Του Θάνου ΧατζόπουλουΗ συζήτηση στη Βουλή για ένα ακόμη πολυνομοσχέδιο μνημονιακής κοπής και έμπνευσης έληξε χωρίς μεγάλες εκπλήξεις. Εξελίχθηκε σε μια μονομαχία μεταξύ Τσίπρα και Μητσοτάκη, με πολλές προσωπικές αιχμές. Ο εκνευρισμός που έχει αρχίσει να κυριεύει την αξιωματική αντιπολίτευση είναι πλέον εμφανής. Ο αρχηγός της ΝΔ επιχείρησε να καλύψει την ουσιαστική συμφωνία του με το περιεχόμενο της Συμφωνίας, με χαρακτηρισμούς όπως «και εμείς ψηφίσαμε μνημόνιο, αλλά δεν είχαμε τον ενθουσιασμό του ΣΥΡΙΖΑ». Η ατάκα του κ. Μητσοτάκη «ο δημαγωγικός λαϊκισμός της μεταπολίτευσης είχε πολλές από τις δικές σας πινελιές» είναι ομολογουμένως εντυπωσιακή. Δείχνει πως σιγά-σιγά καθιερώνεται στην πολιτική διαμάχη το σχήμα που εφηύραν εσχάτως συντηρητικοί θεωρητικοί, με αφορμή τις γαλλικές εκλογές: πως το δίλημμα δεν είναι πλέον Δεξιά ή Αριστερά, αλλά δημοκρατία εναντίον εθνολαϊκισμού. Σχήμα βολικό, γιατί όχι μόνο βοηθά στην προσέγγιση της Δεξιάς με τμήματα του «ακραίου Κέντρου», αλλά και απαλλάσσει την αντιπολίτευση από τη δύσκολη θέση να εξηγεί γιατί καταψηφίζει μέτρα με τα οποία συμφωνεί.
Η ΝΔ συμφωνεί με τα μέτρα, αλλά ο ΣΥΡΙΖΑ είναι εκείνος που τα ψηφίζει. Γι’ αυτό μια επισκόπηση των γενικών γραμμών της συμφωνίας που ψηφίστηκε, είναι πολύ παραπάνω από απαραίτητη.
Έξοδος από τον κορσέ της λιτότητας;Η δημοσιονομική πειθαρχία δεν λήγει τον Αύγουστο του 2018. Ο πρωθυπουργός διαβεβαίωσε πως αν δεν υπάρξει συμφωνία για το χρέος, δεν θα εφαρμοστούν τα αρνητικά μέτρα, και «αν το ΔΝΤ δεν συμμετάσχει στο πρόγραμμα, δεν θα προχωρήσουμε στην εφαρμογή τους». Αλλά η πραγματικότητα είναι πιο σύνθετη:
Αφενός, υπάρχει μια δέσμη μέτρων, που πρέπει να υλοποιηθούν από σήμερα μέχρι και τα μέσα του 2018. Αφετέρου, η εφαρμογή ή μη των υπόλοιπων μέτρων θα κρίνεται κάθε φορά υπό το βάρος «συντριπτικών συσχετισμών» (έκφραση που χρησιμοποίησε στην ομιλία της η Έφη Αχτσιόγλου). Ας μην ξεχνάμε πως για τη διανομή του πλεονάσματος του 2016 η κυβέρνηση υποχρεώθηκε να δηλώσει εγγράφως πως αυτό δεν πρόκειται να επαναληφθεί χωρίς προηγούμενη σύμφωνη γνώμη των δανειστών. Αυτή τη φορά οι «θεσμοί» φρόντισαν να θωρακιστούν απέναντι σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο με τη ρήτρα αιρεσιμότητας του άρθρου 15: «Οι διατάξεις των άρθρων […] τίθενται σε εφαρμογή υπό την προϋπόθεση και στο βαθμό που, σύμφωνα με εκτίμηση του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου και τις Ευρωπαϊκής Επιτροπής, σε συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας και τις ελληνικές αρχές, στο πλαίσιο της τελικής αξιολόγησης του Προγράμματος Οικονομικής Προσαρμογής, δεν προκαλείται απόκλιση από τους μεσοπρόθεσμους δημοσιονομικούς στόχους, όπως αυτοί καθορίζονται στο ως άνω πρόγραμμα». Δηλαδή, στην τελική αξιολόγηση του 2018, το ΔΝΤ θα πρέπει να αναγνωρίσει την υπέρβαση του στόχου του 3,5% για το πλεόνασμα για να επιτραπεί η διανομή του ποσοστού της υπέρβασης. Πρόκειται για μια άλλη εκδοχή του περίφημου δημοσιονομικού κόφτη.
Τα αντίμετραΟ Ευκλείδης Τσακαλώτος διαβεβαιώνει πως το 3,5%, υπολογίζοντας και το 1% της περικοπής συντάξεων, θα καλυφθεί και το 2018, ώστε να ενεργοποιηθούν τα αντίμετρα τον επόμενο χρόνο. Όμως, όπως δήλωσε ο εισηγητής Χρ. Καραγιαννίδης, δεν υπάρχουν ισόποσα αντίμετρα για κάθε δημοσιονομικό μέτρο που περιλαμβάνει η συμφωνία. «Θίγουμε τον κόσμο με το αφορολόγητο και τις συντάξεις και δεν αποζημιώνουμε τους ίδιους με τα αντίμετρα», δήλωσε με ευθύτητα και ο Ευκλείδης Τσακαλώτος. «Δεν λέμε στο συνταξιούχο ότι αντισταθμίζουμε την απώλειά του. Του λέμε όμως ότι δεν θα συμμετέχει στο νοίκι και το στεγαστικό δάνειο των παιδιών του και δεν θα χρειαστεί να δίνει χαρτζιλίκι στο εγγόνι του, αφού προωθούμε ενεργές δράσεις απασχόλησης και για τους νέους». Όπως, όμως, έχει επισημάνει και σε παλαιότερες παρεμβάσεις του από τα έδρανα της αντιπολίτευσης ο σημερινός υπουργός Οικονομικών, οι οριζόντιες περικοπές πλήττουν αναλογικά περισσότερο εκείνους που βρίσκονται στο κάτω μέρος της κλίμακας κατανομής του εισοδήματος, ενώ η μείωση που θα προκαλέσουν στη ζήτηση αναμφίβολα θα επιδράσει αρνητικά στο ρυθμό οικονομικής ανάπτυξης.
«Είναι ψίχουλα τα δύο δισ. ευρώ για το 2019 και τα τέσσερα δισ. Το 2020;», αναρωτήθηκε στην ομιλία της η αναπληρώτρια υπουργός Κοινωνικής Ασφάλισης και Αλληλεγγύης, Θεανώ Φωτίου. Το επιχείρημα είναι όντως ισχυρό. Είναι χαρακτηριστικό πως η μείωση του ΦΠΑ στους αγρότες και η κατάργηση των φορολογικών διευκολύνσεων των βουλευτών υπερψηφίστηκαν από όλα τα κόμματα. Μάλιστα, πληροφορίες από το στρατόπεδο της ΝΔ αναφέρουν πως κάποιοι βουλευτές είχαν ζητήσει να ψηφιστούν και άλλες διατάξεις. Αλλά όπως και να το κάνουμε, η ζυγαριά γέρνει προς τη μεριά των δανειστών και εις βάρος των ασθενέστερων.
Τι θα γίνει με το χρέος;Στο κυβερνητικό επιτελείο θεωρούν πως μία συμφωνία Γερμανίας και ΔΝΤ για τα μέτρα ελάφρυνσης του χρέους είναι προ των πυλών. Αυτή, κατά πάσα πιθανότητα, θα προβλέπει συνδυασμό επιμηκύνσεων λήξεων και περιόδων χάριτος και, ενδεχομένως, μείωση επιτοκίων, ώστε οι ακαθάριστες χρηματοδοτικές ανάγκες της Ελλάδας να μην υπερβαίνουν το 15% του ΑΕΠ ως το 2030 και το 20% τα επόμενα χρόνια. Μια τέτοιου τύπου συμφωνία είναι το σήμα που αναμένει η ΕΚΤ για να συμπεριλάβει την Ελλάδα στο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης. Στο πιο ευνοϊκό σενάριο, θα ξεμπλοκάρει η επιστροφή στην Ελλάδα των κερδών από τους τόκους των ελληνικών ομολόγων, που κατακρατούν από το καλοκαίρι του 2015 οι κεντρικές τράπεζες χωρών της ευρωζώνης. Πάντως δεν αποκλείεται η όποια απόφαση να μη ληφθεί πριν το τέλος Ιουνίου.
Σε κάθε περίπτωση, όμως, τμήμα της μείωσης του χρέους θα επωμισθούν οι έλληνες πολίτες, μέσω της επίτευξης πρωτογενών πλεονασμάτων. Και αυτό επειδή θα απαιτούνται υψηλά πρωτογενή πλεονάσματα ανάλογα με το χρόνο επιμήκυνσης. Η επιμήκυνση απλά μεταθέτει το πρόβλημα και δεν είναι σε καμία περίπτωση κούρεμα.
Και τώρα τι;Ήταν ομολογουμένως ανακουφιστικό πως από την πλευρά της συμπολίτευσης αυτή τη φορά υπήρξαν ομιλίες που δεν κινούνταν σε μια κατεύθυνση ωραιοποίησης της συμφωνίας. «Δεν έχουμε καμία διάθεση να υπερασπιστούμε μια πολιτική λιτότητας που δεν την υιοθετούμε. Ούτε έχουμε την ψευδαίσθηση για τα μέτρα που παίρνουμε... Φαίνεται όμως ότι για πρώτη φορά μετά το 2010, υπάρχει δυνατότητα αναπτυξιακής προοπτικής για τη χώρα, που αυτό μεταφράζεται και σε νέες θέσεις εργασίας», είπε για παράδειγμα ο Π. Σκουρλέτης.
«Η συμφωνία, καθώς και τα μέτρα που καλούμαστε να ψηφίσουμε, σηματοδοτούν την παραμονή της χώρας στο ασφυκτικό μνημονιακό πλαίσιο... Αυτή είναι η θέση μας, χωρίς εξωραϊσμούς. Εμείς δεν παίζουμε παιχνίδια success story», τόνισε με τη σειρά του ο Ν. Φίλης, ενώ στο ίδιο μήκος κύματος μίλησαν και άλλοι.
Ο Φίλης έθεσε και ένα ερώτημα που παραμένει ανοικτό, αλλά θα πρέπει κάποια στιγμή να απαντηθεί συλλογικά: «Για τη δική μας Αριστερά, η ηθική της πεποίθησης συναρτάται με την ηθική της ευθύνης. Υπάρχει, όμως, ένα σημείο που αν υπερβείς τις πεποιθήσεις σου υπονομεύεις τη δυνατότητα να ασκείς την ευθύνη του. Ασκείς άραγε την ευθύνη σου, όταν καταργείς την αργία της Κυριακής, όταν, εξαναγκαζόμενος έστω, χάνεις το δίκιο σου για τις ομαδικές απολύσεις... όταν ονομάζεις θετικό αντίμετρο τη μείωση του φορολογικού συντελεστή σε όλες τις επιχειρήσεις, δηλαδή και σε αυτές με πολύ μεγάλη κερδοφορία;».
Η μόνη απάντηση που έχει δοθεί προς το παρόν σε τέτοια ερωτήματα είναι η εμμονή στην πολιτική της χαραμάδας: «Η μάχη συνεχίζεται», είπε ο Ν. Φίλης, «η κυβέρνηση καταφέρνει να πιάνει στόχους, να εκμεταλλεύεται ρωγμές, αντιφάσεις και αντιθέσεις μεταξύ των δανειστών». Ενώ ο Χρ. Καραγιαννίδης τόνισε: «Είναι η πρώτη φορά που καταφέραμε και βάζουμε σε συμφωνία συγκεκριμένα πράγματα που πρέπει να τηρηθούν και περιλαμβάνουν και θετικά και αρνητικά. Ξέρουμε έτσι εκ των προτέρων τα επόμενα βήματα που πρέπει να κάνουμε και που μας δίνουν την δυνατότητα να γνωρίζουμε σε ποιο δρόμο θα βαδίσουμε για να αντιστρέψουμε την επτάχρονη πορεία των σκληρών μέτρων».
Υπέρμετρη αισιοδοξία, βολονταρισμός ή πραγματισμός; Μέχρι τον Ιούνιο θα ξέρουμε.
•