Αδειασε άλλη μια θέση στην παρέα των ιδρυτών της εφημερίδας της ιταλικής ανανεωτικής αριστεράς Il Manifesto. Άλλος ένας «αιρετικός» κομμουνιστής μάς άφησε ορφανούς. Ο Βαλεντίνο Παρλάτο πέθανε ξαφνικά στα 86 του χρόνια. Όπως η Ροσάντα είναι «το κορίτσι του περασμένου αιώνα», εκείνος ήταν «το αγόρι του περασμένου αιώνα».
Είχε γεννηθεί στην Τρίπολη της Λιβύης, όπου ο πατέρας του ήταν εφοριακός. Το 1951 απελάθηκε από το Αγγλικό Προτεκτοράτο, ενώ ήταν φοιτητής της Νομικής. Ο ίδιος θεωρούσε ότι έτσι γλίτωσε από μια άλλη απέλαση, τον καιρό του Καντάφι, καθώς και από την καριέρα του δικηγόρου στον Ακράγαντα της Σικελίας, που θα ήταν «ένας εφιάλτης».
Αντίθετα, έγινε επαγγελματικό στέλεχος του ΙΚΚ, στη συνέχεια μέλος της Κ.Ε. και συνεργάτης του Τζόρτζιο Αμέντολα, του ηγέτη της δεξιάς πτέρυγας του ΙΚΚ. Παρά τη συνεργασία του με τον Αμέντολα, ο αντιδογματισμός και η βαθιά του εντιμότητα, τον ώθησαν κοντά στην αριστερή πτέρυγα του κόμματος, που τότε έβλεπε ως ηγέτη της τον Πιέτρο Ινγκράο. Εργάστηκε στη Rinascita, μέχρι την απόλυσή του, το 1969, όταν μαζί με τη Ροσάνα Ροσάντα, τον Λουίτζι Πιντόρ, τον Άλντο Νατόλι, τον Λούτσιο Μάγκρι και τη Λουτσιάνα Καστελίνα ίδρυσαν το Manifesto.
Όταν τα σοβιετικά τανκς εισέβαλαν στην Τσεχοσλοβακία, το Manifesto (περιοδικό εκείνη την εποχή) βγήκε με τίτλο «Η Πράγα είναι μόνη», σε αντίθεση με τη γραμμή του κόμματος. Ακολούθησε η διαγραφή των ιδρυτών από το κόμμα.
Οι φίλοι του Παρλάτο τον περιγράφουν ως ένα άτομο σεμνό, σταθερό και εργατικό. Ήταν ο οικονομικός υπεύθυνος της εφημερίδας, σε μια μόνιμη προσπάθεια εξεύρεσης χρηματοδότησης. Χωρίς αυτόν, η εφημερίδα δεν θα είχε επιβιώσει.
Με την Λουτσιάνα Καστελίνα και τη Ροσάνα Ροσάντα τον συνέδεε μια βαθιά φιλία και ήταν πάντα σε επαφή μαζί τους. Σε συνέντευξή της στην εφημερίδα Repubblica, με την αφορμή του θανάτου του, η Ροσάνα Ροσάντα θυμάται με νοσταλγία τον αγαπημένο της φίλο. Αναφέρεται στην απογοήτευσή του και στην απομάκρυνσή του από το γράψιμο και από τον πολιτικό βίο, πράγμα που τον έκανε να νιώθει δυστυχισμένος. «Όμως», παρατηρεί ο δημοσιογράφος, «την περασμένη Κυριακή πήγε να ψηφίσει για τον γραμματέα του Δημοκρατικού Κόμματος». «Δεν το ήξερα», απαντά η Ροσάντα, «ελπίζω να μην ψήφισε τον Ρέντσι, που τον απεχθάνομαι».
Στις τελευταίες δημοτικές εκλογές ο Παρλάτο είχε ψηφίσει τη Βιρτζίνια Ράτζι, τη δήμαρχο Ρώμης του Κινήματος 5 Αστέρων και παραδέχτηκε ότι «πρόδωσα για πρώτη φορά την αριστερά, ελπίζοντας ότι θα είναι και η τελευταία».
Ο αντιδογματισμός που ενώνειΓια τη Ροσάντα, ο Βαλεντίνο Παρλάτο ήταν ένας μεγάλος διανοούμενος, αλλά, πάνω απ’ όλα, ένας άνθρωπος πάνω στον οποίο μπορούσε κανείς να βασιστεί. Ένας άνθρωπος που προσπαθούσε να συμφωνεί με πολύπλοκες προσωπικότητες και ένας άνθρωπος με μεγάλες οργανωτικές ικανότητες, που όμως δεν ήταν δυνατό να επιβληθεί στους συντάκτες της εφημερίδας για να ακολουθήσουν συγκεκριμένα ωράρια και συγκεκριμένους κανόνες. Όταν το προσπάθησε, οι συντάκτες διαμαρτυρήθηκαν. Όμως, λέει η Ροσάντα, «περισσότερο από εφημερίδα ήμασταν μια παρέα φίλων που συνδέονταν με μεγάλα πάθη. Κι αυτό ήταν το όριό μας, γιατί για να έχει διάρκεια μια εφημερίδα χρειάζεται μια ιεραρχημένη και οργανωμένη δομή».
Ο αντιδογματισμός, έγραφε ο Παρλάτο, ήταν αυτό που ένωνε όλους τους ιδρυτές της εφημερίδας και τους έδινε όχι μόνο θάρρος, αλλά και την ευχαρίστηση να λένε όχι. Και για τη Ροσάντα «το να βγάζεις για πολλά χρόνια μια εφημερίδα χωρίς δεκάρα, χωρίς εκδότη και χωρίς κόμμα, ήταν ένα τρελό εγχείρημα, που μας έκανε εκτός από συναδέλφους, συντρόφους στη ζωή».
Οι νεότεροι συνάδελφοί του στην εφημερίδα θεωρούσαν ότι ήταν ο πιο ανθρώπινος από τους ιδρυτές της, ο μόνος με τον οποίο μπορούσαν να μιλήσουν για τα οικονομικά τους προβλήματα ή για τα προβλήματα στις μεταξύ τους σχέσεις.
Ήταν αυτός που έσωσε πολλές φορές το έντυπο από τη χρεωκοπία, που ήταν σε θέση να ασχοληθεί με τις πιο ταπεινές δουλειές, που μπορούσε να μιλάει με τους καπιταλιστές, με πιθανούς επενδυτές, χωρίς ποτέ να ξεχνάει ότι ήταν κομμουνιστής.
Η εφημερίδα ήταν η ζωή του και δεν ήταν μόνο οικονομικός υπεύθυνος και τέσσερις φορές διευθυντής της, αλλά και σπουδαίος αρθρογράφος. Και σαν σωστό «αγόρι του εικοστού αιώνα», έγραφε μέχρι το τέλος τα άρθρα του στη γραφομηχανή.
Όταν άφησε τη διεύθυνση της εφημερίδας, έπειτα από διαφωνίες που οδήγησαν εκτός, μεταξύ των άλλων, και τη Ροσάνα Ροσάντα, στην επιστολή του προς τη σημερινή διευθύντρια, Νόρμα Ραντζέρι, διευκρίνισε: «Η κρίση δεν είναι μόνο χρηματική, αλλά και στρατιωτών και γραμμής. Μετά από σαράντα χρόνια είμαι έξω από αυτό το manifesto που ήταν μεγάλο μέρος της ζωής μου».
«Περνάμε σε άλλη εποχή»Η σημερινή κατάσταση της ιταλικής αριστεράς, με την αδυναμία της να ανακάμψει, δημιουργούσε μεγάλη αγωνία στον Παρλάτο, που την θεωρούσε ανίκανη να αντιληφθεί τις αλλαγές της κοινωνίας. Έλεγε ότι «βρισκόμαστε σε μια μεταβατική φάση, οι παραγωγικές δυνάμεις έχουν αλλάξει, αλλά δεν ξέρουμε πώς να τις αναλύσουμε. Η ανθρώπινη εργασία έγινε λιγότερο σημαντική από όσο ήταν κάποτε. Θα χρειαζόταν μια νέα επεξεργασία της σκέψης, αλλά η αριστερά σκέφτεται σαν να είναι ακόμη εδώ το παρελθόν. Η ελπίδα είναι σε κρίση, ο εγγονός μου, που είναι 9 χρόνων, ξέρω ότι θα έχει λιγότερες δυνατότητες από τη δική μου γενιά. Δεν μπορεί κανείς παρά να είναι απαισιόδοξος».
Σε ένα από τα τελευταία του άρθρα, όμως, που δημοσιεύτηκε στο Manifesto της 9ης Απρίλη, ένα άρθρο που μοιάζει με πολιτική διαθήκη, αφήνει μεγαλύτερο χώρο στην ελπίδα. Σ’ αυτό αναλύει με εξαιρετική διαύγεια τα ζητήματα της αλλαγής της μορφής της εργασίας και των νέων προκλήσεων που δημιουργεί η παγκοσμιοποίηση:
«Πρέπει να κατανοήσουμε ότι περνάμε σε άλλη εποχή, θα έλεγα ότι μοιάζει κατά κάποιον τρόπο με την εποχή του Μαρξ, όταν ο καπιταλισμός γινόταν πραγματικότητα και άλλαζε όχι μόνο τους τρόπους παραγωγής, αλλά και τον τρόπο ζωής των ανθρώπων.
Γράφοντας «περνάμε σε άλλη εποχή», θέλω να σας θυμίσω ότι ο καπιταλισμός υπήρξε, ασφαλώς, μια μετάβαση σε άλλη εποχή, αλλά διατήρησε τρόπους σκέψης και αξίες, καθώς και συγγραφείς του ελληνορωμαϊκού παρελθόντος, σαν να λέμε ότι υπάρχει πάντα μια συνέχεια μέσα στην ασυνέχεια, αλλά αυτό δεν πρέπει να μας εμποδίζει να κατανοήσουμε τις αλλαγές που θα καθορίσουν τη ζωή των νέων και των μελλοντικών γενεών.
Δεν μπορούμε παρά να λάβουμε υπόψη μας τις αλλαγές: πρέπει να τις μελετήσουμε και να προσπαθήσουμε να τις καταλάβουμε. Θα είναι μια μακρόχρονη δουλειά και δεν θα λείψουν τα λάθη, αλλά στο τέλος κάποιος Καρλ Μαρξ θα έρθει».
Μ’ αυτή την ελπίδα, οι φίλοι και σύντροφοί του αποχαιρέτησαν τον Βαλεντίνο Παρλάτο στο νεκροθάλαμο του Καπιτωλίου, πριν από την κηδεία του, την Παρασκευή, 5 Μαΐου.
Τόνια Τσίτσοβιτς