Ένας ασύλληπτος πλούτος που ερημώνει

Πό­σες φο­ρές έ­χε­τε πε­ρά­σει μπρο­στά α­πό έ­να ό­μορ­φο νε­ο­κλασ­σι­κό κτή­ριο στο κέ­ντρο της Αθή­νας, που πια εί­ναι ε­ρει­πω­μέ­νο, και α­να­ρω­τιέ­στε τι μπο­ρού­σε να ή­ταν κά­πο­τε, τί εί­ναι τώ­ρα και για­τί ε­γκα­τα­λεί­φθη­κε στο τί­πο­τα;
Η πι­θα­νό­τε­ρη α­πά­ντη­ση εί­ναι ό­τι α­νή­κει σε κά­ποιο δη­μό­σιο φο­ρέα που ε­δώ και χρό­νια (α­κό­μα και πριν την κρί­ση) το ά­φη­σε α­να­ξιο­ποίη­το, κα­θώς, του­λά­χι­στον μέ­χρι τώ­ρα, η μό­νη έν­νοια που έ­παιρ­νε η α­ξιο­ποίη­ση, ή­ταν αυ­τή της εκ­ποίη­σης στους ι­διώ­τες. Κι αν αυ­τή δεν μπο­ρού­σε να ε­πι­τευ­χθεί, τό­τε α­πλά ε­πι­λε­γό­ταν η ε­γκα­τά­λει­ψη.
Αυ­τό εί­ναι το συ­μπέ­ρα­σμα που προ­κύ­πτει α­πό την κα­τα­γρα­φή της α­κί­νη­της πε­ριου­σίας των φο­ρέων κοι­νω­νι­κής α­σφά­λι­σης, ό­πως πα­ρου­σιά­στη­κε α­πό το υ­πουρ­γείο Εργα­σίας, Κοι­νω­νι­κής Ασφά­λι­σης και Αλλη­λεγ­γύης, την πε­ρα­σμέ­νη ε­βδο­μά­δα στη σχε­τι­κή συ­νέ­ντευ­ξη Τύ­που. Το υ­πουρ­γείο εί­χε συ­στή­σει ει­δι­κή ο­μά­δα για την κα­τα­γρα­φή α­πό το Μάιο του 2015, η ο­ποία ο­λο­κλη­ρώ­θη­κε τώ­ρα, κα­θώς μέ­χρι σή­με­ρα το πε­δίο της α­κί­νη­της πε­ριου­σίας των φο­ρέων πα­ρέ­με­νε α­χαρ­το­γρά­φη­το.

Απα­ξίω­ση και ε­γκα­τά­λει­ψη

«Έχου­με έ­ναν α­σύλ­λη­πτο πλού­το και πρέ­πει να δού­με πώς θα τον χρη­σι­μο­ποιή­σου­με. Το 49% των α­κι­νή­των που δια­θέ­τουν οι φο­ρείς κοι­νω­νι­κής α­σφά­λι­σης εί­ναι κε­νά κτή­ρια, μό­λις το 14% εί­ναι μι­σθω­μέ­να, ε­νώ τα υ­πό­λοι­πα βρί­σκο­νται σε κα­θε­στώς ι­διο­χρη­σίας. Ακό­μα, ό­μως, και στην πε­ρί­πτω­ση ι­διο­χρη­σίας, πολ­λά κα­τα­λαμ­βά­νο­νται α­πλά α­πό τό­νους αρ­χεια­κού υ­λι­κού, που έ­χουν ε­να­πο­τε­θεί ε­κεί χω­ρίς κα­νέ­ναν έ­λεγ­χο», πε­ριέ­γρα­ψε ο Νί­κος Μπε­λα­βί­λας, α­να­πλη­ρω­τής κα­θη­γη­τής της Σχο­λής Αρχι­τε­κτό­νων και διευ­θυ­ντής του Εργα­στη­ρίου Αστι­κού Πε­ρι­βάλ­λο­ντος του Ε­ΜΠ, το ο­ποίο συ­νερ­γά­ζε­ται με το υ­πουρ­γείο για την κα­τάρ­τι­ση του σχε­δίου α­ξιο­ποίη­σης της α­κί­νη­της πε­ριου­σίας.
Συ­γκε­κρι­μέ­να, πρό­κει­ται για 1.126 κτή­ρια, τα πε­ρισ­σό­τε­ρα στην Αττι­κή και μά­λι­στα στο κέ­ντρο της Αθή­νας, με το 25% αυ­τών να εί­ναι πλέ­ον ε­ρεί­πια. Η ε­ρή­μω­ση των κτη­ρίων αυ­τών εί­χε ως α­πο­τέ­λε­σμα την α­πώ­λεια μι­σού δισ. ευ­ρώ α­πό την πραγ­μα­τι­κή α­ξία γης της πε­ριου­σίας των α­κι­νή­των, κα­θώς και α­πώ­λεια 16.000 θέ­σεων ερ­γα­σίας μέ­σα σε 17 χρό­νια. Γε­γο­νό­τα που συ­νέ­βαλ­λαν στην κρί­ση του ι­στο­ρι­κού κέ­ντρου, ό­πως ε­ξή­γη­σε ο κα­θη­γη­τής του Ε­ΜΠ, α­φού με την ε­γκα­τά­λει­ψη χρή­σης ε­νός κτη­ρίου πυ­ρο­δο­τεί­ται και μία ευ­ρύ­τε­ρη ε­ρή­μω­ση της πε­ριο­χής, με τις δι­πλα­νές ε­μπο­ρι­κές δρα­στη­ριό­τη­τες να πλήτ­το­νται και αυ­τές σι­γά σι­γά, ώ­σπου τέ­λος δη­μιουρ­γού­νται οι λε­γό­με­νες «γκρί­ζες ζώ­νες», ο­λό­κλη­ροι δρό­μοι, δη­λα­δή, χω­ρίς ζωή.

Σχέ­διο διά­σω­σης

«Ήταν μία πο­λι­τι­κή φτω­χο­ποίη­σης των τα­μείων μέ­σω της α­πα­ξίω­σης της πε­ριου­σίας τους και της με­τα­φο­ράς της ευ­θύ­νης α­ξιο­ποίη­σης στους ι­διώ­τες», ση­μείω­σε σχε­τι­κά η υ­πουρ­γός Εργα­σίας, Έφη Αχτσιό­γλου, κα­θώς, πέ­ραν της μη κα­τα­γρα­φής των α­κι­νή­των αυ­τών, υ­πεύ­θυ­νο για αυ­τή την τρα­γι­κή κα­τά­στα­ση ή­ταν και το προ­η­γού­με­νο νο­μο­θε­τι­κό πλαί­σιο. Βά­σει αυ­τού πα­ρε­μπο­δι­ζό­ταν η α­ξιο­ποίη­σή τους α­πό το δη­μό­σιο, α­φού α­κό­μα και για τη συ­ντή­ρη­ση των κτη­ρίων προ­βλε­πό­ταν ό­τι οι φο­ρείς κοι­νω­νι­κής α­σφά­λι­σης δεν μπο­ρού­σαν να κά­νουν α­πευ­θείας συμ­βά­σεις, αλ­λά έ­πρε­πε να συμ­βλη­θούν μέ­σω δια­γω­νι­σμού με 18 συ­γκε­κρι­μέ­νες ι­διω­τι­κές ε­ται­ρείες, που κα­τό­πιν θα έ­κα­ναν άλ­λο δια­γω­νι­σμό για να βρουν ποιος ι­διώ­της θα α­να­λά­βει τη συ­ντή­ρη­ση κοκ. «Ήταν έ­να α­δια­φα­νές κα­θε­στώς που έ­θε­τε τους ι­διώ­τες στο ρό­λο του συμ­βού­λου, του υ­πεύ­θυ­νου για το δια­γω­νι­σμό, αλ­λά και του κρι­τή για αυ­τόν. Για αυ­τό το λό­γο αλ­λά­ξα­με το 2016 το νο­μο­θε­τι­κό πλαί­σιο, ώ­στε να γί­νει πραγ­μα­τι­κή α­ξιο­ποίη­ση με α­πλού­στευ­ση των δια­δι­κα­σιών, ε­ξα­σφά­λι­ση ό­ρων δια­φά­νειας του α­ντα­γω­νι­σμού, ο­μα­λής έ­ντα­ξης των κτι­ρίων στην α­γο­ρά α­κι­νή­των, και ό­ρους για οι­κο­νο­μία κλί­μα­κας», ε­ξή­γη­σε η υ­πουρ­γός.
Αφού, λοι­πόν, ο­λο­κλη­ρώ­θη­καν τα δύο πρώ­τα βή­μα­τα της κα­τα­γρα­φής και της αλ­λα­γής του νο­μο­θε­τι­κού πλαι­σίου, το υ­πουρ­γείο και το Ε­ΜΠ προ­χω­ρούν στο σχέ­διο α­ξιο­ποίη­σης των α­κι­νή­των με σχή­μα­τα πολ­λα­πλής δια­χεί­ρι­σης. Δη­λα­δή, πρώ­τον, θα α­ξιο­ποιη­θούν α­πό δη­μό­σιους φο­ρείς σε συ­νερ­γα­σία (π.χ έ­να δια­τη­ρη­τέο συ­γκρό­τη­μα μπο­ρεί να α­ξιο­ποιη­θεί α­πό το δή­μο, τα κε­ντρι­κά πα­νε­πι­στή­μια και τη δη­μο­τι­κή βι­βλιο­θή­κη μα­ζί, ώ­στε να α­να­πτύ­ξουν υ­πο­δο­μές για νέ­ους ε­ρευ­νη­τές, κοι­νή με­γά­λη βι­βλιο­θή­κη, ε­στίες για φοι­τη­τές Erasmus κτλ, ό­πως πε­ρι­γρά­φθη­κε). Δεύ­τε­ρον, θα ξα­να­νοί­ξουν με τη χρή­ση που εί­χαν κά­πο­τε και ε­γκα­τα­λεί­φθη­κε, ώ­στε να εί­ναι πιο οι­κο­νο­μι­κό κα­θώς θα υ­πάρ­χει ή­δη η υ­πο­δο­μή. Τρί­τον, θα δο­θούν για ε­μπο­ρι­κή χρή­ση ��έ­ρη των α­κι­νή­των, με τον ό­ρο να ε­ξα­σφα­λί­ζε­ται η α­πό­δο­ση του υ­πό­λοι­που κτη­ρίου για κοι­νω­νι­κή χρή­ση. Και, τέ­λος, προ­βλέ­πε­ται α­ξιο­ποίη­ση των κτη­ρίων α­πό συ­νε­ται­ρι­στι­κά σχή­μα­τα νέων ε­πι­στη­μό­νων, πα­ρα­δο­σια­κού ε­μπο­ρίου, νέων τε­χνο­λο­γιών κτλ.

Επεν­δύ­σεις κοι­νω­νι­κές, ό­χι με­γά­λες

«Προ­χω­ρά­με σε μια πο­λι­τι­κή α­ξιο­ποίη­σης με ό­ρους κοι­νω­νι­κής α­ντα­πό­δο­σης και ό­χι εκ­ποίη­σης. Φεύ­γου­με α­πό τη λο­γι­κή της μέ­γι­στης είσ­πρα­ξης, που ού­τως ή άλ­λως α­πέ­τυ­χε, και προ­χω­ρά­με στη λο­γι­κή της μέ­γι­στης α­ντα­πό­δο­σης», ση­μείω­σε για το σκε­πτι­κό του σχε­δίου η υ­πουρ­γός Εργα­σίας. Στο ί­διο μή­κος κύ­μα­τος, και ο Νί­κος Μπε­λα­βί­λας ε­ξή­γη­σε πως στό­χος «δεν εί­ναι οι με­γά­λες ε­πεν­δύ­σεις, αλ­λά οι ε­λεγ­χό­με­νες και με κοι­νω­νι­κούς ό­ρους, που δεν θα πε­τά­ξουν έ­ξω τους πα­λιούς χρή­στες και θα α­πευ­θύ­νο­νται στο μι­κρό και με­σαίο ε­μπό­ριο. Δεν μι­λά­με για με­γά­λους ε­μπο­ρι­κούς ο­γκό­λι­θους».
Βά­σει αυ­τού, αρ­χι­κά το υ­πουρ­γείο α­πευ­θύ­νει δη­μό­σια πρό­σκλη­ση για χρή­ση 120 κτη­ρίων α­πό τους φο­ρείς του δη­μο­σίου, ε­νώ θα διε­ξα­χθεί και αρ­χι­τε­κτο­νι­κός δια­γω­νι­σμός για 24 εμ­βλη­μα­τι­κά κτή­ρια του ι­στο­ρι­κού κέ­ντρου. «Πρό­κει­ται για μια ση­μα­ντι­κή πρω­το­βου­λία, για­τί α­νοί­γει τη συ­ζή­τη­ση για το πώς πρέ­πει να πα­ρέμ­βου­με στην πό­λη. Η χρή­ση των κτη­ρίων αυ­τών θα έ­χει πολ­λές πα­ρά­πλευ­ρες ω­φέ­λειες, κα­θώς θα δη­μιουρ­γή­σει πυ­ρή­νες ζωής και πά­λι μέ­σα στην πό­λη. Μα­κά­ρι αυ­τό το πρό­γραμ­μα να κρα­τή­σει πολ­λά χρό­νια», ση­μείω­σε ο κο­σμή­το­ρας της Σχο­λής Αρχι­τε­κτό­νων Μη­χα­νι­κών του Ε­ΜΠ, Δη­μή­τριος Ησαΐας.

Αξιο­ποίη­ση με στό­χο την κοι­νω­νι­κή προ­στα­σία

Παράλληλα, εξελίσσεται και η καταγραφή των κτηρίων της Πρόνοιας, αλλά και των φορέων πρόνοιας που εποπτεύονται από το υπουργείο Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης και Κοινωνικής Αλληλεγγύης. Πρόκειται για περίπου 900 και πλέον κτήρια, εκ των οποίων τα περισσότερα είναι κληροδοτήματα, γεγονός που σημαίνει ότι έχουν δοθεί στο δημόσιο συγκεκριμένα για το σκοπό της κοινωνικής προστασίας ευάλωτων ομάδων, αλλά που μέχρι τώρα έμειναν αναξιοποίητα.
Από τους πρώτους τομείς για τους οποίους θα αξιοποιηθούν τα κτήρια αυτά, είναι η προστασία των αστέγων. «Δημιουργήσαμε εργαλεία και διαδικασίες για την καταγραφή των αστέγων, πιλοτικά πρώτα στην Αθήνα, ώστε να υπάρξει πλήρης διασύνδεση με τα μητρώα και να δούμε πώς θα αξιοποιήσουμε το κτιριακό απόθεμα για τη στέγασή τους», περιέγραψε η αναπληρώτρια υπουργός Κοινωνικής Αλληλεγγύης, Θεανώ Φωτίου.
Ταυτόχρονα, έχει ήδη προχωρήσει στην αξιοποίηση μεγάλων κτηριακών συγκροτημάτων για την παιδική προστασία, παλιές παιδοπόλεις που είχαν εγκαταλειφτεί και που τώρα στεγάζουν ασυνόδευτους ανήλικους πρόσφυγες. Συγκεκριμένα πρόκειται για 16 μονάδες που επισκευάστηκαν με χρήματα της Ύπατης Αρμοστείας, και που «όταν σταματήσουν οι ροές των προσφύγων, θα συνεχίσουν να αξιοποιούνται για την προστασία των παιδιών, οποιασδήποτε εθνικότητας», επισήμανε η αναπληρώτρια υπουργός, συμπληρώνοντας πως «στόχος είναι όλο το κτηριακό απόθεμα της Πρόνοιας να αξιοποιηθεί ακριβώς για την προστασία των 6 ευάλωτων ομάδων για τις οποίες είναι υπεύθυνη: παιδιά, Ρομά, άστεγοι, άποροι, ηλικιωμένοι και ΑμεΑ».

Τζέ­λα Αλι­πρά­ντη