Tης Μερόπη Τζούφη*Οταν ο ΣΥΡΙΖΑ ανέλαβε τη διακυβέρνηση έπρεπε να στοχεύσει σε δύο βασικές κατευθύνσεις: την άμεση ανακούφιση ενός μεγάλου μέρους της κοινωνίας από τις συνέπειες των μνημονιακών πολιτικών λιτότητας, και τη σταδιακή αλλαγή/μεταρρύθμιση μιας σειράς κρατικών δομών και πολιτικών, που είχαν δημιουργήσει οι κυβερνήσεις των τελευταίων ετών στη χώρα.
Η ενίσχυση δημόσιων δομών και υπηρεσιών του κοινωνικού κράτους για την κοινωνική προστασία υπέρ των οικογενειών που πλήττονται από την ανεργία και τις πολιτικές λιτότητας των τελευταίων χρόνων, ήταν μια από τις προτεραιότητες. Γεγονός που εκφράστηκε και από τη συγκρότηση χαρτοφυλακίου ζητημάτων Κοινωνικής Αλληλεγγύης, εντός του υπουργείου Εργασίας. Στην πορεία του τελευταίου ενάμιση χρόνου σχεδιάστηκαν και υλοποιούνται πολιτικές ειδικά για τις ευάλωτες κοινωνικές ομάδες, όπως παιδιά, ηλικιωμένοι, ΑμεΑ, Ρομά, οι οποίες έχουν στόχο να υποστηρίξουν εισοδηματικά την καθημερινή διαβίωσή τους και να παρέχουν πρόσβαση σε υπηρεσίες και αγαθά. Ταυτόχρονα, καταβάλλεται μια προσπάθεια σχεδιασμού και υλοποίησης μεταρρυθμιστικών παρεμβάσεων δομών και υπηρεσιών, με στόχο να υπάρξουν δομικές αλλαγές συγκρότησης, οργάνωσης και λειτουργίας του συστήματος κοινωνικής προστασίας στο σύνολό του.
Βασικές παρεμβάσειςΚάποιες από αυτές τις μεταρρυθμίσεις μπορούν να συνοψιστούν στα εξής:
– Νομοσχέδιο «άμεσα μέτρα για την αντιμετώπιση της ανθρωπιστικής κρίσης». Με αυτό το πρόγραμμα από την άνοιξη του 2015 μέχρι τον Δεκέμβριο του 2016 δινόταν ένα μικρό, αλλά σταθερό, χρηματικό επίδομα σε οικογένειες (Κάρτα Αλληλεγγύης), επίδομα ενοικίου, δωρεάν ρεύμα και νερό σε νοικοκυριά.
– Κοινωνικό Εισόδημα Αλληλεγγύης (ΚΕΑ) με καθολική εφαρμογή από τον Ιανουάριο του 2017 σε όλους τους δήμους της χώρας, που αφορά όλες τις ευάλωτες κοινωνικές ομάδες που ζουν σε συνθήκες ακραίας φτώχειας, με μηδενικά ή πολύ χαμηλά εισοδήματα.
Επιπλέον οι δικαιούχοι του ΚΕΑ αποκτούν πρόσβαση και έχουν διασύνδεση σε συμπληρωματικές παροχές και υπηρεσίες, όπως δωρεάν ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, συμμετοχή στις κοινωνικές δομές φτώχειας, συμμετοχή στο πρόγραμμα του ΤΕΒΑ (δωρεάν διανομή τροφίμων, φρούτων και λαχανικών), επιδότηση (voucher) των παιδιών σε βρεφονηπιακούς σταθμούς κλπ.
Το 10% των ωφελούμενων ανέργων-δικαιούχων του ΚΕΑ προβλέπεται να ενταχθούν στην αγορά εργασίας ( έχουν ήδη ενταχθεί περίπου 2.000) με προγράμματα του ΟΑΕΔ και πιλοτικά προγράμματα του απασχόλησης που έχει καταρτίσει ή σχεδιάζει το υπουργείο.
– Σχολικά Γεύματα. Το πρόγραμμα αντιμετωπίζει την απεχθέστερη και βλαπτικότερη πλευρά της παιδικής φτώχειας, τον υποσιτισμό, καθώς και στη σχολική διαρροή και τη μειωμένη σχολική απόδοση, που παρατηρείται ιδιαίτερα σε φτωχά παιδιά. Σε πολλούς δήμους της Αττικής το πρόγραμμα υλοποιείται από την αρχή της σχολικής χρονιάς σε μαθητές σχολείων της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης, ενώ πριν ενάμιση μήνα εντάχθηκε στο πρόγραμμα των σχολικών γευμάτων η Θεσσαλονίκη. Αρχικά αφορά 11.000 παιδιά σε 54 σχολεία.
– Κέντρα Κοινότητας. Προβλέπεται η λειτουργία 254 ΚΚ σε όλη την επικράτεια, τα οποία θα είναι οι τοπικές μονάδες επαφής και ενημέρωσης των πολιτών για τις πολιτικές κοινωνικής προστασίας. Θα υποδέχονται, θα εξυπηρετούν και θα διασυνδέουν τους πολίτες με όλα τα κοινωνικά προγράμματα και υπηρεσίες που υλοποιούνται στην περιοχή λειτουργίας τους και θα κρατούν τους πολίτες σε επαφή με όλες τις ενεργητικές πολιτικές απασχόλησης, σε συνεργασία με τον ΟΑΕΔ και τη Γενική Γραμματεία Δια Βίου Μάθησης.
– Δωρεάν μετακίνηση ανέργων στα ΜΜΜ.
– Λεωφορείο για τη φροντίδα των αστέγων.
– Ειδική Γραμματεία για την Κοινωνική Ένταξη των Ρομά με χαρτογράφηση των οικισμών και των συνθηκών διαβίωσης, προγράμματα μετεγκατάστασης και δημιουργία πολυκέντρων, στα οποία προβλέπεται χώρος φιλοξενίας παιδιών, συμβουλευτικό κέντρο, χώροι υγιεινής και μικρό ιατρείο. Επίσης, προγράμματα απασχόλησης και κατάρτισης που θα οδηγούν στην πιστοποίηση επαγγελμάτων. Η συντριπτική πλειοψηφία των Ρομά έχουν ήδη ενισχυθεί οικονομικά μέσω του ΚΕΑ.
– Κατάργηση παραβόλου ΚΕΠΑ για ανασφάλιστους.
– Προστασία ασυνόδευτων ανηλίκων προσφύγων, μέσω της επέκτασης και της δημιουργίας νέων χώρων φιλοξενίας και παροχής φροντίδας.
Θεσμικές αλλαγέςΠαράλληλα, έχει δρομολογηθεί ήδη το νομοσχέδιο με στόχο την αναμόρφωση του θεσμικού πλαισίου για την αναπηρία, υπό την ευθύνη του υπουργού Επικρατείας, Χριστόφορου Βερναρδάκη, με τίτλο «Πρόταση για τη θέσπιση νομοθετικών ρυθμίσεων προς το σκοπό της αναμόρφωσης της νομοθεσίας για την Αναπηρία σύμφωνα με τη Διεθνή Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών και το Προαιρετικό Πρωτόκολλο για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία». Ετοιμάζεται, επίσης, μία συνολική αλλαγή στο τρόπο πιστοποίησης αναπηρίας μέσα των Κέντρων Πιστοποίησης Αναπηρίας, ώστε να μειωθεί η ταλαιπωρία και οι αδιαφανείς διαδικασίες που ακολουθούνταν.
Όπως, επίσης, συντάσσεται το νομοσχέδιο για την υιοθεσία και αναδοχή, με στόχο να υπάρξει μια αλλαγή της αντίληψης, της διαδικασίας και του ρόλου των υπηρεσιών που άπτονται της υιοθεσίας και αναδοχής στο ευαίσθητο αυτό κοινωνικό θέμα. Ο σχεδιασμός αυτός θα συμβάλει, μεταξύ άλλων, στην απο-ασυλοποίηση και απο-ιδρυματοποίηση βρεφών και παιδιών που βρίσκονται αυτή τη στιγμή σε ιδρύματα και κέντρα προστασίας δημοσίου ή ιδιωτικού δικαίου, θα θέσει κοινούς κανόνες στη διαδικασία και θα εντάξει όλους του εμπλεκόμενους, παιδιά και υποψήφιους ενδιαφερόμενους γονείς σε Εθνικά Μητρώα.
Επεξεργάζεται η νομοθέτηση για τη μετεξέλιξη του ΟΓΑ σε Ενιαία Αρχή Διαχείρισης και Καταβολής Επιδομάτων και πληρωμή των επιδομάτων σε τακτή ημερομηνία.
Τέλος, να αναφερθεί ότι στα θετικά μέτρα της συμφωνίας που θα κληθούμε να επικυρώσουμε το επόμενο διάστημα δίνεται έμφαση στα πεδία κοινωνικής προστασίας με:
– Αύξηση των οικογενειακών επιδομάτων για το πρώτο και το δεύτερο παιδί (60 ευρώ για το πρώτο και 90 ευρώ για το δεύτερο), παραμένοντας, ωστόσο, ίδιο το επίδομα για το τρίτο και για κάθε επιπλέον παιδί.
– Επιδότηση ενοικίου, με στόχο να καλυφθεί περίπου το μισό του πληθυσμού που βρίσκεται σε ενοίκιο ή έχει δάνειο πρώτης κατοικίας, για τους οποίους προβλέπεται επιδότηση περίπου 80 ευρώ το μήνα, κατά μέσο όρο. Θα λαμβάνονται υπόψη εισοδηματικά κριτήρια και η οικογενειακή κατάσταση.
– Ένταξη του 1/3 των βρεφών έως 4 ετών σε βρεφονηπιακούς σταθμούς, δαπάνη ύψους 150 εκατ. ευρώ. Σχεδιάζεται, επίσης, η αύξηση των δομών βρεφονηπιακών σταθμών -περίπου 1.800 νέες δομές, καθώς, σύμφωνα με πηγές του υπουργείου Εργασίας, σήμερα, σε πολλές περιπτώσεις, η ζήτηση είναι πιο μεγάλη από την προσφορά.
– Επέκταση των σχολικών γευμάτων, με σκοπό να καλυφθεί το 50% των μαθητών που φοιτούν σε δημοτικά και γυμνάσια σχολεία. Ο στόχος περιλαμβάνει την παροχή σχολικών γευμάτων σε 300.000 μαθητές του δημοτικού και 150.000 μαθητές του γυμνασίου.
Η επιμονή της κυβέρνησης σε μέτρα στήριξης των ευάλωτων ομάδων, καθώς και τα προγράμματα που σχεδιάστηκαν ή υλοποιούνται ήδη (όπως αναφέρθηκαν πιο πάνω), αποτελούν αποτύπωση της δεδομένης και καταγεγραμμένης στήριξης μας σε αυτόν τον πολύ ευαίσθητο χώρο της κοινωνικής προστασίας. Παρά το υπάρχον δυσμενές δημοσιονομικό περιβάλλον και τις προηγηθείσες εφαρμοζόμενες πολιτικές, που οδήγησαν στη συνολική κατακρήμνιση των υποδομών του κοινωνικού κράτους, μέσω υποβάθμισης, συρρίκνωσης, υποχρηματοδότησης και σπατάλησης δημόσιου και ευρωπαϊκού χρήματος, καταβάλλουμε κάθε δυνατή προσπάθεια προς όφελος του ευάλωτου πληθυσμού. Επιπρόσθετα, συνεχίζουμε να εντάσσουμε όσες περισσότερες δράσεις μπορούμε σε μια προοπτική μόνιμων κρατικών παρεμβάσεων και ενίσχυσης των δημόσιων φορέων που θα παρέχουν κοινωνική φροντίδα και προστασία.
*Βουλεύτρια ΣΥΡΙΖΑ Ιωαννίνων, συντονίστρια ΕΠΕΚΕ Κοινωνικής Αλληλεγγύης, παιδίατρος-παιδονευρολόγος.