Τα “Τετράδια” της φυλακής εξέφραζαν τη θέληση των κρατουμένων ενός συγκεκριμένου ιδεολογικού προφίλ να εμπλουτίσουν την έγκλειστη ζωή με πνευματικό περιεχόμενο απαιτήσεων, με το έντυπο να λειτουργεί σαν προωθητικό του συλλογικού διαλόγου και του ατομικού στοχασμό, σαν απάντηση στην ανάγκη επαφής, προβληματισμού και κριτικής αναμέτρησης με τα ιδεολογικά, πολιτικά και επιστημονικά ρεύματα της εποχής.
«Τετράδια» ασκήσεων στο μάθημα της δημοκρατίαςΤα «Τετράδια», περιοδική, χειρόγραφη, ιδιότυπα «έντυπη» έκδοση, έγραψαν τον κύκλο του εκτός νόμου βίου τους, της δικής τους επικηρυγμένης Αντίστασης, στις Φυλακές Αβέρωφ και στις Φυλακές Κορυδαλλού το διάστημα 1969-1973. Τα εξέδιδαν πολιτικοί κρατούμενοι της δικτατορίας, νέοι κατά κύριο λόγο, αλλά και άλλοι, πιο ώριμοι ηλικιακά. Επίκεντρο, ένας πυρήνας από νεαρούς δημοκράτες, μέλη οι πιο πολλοί, προδικτατορικά, της Νεολαίας Λαμπράκη, συναγωνιστές του «Ρήγα Φεραίου» επί δικτατορίας. Πιο συγκεκριμένα, η συγγραφή των κειμένων, η ιδιότυπη αναπαραγωγή τους σε πολλαπλά «αντίτυπα», η κυκλοφορία τους χέρι με χέρι, η φύλαξή τους, η «φυγάδευση», τέλος, ενός τουλάχιστον αντιτύπου των «Τετραδίων» από τη φυλακή για να διασωθεί, ήταν υπόθεση της ομάδας των πολιτικών κρατουμένων που, μετά τη διάσπαση του ενιαίου ΚΚΕ το 1968, προσχώρησαν στις θέσεις του Γραφείου Εσωτερικού της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΕ.
Η Συντακτική Επιτροπή και ο τεχνικός μηχανισμός των «Τετραδίων» –αλλά, εν πολλοίς, και το συγγραφικό, ας πούμε, δυναμικό, οι συγγραφείς των άρθρων και των ειδικών στηλών, όπως οι «Πινελιές», «Ο Κόσμος μας», «Η Αυλή των Θαυμάτων»,κ.λπ.– απαρτίζονταν βασικά από νέους ανθρώπους, φοιτητές και εργαζόμενους. Δεν θα αναφέρουμε ονόματα εδώ. Θα έχουν την ευκαιρία τους, μαζί με άλλα εξίσου σημαντικά και επιβεβλημένα, στην εκδήλωση της ΕΜΙΑΝ αποκλειστικά για τα «Τετράδια» της φυλακής την ερχόμενη Πέμπτη 27 Απριλίου, 6 μμ, στην ΕΣΗΕΑ. Θα ήταν, ωστόσο, ασυγχώρητη παράλειψη να μην μνημονεύσουμε ένα: εκείνο του αλησμόνητου φίλου Νίκου Γιανναδάκη, ειδικά για τη μεγάλη συνεισφορά του στα «Τετράδια» και ειδικότερα για τη συμβολή του στη σύλληψη και υλοποίηση της ιδέας –με τη βοήθεια του Γιάννη Καούνη και του Λευτέρη Τσίλογλου, πρέπει να πούμε– ενός από τα πιο ξεχωριστά τεύχη, εκείνο το αφιερωμένο στο Γιώργο Σεφέρη, Σεπτέμβριος του 1972 (τχ 22).
Τα «Τετράδια» ξεκίνησαν τον Σεπτέμβριο του 1969 στις Φυλακές Αβέρωφ και συνέχισαν στις Φυλακές Κορυδαλλού όταν πια είχε ολοκληρωθεί η μεταγωγή εκεί όλων των αριστερών πολιτικών κρατουμένων, μέχρι το τελευταίο τους τεύχος: Φεβρουάριος 1973.
Το ευκταίο, αλλά όχι πάντα κατορθωτό, για ευνόητους λόγους, ήταν η μηνιαία έκδοση. Εκδόθηκαν και κυκλοφόρησαν 25 τεύχη. Σώζονται τα 18 και φυλάσσονται στα Αρχεία της ΕΜΙΑΝ, χάρη στην ακάματη έγνοια του προέδρου της, Θανάση Καλαφάτη, και στη βοήθεια πολλών. Πρόκειται για τα τεύχη Μαρτίου, Μαΐου, Ιουνίου, Ιουλίου, Αυγούστου, Σεπτεμβρίου και Νοεμβρίου 1970, Ιανουαρίου-Φεβρουαρίου, Μαρτίου-Απριλίου, Ιουνίου, Ιουλίου και Αυγούστου 1971, Ιανουαρίου, Ιουνίου, Ιουλίου, Αυγούστου, Σεπτεμβρίου και Νοεμβρίου 1972, και Φεβρουαρίου 1973. Εκείνα της περιόδου 1970-1971 είναι «μεγάλου» σχήματος, 28x18 cm, και με μάξιμουμ σελίδων τις 48. Από το Ιούνιο του 1972, σαν αποτέλεσμα του ότι πυκνώνουν οι μεταγωγές κι επίσης ξεκινούν οι πρώτες αποφυλακίσεις, τα «Τετράδια» γίνονται μικρότερα, 24x18 cm, και ο αριθμός των σελίδων περιορίζεται, το ίδιο και η επιστημονική και οικονομολογική θεματολογία. Παραμένουν όμως σφριγηλές οι ιδεολογικές και πολιτικές στήλες, θάλλουν οι λογοτεχνικές και ψυχαγωγικές: ποίηση, διήγημα...
Πνευματικό περιεχόμενο στην έγκλειστη ζωήΤα «Τετράδια» εξέφραζαν τη θέληση των κρατουμένων ενός συγκεκριμένου ιδεολογικού προφίλ να εμπλουτίσουν την έγκλειστη ζωή με πνευματικό περιεχόμενο απαιτήσεων, με το έντυπο να λειτουργεί σαν προωθητικό του συλλογικού διαλόγου και του ατομικού στοχασμό, σαν απάντηση στην ανάγκη επαφής, προβληματισμού και κριτικής αναμέτρησης με τα ιδεολογικά, πολιτικά και επιστημονικά ρεύματα της εποχής.
Αντλώ από το κείμενο-συμβολή του Θανάση Αθανασίου σε παλαιότερο ένθετο της «Αυγής» αφιερωμένο στα «Τετράδια»:
«Στο συμβολικό επίπεδο τα ‘Τετράδια” ήταν υπογράμμιση του ότι μέναμε ακόμη ζωντανοί, πνευματικά και ηθικά, ότι μπορούσαμε να συμβαδίζουμε με τις εξελίξεις στον “έξω κόσμο” ... Ότι η ευαισθησία μας δεν είχε “στομώσει” στο σκοτάδι της φυλακής. Στο θεωρητικό επίπεδο ήταν ένα βήμα από το οποίο εκφράσαμε τις περιπλανήσεις μας στα ρεύματα της εποχής: Νεομαρξιστές, Κέυνς και Σουμπέτερ, Μαρκούζε και Σαφ, Φίσερ και Γκαρωντί, Γκράμσι (ιδιαίτερα), Λούκατς, Γκαλμπρέηθ και Ρόμπινσον, Μαρξ (φυσικά) και λοιποί “ορθόδοξοι” μαρξιστές, Μπάραν και Σουήζι, παρέλαυναν –με μεταφράσεις, παρουσιάσεις, αναλύσεις, πρωτότυπα άρθρα— για να συμβάλουν στην αναζήτηση, στη χάραξη καινούργιων, αντιδογματικών δρόμων και, πάνω απ’ όλα, για να μας κρατούν ζωντανούς, να μας συντροφεύουν και να μας παρηγορούν!»…»
Από τη συνεισφορά του υποφαινόμενου στο ίδιο ένθετο:
«Τα “Τετράδια” της φυλακής ήταν, πάνω απ’ όλα, η απτή απόδειξη στα χέρια όλων μας –όσων το ετοιμάζαμε και το τυπώναμε, όσων το διαβάζαμε και το διακινούσαμε— ότι μια απλή κίνηση, όπως το να το πάρεις μυστικά και να το διαβάσεις νύχτα στο κελί σου, χλεύαζε και ακύρωνε το κύριο ζητούμενο της κάθειρξης: να φιμωθεί ο Λόγος ... Αυτή καθαυτή η ύπαρξή τους “εκεί” σηματοδοτούσε το ειδικό/προσωπικό βάρος και αξία του γεγονότος της αποδοχής της φυλάκισης ως αναμενόμενης, αν και απευκταίας, συνέπειας της απόφασης να αντιταχθείς στη φίμωση της ελευθερίας.
Το περιεχόμενό τους, επίσης, αποκτούσε επιπρόσθετη βαρύτητα. Όταν η άποψη του άλλου φτάνει στα χέρια σου κάτω από τέτοιες συνθήκες, παίρνεις κάθε φορά ένα πολύτιμο μάθημα σεβασμού στη διαφορετικότητα, στον πλουραλισμό. Γιατί τα “Τετράδια” της φυλακής αυτό πρωτίστως υπηρέτησαν: τον γόνιμο προβληματισμό ως θεμελιώδη προϋπόθεση για την υπηρέτηση της ελευθερίας στη σκέψη και της δημοκρατίας στην πολιτική. Αυτό το –χαριτωμένο συν τοις άλλοις– έντυπο, που αποστρέφεται τον κομπασμό και τα άμφια του ιδεολογικού ιερατείου, αυτός ο μικρός δυναμιτιστής που συνωμοτεί μαζί σου στη υπονόμευση κάθε κατασταλτικού μηχανισμού, ταυτόχρονα σου υπαγορεύει, επί ποινή ισόβιας στέρησης της ανθρωπιάς σου, να περιβάλλεις με την ίδια φροντίδα και να προστατεύεις –ιδίως αν δεν τις ασπάζεσαι– και τις απόψεις που σου μεταφέρει ... Καταλαβαίνεις τότε –ή και αργότερα...– πως τα “Τετράδια” της φυλακής συγκαταλέγονται σ’ εκείνα τα πολύτιμα που σε φέρνουν ολοένα και πιο κοντά στο απόσταγμα της επιλογής σου: Στην απόφαση να είσαι άνθρωπος ...».
Κωστής Γιούργος «Η νέα διάσταση του πολιτικού μας χώρου»
Το κείμενο που δημοσιεύουμε σήμερα, δείγμα της δουλειάς των κρατουμένων που έβλεπε το φως της «δημοσιότητας» από τις σελίδες των «Τετραδίων» της φυλακής, υπογράφεται με τα αρχικά Α.Σ., που αντιστοιχούν στον γιαννιώτη σύντροφό μας Αλέκο Σόφη.
Μολονότι διανύουμε τον τέταρτο χρόνο κάτω από απ’ τη στυγνή δικτατορική επιβολή και υποτίθεται ότι το διάστημα αυτό θα ήταν αρκετό προκειμένου να επισημάνουμε και να αναλύσουμε με κάποια απαίτηση επιστημονικής διακρίβωσης τη βαθύτερη λογική που διατρέχει την όλη ενέργεια της χούντας, αν μπορούμε να ισχυριστούμε πως έχουμε προχωρήσει προς αυτή την κατεύθυνση πιο πέρα από γενικές και γι’ αυτό επισφαλείς εκτιμήσεις. Σ’ αυτό το σημείωμα θα επιχειρήσουμε μια απλή παράθεση ορισμένων πλευρών του ζητήματος. Το πιο πάνω κενό θα μπορούσαμε να το ανάγουμε στο γεγονός ότι μας λείπει ένας σαφής προσδιορισμός, σχετικός με το χαρακτήρα του καθεστώτος που πραγματώνει η χούντα. Προσδιορισμός που να μη στέκεται στην επιφάνεια των πολιτικών και οικονομικών δεδομένων της σημερινής κατάστασης –στρατοκρατικό - δικτατορικό καθεστώς, ντόπια-ξένα μονοπώλια–, μα να ανιχνεύει το κοινωνιολογικό και πολιτειολογικό υπόβαθρο της «υπό διαμόρωση» κρατικής υπόστασης τόσο από εσωτερική σκοπιά, όσο και στο φως των διαφοροποιήσεων που συντελούνται στο εξωτερικό επίπεδο.
Τομή στην αντίληψή μαςΜ’ αυτή την έννοια δεν μπορούμε να μην αναγνωρίσουμε την τομή που εισήγαγε το στρατιωτικό πραξικόπημα στην αντίληψή μας του ευρύτερου χώρου σχέσεων με τον οποίο συμπλέκεται το ελληνικό πρόβλημα. Μια καινούργια διάσταση επιβάλλεται στα πολιτικά μας πράγματα, που η οικείωση μαζί της απαιτεί πολλαπλάσια και πολύπλευρη γνώση μα και συνεχή άσκηση και προσαρμογή σε νέες κλίμακες ευαισθησίας και αντίληψης. Πρόκειται για την ενιαιοποίηση των εξελίξεων σε όλο και ευρύτερους χώρους, όπου η διαλεκτική της διεθνοποίησης των εσωτερικών προβλημάτων και της εσωτερικοποίησης των διεθνών αποκτά κυριαρχική θέση. Έτσι βλέπουμε να εισορμούν στη ζωή μας και να την προσδιορίζουν άμεσα, γεγονότα και εξελίξεις, που, ως χθες μόλις, αποτελούσαν το αντικείμενο μιας απλής ειδησεογραφικής ενημέρωσης.
Μ’ αυτή την έννοια είναι αδύνατο πλέον να μένουμε απαθείς «τρίτοι» στα όσα διαδραματίζονται στις ΗΠΑ, εναντίον του πολέμου και για τον έλεγχο του λεγόμενου στρατιωτικοβιομηχανικού συμπλέγματος· στη νέα και συνεχώς εξελισσόμενη μεσογειακή πραγματικότητα, που αλλάζει τη φυσιογνωμία της περιοχής· στις διαφοροποιήσεις που συντελούνται στον όλο ευρωπαϊκό χώρο, με χαρακτηριστικά τις διαδικασίες για την ολοκλήρωσή του την αποαμερικανοποίηση και την αποκατάσταση σχέσεων πάνω σε μετα-ψυχροπολεμικές βάσεις κ.λπ. Είναι και «εσωτερικά» μας ζητήματα όλα αυτά.
Η τέτοια σε νέα διάσταση - θεώρηση προβάλλει την ανάγκη της αντιμετώπισης του πολιτικού μας χώρου σε μια ευκίνητη βάση, που θα ακολουθεί τη δυναμική των παραγόντων που διαμορφώνουν τις εξελίξεις σ’ αυτά τα ευρύτερα πλαίσια. Επιτάσσει απ’ όλους προσαρμογές, με αφετηρία εκτεταμένες εποπτείες.
Η μορφή οργάνωσης που επιβάλλει η χούντα και η πολιτική που ακολουθεί αντιστοιχούν στις αντικειμενικές ανάγκες των δυνάμεων που τη στηρίζουν και οι οποίες δρουν ακριβώς με βάση τα δεδομένα της διάστασης που αναφέραμε πιο πάνω. Από το πραξικόπημα κι έπειτα ολοκληρώνεται η στεγανοποίηση του στρατιωτικού τομέα εξουσίας και η απόκλισή του από την πολιτική εξουσία. Οι ηγετικοί φορείς του πρώτου και οι βασικές διαρθρώσεις του τελούν σε άμεση ένταξη και αναφορά προς το ΝΑΤΟ και ιδιαίτερα το αμερικανικό Πεντάγωνο. Παραμερίστηκαν οι διάμεσες πολιτικές περισπάσεις και εξασφαλίστηκε μια πολύτιμη στρατηγική ενδοχώρα για τις αμερικανικές δυνάμεις, σε στιγμές που ύψιστα συμφέρονται των ΗΠΑ μπήκαν σε αμφισβήτηση και κίνδυνο από τις κοινωνικοπολιτικές αλλαγές στη μεσοανατολική περιοχή.
«Προκειμένου να προωθηθούν οι στρατηγικοί στόχοι του ΝΑΤΟ, οι ΗΠΑ επιβάλλεται όπως διατηρήσουν στενήν σχέσιν συνεργασίας με τας Ενόπλους δυνάμεις της Ελλάδος», αναφέρει η έκθεση του αμερικανικού Πενταγώνου προς το Κογκρέσο απ’ αφορμή το θέμα για τη χορήγηση όπλων στη χούντα. Και σε άλλο σημείο: «Το ΝΑΤΟ παραμένει ακρογωνιαίος λίθος της ελληνικής εξωτερικής και στρατιωτικής πολιτικής».
Δεν θα είχαν ιδιαίτερη σημασία οι αναφορές αυτές, αν δεν συνδέονταν με μια ορισμένη σύγχυση που υπάρχει ακόμη όσον αφορά την επισήμανση και ιεράρχηση των βασικών στόχων που επεδίωκε το στρατοκρατικό πραξικόπημα, αλλά και με την εξήγηση των «αντιφάσεων» που παρουσιάζει η εξωτερική, ιδιαίτερα, πολιτική της χούντας. Ενδεικτικά αναφέρουμε το επίπεδο των σχέσεων με τις ανατολικές χώρες, τους βαλκανικούς γείτονες, τον αραβικό κόσμο και αρκετά δυτικοευρωπαϊκά κράτη, σε συνθήκες όπου η εξωτερική πίεση για πλήρη απομόνωση του φασιστικού καθεστώτος έφτασε σε υψηλά επίπεδα! Πρέπει να διαπιστώσουμε μια πολυπρόσωπη, κι ως ένα βαθμό προσαρμοσμένη ανάλογα με το χώρο όπου ασκείται, παρουσία του στρατοκρατικού καθεστώτος στο διεθνή τομέα. Εάν κάναμε μια μηχανιστική αναγωγή της τέτοιας συμπεριφοράς στην ανάγκη και μόνο για επιβίωση του καθεστώτος, δε θα μπορούσαμε να την εξηγήσουμε σ’ όλη της τη συνθετότητα.
Νέοι όροι στον περίγυρό μαςΧρειάζεται να σκύψουμε με υπομονή στη μελέτη των καινούργιων όρων που διαμορφώνονται στον περίγυρό μας. Ποια είναι η πολιτική των ΗΠΑ στην Ευρώπη; Ποια στο βαλκανικό χώρο; Ποιές στο διεθνές επίπεδο οι ενδοαμερικανικές αντιθέσεις; Ποιες διαφοροποιήσεις συντελούνται στα πλαίσια του ΝΑΤΟ και πώς εκφράζονται στην περιοχή μας;
Αυτά και άλλα ερωτήματα δεν επιδέχονται να τα αντιμετωπίζουμε σήμερα μέσα στις παραμέτρους του χθες.
Η χούντα πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι διαθέτει μια δυνατότητα αυτόνομων χειρισμών, που στηρίζεται σε ορισμένη γνώση και εκμετάλλευση των εξελίξεων. Αυτό δεν έρχεται σε αντίφαση με την προσήλωσή της στην αμερικάνικη πολιτική. Πάντως, αυτή η προσήλωση λειτουργεί άμεσα στο στρατηγικό τομέα και, κατά σύνθετο τρόπο, στον πολιτικό. Ο τελευταίος τομέας εξουσίας είναι περισσότερο «χουντικός» απ’ όσο θα νόμιζε κανείς. Οι ενέργειές τους διακινούνται σε μια ευρεία, σχετικά, κλίμακα κατευθύνσεων, που απηχούν και τις επιδιώξεις –αντιφατικές πολλές φορές– των «νέων» οικονομικών-κοινωνικών συγκροτημάτων, που αναδείχτηκαν σε πρωταρχικούς φορείς του κρατικού ενδιαφέροντος μετά την 21η Απριλίου και των οποίων οι προσανατολισμοί και οι αναζητήσεις, μέσα σε μια μεταβαλλόμενη πραγματικότητα, δεν έχουν στατικό χαρακτήρα.
Νέα κατανομή εξουσίαςΗ δικτατορική κυβέρνηση, με τη βίαιη παρεμβολή της στο επίπεδο του πολιτικού και νομικού θεσμικού πλαισίου της χώρας, επιβάλλει σημαντικότατες αλλαγές και ανακατατάξεις στην όλη οικονομική - κοινωνική δομή της. Βαθύτερη επιδίωξή της είναι μια νέα κατανομή εξουσίας –εξουσίας με την ευρεία έννοια και όχι με την πολιτική– στην ελληνική κοινωνία. Σε πρώτο επίπεδο αποστέρησε το δημοκρατικό κίνημα από τα ερείσματά του. Σ’ ένα δεύτερο, το επιχειρεί σε βάρος των παραδοσιακών φορέων οικονομικής και κοινωνικής ισχύος και υπέρ των νέων ομάδων μονοπωλιακών συμφερόντων.
Η επιρροή των πρώτων, που έχουν βασικά εθνική στήριξη, διαγράφεται πλέον ενδεχόμενη, των δεύτερων, τα οποία λειτουργούν σε διεθνή και πολυεθνική διάσταση, παίρνει σταθερό χαρακτήρα.
Το σύνταγμα του ’68, στη βαθύτερη σκοπιμότητά του, ανταποκρίνεται σ’ αυτή τη νέα «ισορροπία» δυνάμεων, τη χρησιμοποιεί και την κατοχυρώνει στο χρόνο. Βλέπουμε, λοιπόν, έπειτα απ’ όλα αυτά να συντελείται ένα αποφασιστικό βήμα προς την κρατικομονοπωλιακή δόμηση της δημόσιας εξουσίας και να διαμορφώνεται μια νέα μορφή κρατικής υπόστασης. Η όλη εξέλιξη δεν έχει ενδογενή, οργανικό χαρακτήρα, αλλά επιβάλλεται από τα «πάνω», με την υλική βία των όπλων, και από τα «έξω», με τη λειτουργία των πολλών διαδικασιών εξάρτησης της χώρας μας. Αυτές είναι από τις βασικές ιδιομορφίες της.
Παράλληλα δεν έχει κριθεί οριστικά. Η χούντα δεν μπορεί ακόμη να επιβάλει την αποδοχή του νέου «πολιτικού συμβολαίου». Κανένας «αντισυμβαλλόμενος» με κάποιο λαϊκό και κοινωνικό αντίκρισμα δεν το αποδέχεται. Όμως, οι στα «πράγματα» παρεμβάσεις της δημιουργούν οπωσδήποτε νέες καταστάσεις, που, προβαλλόμενες στο ευρύτερο πλαίσιο που περιγράψαμε στην αρχή, δημιουργούν οξύτατες, ανωτέρου επιπέδου απαιτήσεις απ’ τις πολιτικές δυνάμεις. Εδώ, και στις ουσιαστικές αλλαγές που συντελέστηκαν στην ελληνική κοινωνία την τελευταία δεκαετία, έχει τη ρίζα της η κρίση όλων των πολιτικών εκφράσεων της χώρας μας. Είναι η κρίση προσαρμογής, που θα ξεπεραστεί μόνο μέσα από μια τολμηρή αναμόρφωση.
Α. Σ.
Κατάθεση στεφάνου από τον ΣΦΕΑ 1967-1974Την Παρασκευή 21.04.2017, ημέρα συμπλήρωσης 50 χρόνων από την επιβολή της απριλιανής δικτατορίας, πραγματοποιήθηκε κατάθεση στεφάνου στην προτομή του Σπύρου Μουστακλή στο χώρο του πρώην ΕΑΤ-ΕΣΑ, στο προαύλιο των γραφείων του Συνδέσμου Φυλακισθέντων και Εξορισθέντων Αντιστασιακών 1967-1974.
Μουσική, ήχος, δικτατορία
Την Παρασκευή 28.074.2017 στον προαύλιο χώρο των γραφείων του ΣΦΕΑ 1967-1974, στις 6μμ, θα πραγματοποιηθεί εκδήλωση με σκοπό να αναδείξει το ρόλο της μουσικής ως μέσου αντίστασης και εγκαρδίωσης.
Το πρόγραμμα της εκδήλωσης
* Katia Chornik: Μουσικά αφιερώματα στα 40 χρόνια του στρατιωτικού πραξικοπήματος στη Χιλή
* Άννα Παπαέτη: Μουσική, ήχος και βασανιστήρια στην περίοδο της χούντας
* Μάκης Σολωμός: Οι Νύχτες τη Δικτατορίας, Η μουσική αφιέρωση του Ξενάκη στους παλιούς του συντρόφους
* Περικλής Κοροβέσης
* Νατάσσα Παπαδοπούλου: Τα τραγούδια της φυλακής του Πάνου Τζαβέλα
* Πάνος Χαραλάμπους: AQUIS SUBMERSUS («Στο νερό βυθισμένος, πνιγμένος»)
***Το ίδρυμα Σάκη Καράγιωργα και ο Σύνδεσμος Φυλακισμένων και Εξορισθέντων Αντιστασιακών 1967-1974 (ΣΦΕΑ 1967-1974) διοργανώνουν στις 29 Απριλίου, 7 μ.μ., στην αίθουσα εκδηλώσεων του Δήμου Πύργου ημερίδα αντίστασης και ιστορικής μνήμης για τον Σάκη Καράγιωργα.