Δύο προγραμματισμένα συμβάντα μετά την απόφαση του Eurogroup, το συνέδριο του Economist στην Αθήνα και η έκθεση Νομισματικής Πολιτικής του Διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος Γιάννη Στουρνάρα έδωσαν νέα τροφή στις συζητήσεις για τα επόμενα βήματα έως το τέλος του μνημονίου και το πώς τα βλέπει η κάθε πλευρά. Στο πρώτο, οι προσκεκλημένοι εκπρόσωποι των δανειστών, υπήρξαν μεν πιο χαλαροί, ωστόσο δεν έχασαν την ευκαιρία να προειδοποιήσουν την ελληνική κυβέρνηση ότι πρέπει να προχωρήσει πιο εντατικά στις «μεταρρυθμίσεις», δηλαδή σε περαιτέρω νεοφιλελεύθερα μέτρα πριν περατωθεί το πρόγραμμα. Η εκπρόσωπος, μάλιστα, του ΔΝΤ, η κ. Βελκουλέσκου, τα ονομάτισε: εργασιακά.
Στο δεύτερο, ο κ. Στουρνάρας, αφού πρώτα συνεχάρη το οικονομικό επιτελείο της κυβέρνησης «που μέσα σε δύσκολες συνθήκες μπόρεσαν και εκπλήρωσαν όλες τις δύσκολες προϋποθέσεις να ολοκληρωθεί αυτή η δύσκολη αξιολόγηση». προχώρησε σε μια εκτίμηση που ουσιαστικά προδιαγράφει την έλευση ενός τέταρτου μνημονίου, επαναφέροντας έτσι την αβεβαιότητα που με μύριους κόπους έχει σε κάποιο βαθμό απομακρυνθεί! Εν τω μεταξύ, την περασμένη εβδομάδα, με δηλώσεις τους για το ελληνικό ζήτημα, παρενέβησαν ο κ. Ρέγκλινγκ του ESM, ο κ. Μνούσιν, υπουργός Οικονομικών των ΗΠΑ, ο οποίος δήλωσε ότι δεν θεωρεί πιθανό το ΔΝΤ να χρηματοδοτήσει το ελληνικό πρόγραμμα και ο πρόεδρος της ΕΚΤ , κ. Ντράγκι, ο οποίος δήλωσε ότι οι αποφάσεις του Eurogroup δεν εξασφαλίζουν τη δυνατότητα να προχωρήσει στην ένταξη των ελληνικών ομολόγων στην ποσοτική χαλάρωση.
Φυσικά, η ελληνική πλευρά δεν έμεινε άφωνη. Τόσο μέσω ομιλιών στο συνέδριο επίσης του Economist, όπως του πρωθυπουργού Αλέξη Τσίπρα, του υπουργού Οικονομικών Ευκλείδη Τσακαλώτου και άλλων αξιωματούχων, όσο και με παρεμβάσεις που προωθούν το κυβερνητικό έργο επιχείρησαν να δείξουν ότι έχουν ένα συγκεκριμένο σχέδιο διαδρομής έως τον Αύγουστο του 2018. Με προτεραιότητες και σταθμούς ως προς την προετοιμασία η χώρα να εξασφαλίσει την χρηματοδότησή της από τις αγορές αφενός, με κυβερνητικό έργο, αφετέρου, που θα αντιμετωπίζει προβλήματα καθημερινότητας και θα θεμελιώνει τις μεταρρυθμιστικές τομές.
«Μεταρρυθμίσεις, μεταρρυθμίσεις, μεταρρυθμίσεις»Ο κ. Τζιαμαρόλι, υψηλόβαθμο στέλεχος του ESM, θέλησε να κάνει και λεκτικά παιχνίδια για να περάσει το μήνυμά του. Όπως είπε, το «κλειδί» για να φτάσει η Ελλάδα στον πραγματικό στόχο, που είναι «ανάπτυξη, ανάπτυξη, ανάπτυξη», είναι «μεταρρυθμίσεις,μεταρρυθμίσεις, μεταρρυθμίσεις»… προσθέτοντας ότι «μένουν πολλά να γίνουν» και ότι η «Ελλάδα βρίσκεται στα μέσα του δρόμου…», αλλά «αν η Ελλάδα παραμείνει πιστή στο πρόγραμμα, θα βγει τον Αύγουστο του 2018, όπως συνέβη και με τις άλλες χώρες που ήταν σε προγράμματα».
Ο εκπρόσωπος της Κομισιόν κ. Κοστέλο έδωσε μια αναπάντεχη πάσα στη ΝΔ υποστηρίζοντας ότι «έχουμε ξαναβρεθεί στο ίδιο σημείο το 2014 και είναι πολύ σημαντικό να μη χαθεί πάλι η ευκαιρία. Η μπάλα είναι στο γήπεδο της Ελλάδας». Πρόσθεσε συγχρόνως ότι «μένουν λίγα ακόμη να νομοθετηθούν σε επίπεδο μεταρρυθμίσεων». Υποστήριξε, ωστόσο, ότι «πιστεύουμε ακράδαντα ότι η Ελλάδα έχει την ευκαιρία να ολοκληρώσει επιτυχώς το πρόγραμμα». Προφανώς σχολιάζοντας τη στάση του ΔΝΤ, παρατήρησε: «Δεν πρέπει να ζητήσουμε επιπλέον πράγματα από την ελληνική κυβέρνηση από αυτά που έχουν ήδη συμφωνηθεί».
Ο εκπρόσωπος της ΕΚΤ κ. Φρ. Ντρούντι μίλησε στο ίδιο κλίμα. «Μετά από τέσσερα χρόνια υπάρχουν θετικά σημάδια, όμως χρειάζεται διευκρίνηση του τι να περιμένουμε για το μέλλον: Υλοποίηση, υλοποίηση, υλοποίηση (σ.σ. των συμφωνηθέντων) και επιτάχυνση κάποιων μεταρρυθμίσεων. Είναι πολύ σημαντικό η κυβέρνηση και οι θεσμοί να υποστηρίξουν το πρόγραμμα», ενώ παρατήρησε ότι «η απόφαση του Eurogroup δεν έδωσε την απαραίτητη σαφήνεια αναφορικά με τα μέτρα για το χρέος, ώστε να καταστεί δυνατή η έκθεση βιωσιμότητας χρέους που θα άνοιγε την πόρτα στο QE».
Μετά την πολυετή ύφεσηΣε αντίθεση με αυτό το κλίμα αβεβαιότητας και την ύπαρξη πολλών ακόμη εκκρεμοτήτων, ο πρωθυπουργός παρενέβη στο συνέδριο του Economist με μια μάλλον προγραμματική ομιλία με προοπτική. «Το κουβάρι έχει ξεμπερδευτεί και πράγματι η Ελλάδα αποδεσμεύεται σταδιακά, αφήνοντας πίσω της την πολυετή ύφεση και διαμορφώνοντας τις συνθήκες για την έξοδο από τα προγράμματα στήριξης, την έξοδο από την επιτροπεία, με το δικό της σχέδιο για μια νέα Ελλάδα, πιο παραγωγική και πιο δίκαιη», τόνισε ο Αλέξης Τσίπρας. «Σταθερός στόχος για τη χώρα από εδώ και στο εξής», πρόσθεσε, «είναι να βελτιώσουμε την απόδοση της ελληνικής οικονομίας, να ενισχύσουμε τα συγκριτικά της πλεονεκτήματα και να αξιοποιήσουμε στο βέλτιστο βαθμό και το τελευταίο ευρώ του Έλληνα φορολογούμενου».
Όπως ήδη σημειώσαμε, η παρέμβαση του Διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος, για μια ακόμη φορά, υπήρξε απρόσεκτη στο πιο λεπτό σημείο, αυτό της εξόδου της ελληνικής οικονομίας από το μνημόνιο. Ενώ σημειώνει ότι με την απόφαση του Eurogroup βελτιώνονται οι προϋποθέσεις για επιτυχή έξοδο στις αγορές μετά τη λήξη του προγράμματος με τη στήριξη των εταίρων, ταυτόχρονα παρατηρεί ότι «η παράταση της εκκρεμότητας (για το χρέος) εγκυμονεί σοβαρούς κινδύνους και προοιωνίζεται την ανάγκη νέας χρηματοδοτικής συνδρομής μετά το 2018, κάτι που απεύχονται τόσο η Ελλάδα όσο και οι εταίροι».
Πιο ψύχραιμος ο πρόεδρος του ESM Κλάους Ρέγκλινγκ, στη συνάντησή του με τον πρωθυπουργό, αφού σημείωσε ότι η Ελλάδα είναι σε καλό δρόμο, εκτίμησε ότι δεν θα χρειαστούν περαιτέρω εκταμιεύσεις μετά τα μέσα του επόμενου χρόνου.
Σίγουρα ανοίγεται μια περίοδος αρκετά δύσκολη ως τον Αύγουστο του 2018 οπότε θα παιχτούν πολλά παιχνίδια και θα ασκηθούν ποικίλες πιέσεις. Ωστόσο, όπως προκύπτει από την πορεία της οικονομίας, μπορούν να κερδηθούν βαθμοί ελευθερίας βαθμιαία ώστε η χώρα να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά τις προκλήσεις από την έξοδο από τα μνημόνια.
Παύλος Κλαυδιανός