Του Μικελάντζελο Κόκο«Οι χώρες της “Πρωτοβουλίας Μια Ζώνη Ένας Δρόμος” θα δρέψουν τους καρπούς της συνεργασίας», «Το Λονδίνο είναι ενθουσιασμένο με την Πρωτοβουλία Μια Ζώνη Ένας Δρόμος”» «Απευθείας πτήσεις συνδέουν την Κίνα με 43 έθνη της “Πρωτοβουλίας Μια Ζώνη Ένας Δρόμος”» και, γιατί όχι, «Η “Πρωτοβουλία Μια Ζώνη Ένας Δρόμος” επιτρέπει στο Νεπάλ να διατηρήσει την ισορροπία μεταξύ Κίνας και Ινδίας». Είναι χιλιάδες οι αλλεπάλληλοι ενθουσιώδεις τίτλοι των κινέζικων μέσων σε αγγλική γλώσσα, για να συνοδέψουν το Φόρουμ Διεθνούς Συνεργασίας «Μια Ζώνη Ένας Δρόμος» (BRI) που έλαβε χώρα στις 14-15 Μαΐου στο Πεκίνο.
Ένα ραντεβού μέσω του οποίου το Κομμουνιστικό Κόμμα (ΚΚΚ) είχε την πρόθεση να προωθήσει μια συγκεκριμένη διεθνή εικόνα της Κίνας, όπως συνέβη στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Πεκίνου (2008), της Expo της Σαγκάης (2010) και του G20 του Χανγκτσού (2016), και μια οπτική που προαναγγέλλει εκατοντάδες δισεκατομμύρια δολάρια σε επενδύσεις για σχέδια υποδομών στην Ασία, στη Μέση Ανατολή, στην Αφρική και στην Ευρώπη. Τον καιρό του Brexit, του «America first!», της επιβράδυνσης του διεθνούς εμπορίου, η φάση είναι ιδιαίτερα ευοίωνη για να προταθεί στον κόσμο ως υπέρμαχος των ελεύθερων συναλλαγών η Κίνα του προέδρου Σι Ζινπίνγκ.
Τα ευρωπαϊκά μέσα ενημέρωσης αναφέρονται επίσης σε δεκάδες συμφωνίες που υπογράφτηκαν το περασμένο Σαββατοκύριακο και σε φαντασμαγορικά σχέδια, και σε βροχή δισεκατομμυρίων γουάν που πρόκειται να έρθουν, τροφοδοτώντας τις προσδοκίες μιας Κίνας ικανής να ξαναστήσει στα πόδια τους ολόκληρες χώρες που έχουν γονατίσει εξαιτίας της κρίσης. Απ’ αυτή την άποψη, το Πεκίνο πέτυχε, ήδη, έναν πρώτο σημαντικό στόχο: το εμπορικό σήμα του Δρόμου του Μεταξιού αποδίδει, και στην Ευρώπη υπάρχουν κάποιοι που πιστεύουν ότι το κινεζικό Κομμουνιστικό Κόμμα μεταμορφώνεται σε μια διεθνή φιλανθρωπική οργάνωση με το γενικό στρατηγείο της στο Τζονγκανχάι, δυο βήματα από την Απαγορευμένη Πόλη.
Οι επιδιώξεις της ΚίναςΣτην πραγματικότητα η Κίνα —οι ένοπλες δυνάμεις της οποίας έχουν ακόμη πολύ έδαφος να ανακτήσουν (πρόκειται για ευφημισμό) σε σχέση με τα ισχυρότερα έθνη, και η οποία εξακολουθεί να είναι μια χώρα με τεράστια οικονομικά-δημοσιονομικά προβλήματα— βιώνει μια ευαίσθητη μεταβατική φάση. Η ηγεσία του ΚΚΚ στοχεύει, στο εσωτερικό, στην ενίσχυση της κεντρικής εξουσίας (πρώτα απ’ όλα του Σι) πάνω στο υπόλοιπο κόμμα και στην κοινωνία, καθώς και στη μετατροπή του βιομηχανικού συστήματος που έχει ως άξονα τις υπερεπενδύσεις και τις εξαγωγές σ’ ένα σύστημα στραμμένο στην εσωτερική κατανάλωση και τον τριτογενή τομέα. Στο εξωτερικό, εξάλλου, στοχεύει στην ενίσχυση της επιρροής του Πεκίνου στην Ασία και στην προώθηση του κινέζικου εμπορίου στον κόσμο.
Η BRI είναι ένα σχέδιο με κέντρο την Ασία (την κεντρική Ασία, με τον χερσαίο Δρόμο του Μεταξιού, και τη νότια, με τον αντίστοιχο θαλάσσιο), το οποίο, λόγω του κινεζικού πραγματισμού, θα προχωρήσει βήμα-βήμα: τα σχέδια (μέχρι στιγμής η Ασιατική Τράπεζα Επενδύσεων και Υποδομών, AIIB, ενέκρινε μια δωδεκάδα) θα ξεκινήσουν εκεί όπου θα υπάρξουν οι καλύτερες συνθήκες από άποψη οικονομικής απόδοσης και πολιτικών ευκαιριών. Με τις μυριάδες δρόμους, λιμάνια, σιδηροδρόμους, γέφυρες και άλλες υποδομές που φαντάζεται η Κίνα, στοχεύει κυρίως στην ενίσχυση της επιρροής της στην Ασία, στην προώθηση των κρατικών βιομηχανιών (SOE) στις αγορές του εξωτερικού και στην εξαγωγή ενός τμήματος της υπερπαραγωγής της σε κάποιους τομείς της βαριάς βιομηχανίας.
Στο κυνήγι διμερούς συνεργασίαςΑπέναντι στο κινέζικο σχέδιο εξωτερικής πολιτικής, με στρατηγική γεωπολιτική και οικονομική αξία για το Πεκίνο, την περασμένη Κυριακή και Δευτέρα η Ευρώπη εμφάνισε τις ίδιες διαιρέσεις που αναδύονται σε κάθε σημαντική μεταβατική στιγμή της ιστορίας της τα τελευταία χρόνια, δηλαδή σχετικά με το πώς πρέπει να επεξεργαστεί και να ακολουθήσει μια «ηπειρωτική» στρατηγική απέναντι στην Κίνα.
Με τη μέγγενη των δανειστών της να τη σφίγγει, η Ελλάδα αποτέλεσε μια πρωτοπορία ανάμεσα σ’ εκείνες τις χώρες οι οποίες, στην ουσία, εμφανίζονται στην αυλή του ΚΚΚ με το χέρι απλωμένο: ήδη από τον Ιούνιο του 2013 ο πρώην πρωθυπουργός Αντώνης Σαμαράς ανήγγειλε ότι «η Ελλάδα θα γίνει η εμπορική πύλη της Κίνας στην Ευρώπη». Στον Αλέξη Τσίπρα, ο οποίος τον διαδέχτηκε, δεν απομένει παρά να επιβεβαιώσει την ιδιωτικοποίηση του λιμανιού του Πειραιά που υπέγραψε ο συντηρητικός ηγέτης. Δεν εκπλήσσει το γεγονός ότι στη Συνδιάσκεψη αυτή —εφόσον η Τρόικα δεν έκανε εκπτώσεις στη χώρα του— ο ηγέτης του ΣΥΡΙΖΑ μίλησε αποκλειστικά ως εκπρόσωπος του εθνικού συμφέροντος. Η Αθήνα προσπάθησε —και με το δίκιο της— να πατήσει γκάζι για μια διμερή συνεργασία που θα της φέρει κάποιες επενδύσεις σ’ ένα οικονομικό σύστημα υπό κατάρρευση.
Ο Σι –αναφέρει το πρακτορείο Σιν Χουά– επαναβεβαίωσε την πρόθεση της κυβέρνησής του να γίνει το λιμάνι του Πειραιά «ένας κόμβος διαλογής των εμπορευματοκιβωτίων στη Μεσόγειο, ένα προγεφύρωμα για τις μεταφορές ξηράς-ωκεανού και ένα διεθνές κέντρο διαχείρισης για την υποστήριξη της China-Europe Land-Sea Express Line και της “Πρωτοβουλίας Μια Ζώνη Ένας Δρόμος”».
Δύσπιστο, αλλά ισχυρό, ΒερολίνοΠολύ διαφορετική είναι η συμπεριφορά της πρωταγωνίστριας χώρας στην πολύπαθη ΕΕ, της Γερμανίας. Η καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ απουσίασε από την κινεζική πρωτεύουσα, όπου έστειλε την υπουργό οικονομίας Μπριγκίτε Τσίπρις. Οι Γερμανοί είναι δύσπιστοι απέναντι στη BRI: προτείνουν να ενταχθεί στα προϋπάρχοντα σχέδια της ΕΕ, γιατί φοβούνται τον ανταγωνισμό εκ μέρους των κινεζικών κρατικών επιχειρήσεων στον ευρασιατικό χώρο, που τον βλέπουν σαν μια γιγάντια «ελεύθερη» αγορά στην οποία κατοικούν 4,5 δισεκατομμύρια άνθρωποι.
Το Βερολίνο —έπειτα από την εκστρατεία-σοκ κινεζικών εξαγορών στη Γερμανία το 2016, όταν, μεταξύ των άλλων, η Midea απέκτησε τον κολοσσό βιομηχανικής ρομποτικής Kuka— απαιτεί αμοιβαιότητα στη Λαϊκή Δημοκρατία: το ΚΚΚ δεν μπορεί να συνεχίζει να κρατά τους τομείς των δημοσίων έργων, των τηλεπικοινωνιών, της ενέργειας, καθώς και τον χρηματοπιστωτικό τομέα κλειστούς στις ευρωπαϊκές (και γερμανικές) επενδύσεις.
Όμως, ταυτόχρονα, η Γερμανία κινήθηκε έγκαιρα για να εκμεταλλευτεί την BRI, εντασσόμενη στις κορυφαίες θέσεις του κύριου χρηματοπιστωτικού κινητήρα της, της AIIB. Με τα 4,5 δισεκατομμύρια δολάρια στο κεφάλαιο της Τράπεζας (και το 4,4% των ψήφων), το Βερολίνο είναι ο τέταρτος μεγαλύτερος μέτοχος (μετά τις Κίνα, Ινδία, Ρωσία) και ο πρώτος μη ασιατικός συμφεροντούχος. Βασιζόμενη στη στενότατη δεκαετή οικονομική και εμπορική συνεργασία με την Κίνα, η Γερμανία απέκτησε την αντιπροεδρία της AIIB, που ανατέθηκε στον τραπεζίτη Γιόαχιμ φον Άμσμπεργκ, και έναν εκπρόσωπο (Νικολάι Πούτσερ) στο 12μελές Διοικητικό Συμβουλίο της AIIB. Στην κίνηση του Πεκίνου, που επέβαλε στο ΔΣ να είναι «μη εγκατεστημένο», για να μην έχει τα μέλη του στο γενικό στρατηγείο της AIIB στην κινεζική πρωτεύουσα (με τον επίσημο ισχυρισμό της «εξοικονόμησης κόστους»), το Βερολίνο απάντησε στέλνοντας τον εκπρόσωπό του σ’ αυτό στη γερμανική πρεσβεία του Πεκίνου, για να τον κρατήσει κοντά στην Τράπεζα.
Χρήσιμη ΕυρώπηΤο Πεκίνο επαναλαμβάνει εδώ και χρόνια ότι θέλει μια ενωμένη και ισχυρή Ευρώπη. Βέβαια, στο ενδεχόμενο μιας σύγκρουσης με τις ΗΠΑ, μια τέτοια Ευρώπη θα της χρειαζόταν για να εξισορροπήσει την ισχύ των ΗΠΑ. Στο μεταξύ, η ΕΕ, φτωχοποιημένη, περαιτέρω κατακερματισμένη και οργισμένη με τα προγράμματα διαρθρωτικής προσαρμογής, που φτωχοποίησαν τους λαούς της για να ισοσκελίσουν τα χρέη του χρηματοπιστωτικού τομέα, χρησιμεύει απόλυτα στα σχέδια του ΚΚΚ για την απόκτηση ευρωπαϊκής τεχνολογίας ώστε να εκσυγχρονίσει το κινεζικό βιομηχανικό σύστημα, ακολουθώντας το σχέδιο «Made in China 2025».
Αντίθετα, τι μερίδιο των πλούσιων κινέζικων αγορών και των εργολαβιών για έργα υποδομών στην Ασίας —αξίας χιλιάδων δισεκατομμυρίων— που θα χρηματοδοτηθούν τα προσεχή χρόνια από την AIIB στο πλαίσιο της BRI είναι διατεθειμένο να παραχωρήσει το Πεκίνο σ’ αυτή την Ευρώπη;
Επίσης, χάρη στον νέο Δρόμο του Μεταξιού, η Κίνα κινείται με την ορμητική ισχύ ενός έθνους-ηπείρου που διψάει για πλουτισμό (διατρέχοντας και πάλι υπ’ αυτή την έννοια το δρόμο που έχουν ήδη χαράξει οι ανεπτυγμένες οικονομίες, που δεν έχουν κανένα δικαίωμα να την κατακρίνουν), ακολουθώντας το παλιό αλλά εξαιρετικά επίκαιρο απόφθεγμα του Ντενγκ «είναι ένδοξο να πλουτίζεις», και έχει τη σφοδρή επιθυμία να μετράει στον κόσμο, σαν μια πραγματική οικονομική και πολιτική δύναμη. Στη διαιρεμένη Ευρώπη που εμφανίζεται με μεμονωμένες εθνικές ατζέντες απέναντι σε έναν ισχυρό και αποφασισμένο παράγοντα σαν τη σημερινή Κίνα έχει λόγο μόνο ένα κράτος, η Γερμανία. Τα άλλα, rebus sic stantibus (ΣτΜ: ούτως εχόντων των πραγμάτων), θα μαζέψουν μόνο ψίχουλα από τις επενδύσεις δισεκατομμυρίων για το νέο Δρόμο του Μεταξιού.
Μετάφραση: Τόνια Τσίτσοβιτς