Πρώτη δημοσίευση ενός άτιτλου ποιήματος του Μπέρτολτ Μπρεχτ
Του Γιώργου ΣταμάτηΑπό το περιοδικό «Der Spiegel» (Nr. 26/2016, σ. 121) πληροφορούμεθα ότι στο τέταρτο τεύχος του 2016 του περιοδικού «Sinn und Form» δημοσιεύεται για πρώτη φορά ένα άτιτλο ποίημα του Μπέρτολτ Μπρεχτ γραμμένο το 1918. Το δακτυλόγραφο του ποιήματος απέκτησε το Αρχείο της Ακαδημίας των Τεχνών στο Βερολίνο από το βιογράφο του Μπρεχτ, Κλάους Βόλκερ, ο οποίος το έλαβε από το νεανικό φίλο του Μπρεχτ στο Άουγκσμπουργκ, Τζορτζ Πφάνζελτ, (πρόκειται για τον Orge των νεανικών ποιημάτων του Μπερχτ).
Είναι εκπληκτικό σε ποια νεαρή ηλικία και με ποιο μαρξιστικό ρεαλισμό διαβλέπει ο Μπρεχτ πόσο οικτρά αστεία και μάταιη είναι η επίκληση δικαιωμάτων και η έγκληση κάποιων (εντέλει ποιων και ενώπιον ποίου;) για τη μη διασφάλιση της άσκησής τους, όπως του δικαιώματος στην ελεύθερη μετακίνηση, στην εργασία, στην τροφή, στην στέγη, την παιδεία, την υγεία, και άλλα παρόμοια λεγόμενα «ανθρώπινα δικαιώματα» ή και «δίκια του λαού». Αγωνιστείτε και κατορθώστε να θεσμοθετηθεί νομικά ένα δικαίωμα στην εργασία ή την στέγη και, όταν μείνετε άνεργοι ή άστεγοι, ασκήστε το με το καλό! Δεν είναι κατά τον Μπρεχτ, όπως προκύπτει από το έργο του συνολικά, η διεκδίκηση της άσκησης αυτών των «δικαιωμάτων» το ζητούμενο, αλλά η εγκαθίδρυση μιας κομμουνιστικής κοινωνίας, στην οποία αυτά τα τελευταία, και η μάταιη διεκδίκηση της ελεύθερης άσκησής τους, δεν θα υπάρχουν με τη μορφή του ιδεολογήματος στην οποία υπάρχουν στη σημερινή καπιταλιστική κοινωνία, αλλά ως αυτό το οποίο πράγματι είναι: ως ανάγκες, τις οποίες η πρώτη αυτή κοινωνία θα ικανοποιεί αυτονοήτως και στο βαθμό που το παραγόμενο κοινωνικό προϊόν καθιστά αυτήν τους την ικανοποίηση δυνατή.
Παραθέτουμε το γερμανικό κείμενο του ποιήματος (οι διαγραφές είναι του ίδιου του Μπρεχτ) και ακολούθως μια δική μας ελληνική μετάφραση.
Το άτιτλο ποίημαIch Berthold Brecht, alt: 20 Jahre
geboren zu Augsburg am Lech
mit schwachen Augen, braunem Haare
von Kind an eher scheu als frech,
ich, de rich Wohlleben gewohnt war,
noch beinah nichts von Leben litt
eh’r wie ein rohes Ei geschont war
beschwere mich dennoch hiermit.
Es hat nicht Sinn, sich drob zu giften
wenn einer, weil er mub, halt schifft.
Ich bitt um eure Unterschriften,
doch vorher um die Uberschift.
Und da noch keine eine fanden
beschwear ich mich sogleich alsdann
dab keine Fachinstanz vorhanden
vor der man sich beschweren kann.
Ein armer Teufel, umgetrieben,
Sohn armer Elten in Paris
hat in die Luft hinein geschrieben
der Erde Armutslied voll Bitternis.
Vor nunmehr 5x100 Jahren–
Er wurde bald darauf eingescharrt.
Doch hat man nie davon erfahren
was aus der Bittschrift jemals ward!
So schlag ich denn, vor mir das Alter
den Blick trubt und Hals umschlingt
bescheiden lehrt und mich in kalter
Erde sehr leicht zum Frieden zwingt [,]
ohne besondere Adresse
nicht demutsvoll und nicht verknifft
der Luft von neuem in die Fresse
die folgende Beschwerdeschrift.
Και η μετάφραση:Εγώ ο Μπέρτολτ Μπρεχτ, ηλικία: 20 ετών
στο Άουγκσμπουργκ πατά το ποταμό Λέχ γεννηθείς
με ασθενή μάτια, καστανό χρώμα μαλλιών
από παιδί συνεσταλμένος μάλλον παρά θρασύς,
εγώ, που συνηθισμένος ήμουν να καλοπερνώ,
και σχεδόν τίποτα δεν υπέφερα απ’ την ζωή επίσης
παρά μάλλον με εφείσθησαν σαν ωμό αυγό
διαμαρτύρομαι παρά ταύτα δια της παρούσης.
Ένεκα του ότι δεν έχει νόημα να εξοργίζεται κανείς σας
αν κάποιος, επειδή το ‘χει ανάγκη, τελωσπάντων κατουρεί.
Παρακαλώ για τις υπογραφές σας,
ωστόσο προηγουμένως για την επιγραφή.*
Και μια κι ακόμα δεν βρήκαμ’ ούτε μία
Διαμαρτύρομαι μετά ταύτα παρευθύς
που δεν υπάρχει ειδική δικαστική βαθμίς καμία
προ της οποίας μπορεί να διαμαρτυρηθεί κανείς.
Ένα φτωχοδιάβολος, πλάνης χωρίς πάψη,
γιος φτωχών γονιών στη Λουτσετσία**
εις τον αέρα έχει γράψει
της γης το άσμα της πενίας όλο πικρία.***
Πριν πλέον 5x100 χρόνια τώρα
Λίγο αργότερα τον παραχώσαν.
Ωστόσο δεν έμαθε κανείς ως την ώρα
την αίτησή του πού την παραδώσαν!
Έτσι λοιπόν χτυπάω, –μπροστά μου το γήρας
περισφίγγει το λαιμό και τη ματιά σκοτιδιάζει
διδάσκει ολιγάρκεια και μεσ’ σε κρύα γη εκ πείρας
πολύ εύκολα σε ειρήνη με αναγκάζει [,]
χωρίς ιδιαίτερη ταχυδρομική διεύθυνση
ούτε έμπλεος ταπεινοφροσύνης και χωρίς κατηφία–
στου αέρα πάντα εκ νέου την μουσούδα με κατεύθυνση
την ακόλουθη διαμαρτυρία.