε διάστημα 5 ημερών να ζητήσουν να ενταχθούν στο πρόγραμμα υποβοηθούμενης εθελούσιας επιστροφής στη χώρα τους. Αν, αντίθετα, θελήσουν να προχωρήσουν σε προσφυγή κατά της απορριπτικής απόφασης, όπως προβλέπεται από το Δίκαιο, τότε θα χάνουν το δικαίωμα ένταξης στο πρόγραμμα αυτό. Σε όσους έχουν κάνει ήδη αίτημα ασύλου σε δεύτερο βαθμό, θα δοθεί παράταση μέχρι τις 9 Απριλίου για να ενταχθούν στο πρόγραμμα εθελούσιων επιστροφών, αλλιώς θα έχουν την ίδια τύχη με τους μελλοντικούς αιτούντες.
Το πρόγραμμα εθελούσιας επιστροφής, που γίνεται μέσω του ΔΟΜ, διευκρινίζεται ότι δίνει τη δυνατότητα στους μετανάστες για παροχή ενημέρωσης και συμβουλευτικής προ της αναχώρησής τους, υποστήριξης για τη συλλογή των απαραίτητων εγγράφων (πχ ταξιδιωτικά έγγραφα), την εύρεση και πληρωμή των εισιτηρίων, συνοδείας τους στο αεροδρόμιο, όπως και βοήθειας στον ενδιάμεσο σταθμό και τον τελικό προορισμό, σε συνεργασία με τα γραφεία του ΔΟΜ στις αντίστοιχες χώρες. Ακόμα προβλέπει τη χρηματική ενίσχυση για την επανένταξή τους στις χώρες από τις οποίες αναχώρησαν λόγω ένδειας, ενώ σε όσους ανήκουν σε ευάλωτες ομάδες η βοήθεια επανένταξης δίνεται σε είδος, αποκτώντας πιο πρακτικά χαρακτηριστικά.
Πολιτική αποτροπήςΌλα αυτά θα ανήκουν στο παρελθόν για όσους δεν έχουν απελπιστεί αρκετά από τη μεγάλη αναμονή για την εξέταση του αιτήματός τους σε πρώτο βαθμό, και παραμένουν με το όνειρο μιας καλύτερης ζωής στην Ευρώπη, ασκώντας έφεση σε τυχόν απόρριψη, ώστε μήπως αυτή τη φορά επιτύχει η αποτροπή τους. «Η εγκύκλιος θα αποτελέσει ένα τρόπο, ώστε να μην γίνεται κατάχρηση του ασύλου από όσους δεν έχουν προσφυγικό προφίλ, παρακωλύοντας τη διαδικασία για τους όντως πρόσφυγες. Δεν έχει τη λογική της αποτροπής», απαντά σχετικά στην «Εποχή» το γραφείο Τύπου του υπουργείου.
Παρόλα αυτά, η κατεύθυνση αυτού του σχεδιασμού φαίνεται να έχει έναν ξεκάθαρο, τιμωρητικό χαρακτήρα για όσους επιθυμούν να κάνουν χρήση των δικαιωμάτων τους, και όχι να δράσουν συνειδητά σε βάρος των υπόλοιπων, όπως σκιαγραφείται από το υπουργείο. Άλλωστε, το ποιος είναι όντως πρόσφυγας ή όχι, κρίνεται ακριβώς μέσα από αυτές τις διαδικασίες, στις οποίες εκβιάζεται η μη προσφυγή τους. Υπενθυμίζεται ότι ακόμα και σε σύριους πρόσφυγες αρκετές φορές η απόφαση σε πρώτο βαθμό ήταν αρνητική, αφού σε αυτό το επίπεδο κρίνεται μόνο το παραδεκτό της αίτησης, δηλαδή το κατά πόσον θα μπορούσαν να είχαν προσφύγει στη νομική διαδικασία στην Τουρκία, και όχι η ουσία του αιτήματος. Διευκρινίζεται, βέβαια, από το υπουργείο ότι η εγκύκλιος δεν αφορά τους Σύριους, που ούτως ή άλλως δεν επιστρέφονται σε καμία περίπτωση στη χώρα τους.
Η καταπάτηση του Δικαίου από την επικείμενη εγκύκλιο, ίσως διαφαίνεται καλύτερα μέσα από την αναλογία που περιγράφει στην «Εποχή» ο Κωνσταντίνος Τσιτσελίκης, από την Ελληνική Ένωση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου. «Φανταστείτε να διατυπωνόταν τέτοια πρόταση όχι για τους πρόσφυγες και τους μετανάστες, αλλά για τους υπόλοιπους πολίτες ενός κράτους, δηλαδή να δίνονταν χρηματικά κίνητρα ώστε να μην ασκήσουμε το δικαίωμά μας στην έφεση». «Το κράτος οδηγεί ανθρώπους που βρίσκονται σε ένδεια, στην αποποίηση του δικαίωματός τους να καταφύγουν στα ένδικα μέσα, με κίνητρο τα χρήματα. Αυτό δεν είναι απλώς παράδοξο, αλλά ουσιαστικά αντιβαίνει βασικές αρχές του κράτους δικαίου. Εντάσσεται σε μια λογική να ξεφορτωθούν τους ανθρώπους, χωρίς να περάσουν τις νομικές διαδικασίες που προβλέπονται», συμπληρώνει.
Ταυτόχρονα, καλεί τον ΔΟΜ να λάβει μια ξεκάθαρη θέση υπέρ του διεθνούς δικαίου, σχετικά με την πρόθεση του υπουργείου Μεταναστευτικής Πολιτικής, ο οποίος μέχρι στιγμής απλά σχολίασε πως «ως ΔΟΜ θα την ακολουθήσουμε, αν και θεωρούμε ότι όποιος έχει δηλώσει επιθυμία να επιστρέψει, θα έπρεπε να το κάνει σε οποιοδήποτε στάδιο».
Τζέλα Αλιπράντη