Όσα έγιναν την ιστορική βδομάδα που πέρασεΚουμουνδούρου και Κλαυθμώνος ήταν, το βράδυ της Κυριακής, κατακλυσμένες από εκατοντάδες χαρούμενα και συγκινημένα πρόσωπα. Η ανακοίνωση των πρώτων αποτελεσμάτων έφερε χαρές και πανηγύρια τόσο στο επιτελείο του ΣΥΡΙΖΑ όσο και στον κόσμο που μαζεύτηκε από νωρίς στο κεντρικό προεκλογικό περίπτερο του κόμματος. Τα στελέχη του κυβερνώντος πλέον κόμματος που βρέθηκαν στην Κουμουνδούρου αγκαλιάζονταν συγκινημένα και αλληλοσυγχαίρονταν για τη μεγάλη επιτυχία. Ο ΣΥΡΙΖΑ πέτυχε μια τεράστια και ιστορικής σημασίας νίκη, που πιθανόν να αλλάξει τον ρου της ιστορίας όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και στην Ευρώπη. Χαρακτηριστικά, άλλωστε, είναι όσα έλεγαν στελέχη και φίλοι του κόμματος. «Οι αγώνες μας δικαιώθηκαν», «είναι απίστευτο αυτό που καταφέραμε», «μέχρι πριν τρία χρόνια δεν μας υπολόγιζε κανείς και τώρα είμαστε κυβέρνηση» ήταν λίγα μόνο από όσα ακούστηκαν το βράδυ της Κυριακής.
Η κυβέρνηση της Αριστεράς αποτελεί πλέον γεγονός. Η συνταγή της επιτυχίας δεν ήταν απλή υπόθεση. Εδώ και μια δεκαετία περίπου ο ΣΥΡΙΖΑ σταθερά βρέθηκε μέσα στους κοινωνικούς αγώνες, οργάνωσε αρκετές φορές τις αντιστάσεις, «διάλεξε πλευρά», όπως χαρακτηριστικά λένε πολλά στελέχη του. Ξεπέρασε τον εαυτό του, τις αδυναμίες του, διαχειρίστηκε τις αντιφάσεις του με τρόπο εποικοδομητικό και προωθητικό. Η 25η Ιανουαρίου αποτελεί ιστορική τομή. Η 26η όμως αποκτά μεγαλύτερη σημασία. Η δουλειά που έχει να γίνει είναι τεράστια, οι απαιτήσεις που δημιουργούνται μεγάλες και η υλοποίηση των υποσχέσεων απαιτεί πιθανόν μεγάλες συγκρούσεις. Άλλωστε, πολλές φορές στο πρόσφατο παρελθόν ο Αλέξης Τσίπρας και άλλα στελέχη του κόμματος, επαναλάμβαναν ότι η κυβέρνηση της Αριστεράς «δεν θα είναι ένας υγιεινός περίπατος στο δάσος».
Γιατί και πώς με ΑΝΕΛ
Η αλήθεια είναι ότι η μη εκπλήρωση του στόχου της αυτοδυναμίας έφερε σε δύσκολη θέση το κόμμα της ριζοσπαστικής Αριστεράς. Άλλωστε, είχε ήδη εντοπιστεί ότι το μεγάλο πρόβλημα του ΣΥΡΙΖΑ ήταν η έλλειψη πιθανών αξιόπιστων πολιτικών συμμάχων και για αυτό το λόγο και ο ίδιος ο Αλέξης Τσίπρας υπογράμμιζε, προεκλογικά, την αναγκαιότητα της αυτοδυναμίας προκειμένου, ο ΣΥΡΙΖΑ να έχει «λυμένα τα χέρια», όπως χαρακτηριστικά δήλωνε. Το αποτέλεσμα όμως των εκλογών δημιούργησε καταστάσεις, οι οποίες χρειάζονταν άμεσο και αποτελεσματικό χειρισμό. Ο ΣΥΡΙΖΑ είχε μπροστά του τέσσερα ενδεχόμενα. Το πρώτο ήταν να απευθυνθεί στο ΚΚΕ. Η στάση του Περισσού όμως ήταν προδιαγεγραμμένη και το μόνο που θα πετύχαινε μια τέτοια κίνηση θα ήταν η πιθανή δημιουργία δυσκολιών στο εσωτερικό του ΚΚΕ. Θα χανόταν όμως πολύτιμος χρόνος, ίσως ικανός να δημιουργήσει αναστάτωση τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό.
Το δεύτερο ήταν να προσεγγίσει το Ποτάμι. Το κόμμα όμως του Σταύρου Θεοδωράκη, παρά το προοδευτικό του κέλυφος, πήρε όλο το προηγούμενο διάστημα τις πιο νεοφιλελεύθερες θέσεις στα οικονομικά ζητήματα. Όπως σημείωναν στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ: «πώς θα πηγαίναμε να διαπραγματευτούμε με τους δανειστές, έχοντας εταίρο στην κυβέρνηση κόμμα που συμφωνεί με τις θέσεις τους;». Επιπλέον, ανασταλτικό ρόλο έπαιξε και η εκτίμηση αρκετών στην Κουμουνδούρου ότι με το Ποτάμι στη συγκυβέρνηση η μάχη κατά της διαπλοκής στα ΜΜΕ, που έχει εξαγγείλει ο ΣΥΡΙΖΑ, θα είχε επιπλέον δυσκολίες.
Η τρίτη επιλογή ήταν να δοκιμάσει ο ΣΥΡΙΖΑ να σχηματίσει κυβέρνηση με 149 βουλευτές και να ζητήσει την ανοχή ορισμένων κομμάτων της ελάσσονος αντιπολίτευσης. Μια τέτοια όμως προοπτική θα δημιουργούσε προβλήματα κυβερνητικής σταθερότητας, γεγονός που θα δυσχέραινε την ούτως ή άλλως δύσκολη υπόθεση της διαπραγμάτευσης, που αυτή τη στιγμή αποτελεί νούμερο ένα προτεραιότητα της νέας κυβέρνησης.
Με αυτά τα δεδομένα η μόνη εφικτή επιλογή ήταν η συνεννόηση με τους ΑΝΕΛ. Ένα κόμμα που στο ζήτημα Μνημόνιο κράτησε εξαρχής καθαρή στάση και αρκετές φορές συγκρούστηκε σφοδρά με την προηγούμενη κυβέρνηση. Από την άλλη, ΣΥΡΙΖΑ και ΑΝΕΛ διαφοροποιούνται σε μια σειρά ζητήματα τόσο στο οικονομικό όσο και στο κοινωνικό πεδίο. Επιπλέον, όπως σημειώνουν ακόμα και σήμερα βουλευτές και στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ «με τους ΑΝΕΛ μας χωρίζει ένας ολόκληρος αξιακός κόσμος». Στην πραγματικότητα, για τον ΣΥΡΙΖΑ το κόμμα του κ. Καμμένου αποτέλεσε το «αναγκαίο κακό», προκειμένου να μπορέσει να σχηματιστεί κυβέρνηση και να αποφευχθεί το ενδεχόμενο νέων εκλογών, επιλογή που ίσως να αποδεικνυόταν αποσταθεροποιητική για τη χώρα.
Ο τρόπος, βέβαια, με τον οποίο πάρθηκαν οι αποφάσεις δημιούργησαν σκιές στην Κουμουνδούρου, καθώς τα περισσότερα στελέχη του κόμματος, ακόμα και μέλη της ΠΓ έμαθαν τα νέα κυριολεκτικά από τους τηλεοπτικούς τους δέκτες. Είναι χαρακτηριστικό, άλλωστε, ότι ο ΣΥΡΙΖΑ πορεύθηκε στις εκλογές χωρίς Εκλογική Επιτροπή, κάτι που έγινε για πρώτη φορά από τη σύσταση του κόμματος. Ακόμα πιο ενδεικτικό της αδρανοποίησης των οργάνων του κόμματος είναι και το γεγονός ότι ακόμα και σήμερα δεν έχει συνεδριάσει ούτε η Πολιτική Γραμματεία ούτε η νέα Κοινοβουλευτική Ομάδα του κόμματος, προκειμένου να συζητήσουν τη νέα κατάσταση και να οργανώσουν την πολιτική τους παρέμβαση μέσα στα νέα δεδομένα που δημιουργούνται.
Η κυβέρνηση και οι “κόκκινες γραμμές”Ο Πάνος Καμμένος και άλλα στελέχη των ΑΝΕΛ (βλ. Χαϊκάλης) τονίζουν τις τελευταίες μέρες ότι ισχύουν οι λεγόμενες «κόκκινες γραμμές» που έχουν θέσει στον ΣΥΡΙΖΑ, προκειμένου να επιτευχθεί η συμφωνία των δύο κομμάτων, οι οποίες αφορούν κυρίως τα «εθνικά ζητήματα», το μεταναστευτικό και τις σχέσεις κράτους – εκκλησίας. Αυτός είναι και ένας επιπλέον λόγος που οι προγραμματικές δηλώσεις της κυβέρνησης αναμένονται με μεγάλη αγωνία, καθώς σε αυτές θα διαφανεί κατά πόσον υπάρχει προγραμματική συμφωνία των δύο κομμάτων η οποία και θα ανακοινωθεί. Οι κόκκινες γραμμές των ΑΝΕΛ δημιουργούν ανησυχία σε αρκετούς εντός του ΣΥΡΙΖΑ καθώς δημιουργούν δυσκολίες στην υλοποίηση σημαντικών πτυχών του προγράμματος του κόμματος σε σημαντικούς τομείς που είναι ικανοί να αποτυπώσουν την αριστερή ταυτότητα της κυβέρνησης.
Στον ΣΥΡΙΖΑ πάντως, υπενθυμίζουν ότι διαθέτουν 149 έδρες, την ώρα που οι ΑΝΕΛ αριθμούν μόλις 13 βουλευτές, και υπογραμμίζουν ότι πέραν της απαραίτητης καλής συνεργασίας που ευελπιστούν να υπάρχει, δεν είναι πρόθυμοι να λειτουργήσουν υπό το καθεστώς πιθανών εκβιασμών. Η επιλογή, άλλωστε, του Αλέξη Τσίπρα να τοποθετήσει σε αρκετές θέσεις του υπουργικού συμβουλίου υψηλόβαθμα κομματικά στελέχη, δείχνει ότι πρόθεση του νέου πρωθυπουργού είναι να υλοποιήσει τις δεσμεύσεις οι οποίες ανέδειξαν τον ΣΥΡΙΖΑ σε πρώτη πολιτική δύναμη της χώρας. Άλλωστε, ούτε ένας ούτε δύο, αλλά είκοσι δύο είναι τα κομματικά στελέχη του νέου Υπουργικού Συμβουλίου. Πρόσωπα όπως οι Γιάννης Δραγασάκης, Νίκος Βούτσης, Γιώργος Σταθάκης, Παναγιώτης Λαφαζάνης, Πάνος Σκουρλέτης, Αριστείδης Μπαλτάς, Νάντια Βαλαβάνη, Νίκος Χουντής, Θοδωρής Δρίτσας, Ευκλείδης Τσκαλώτος και Θεανώ Φωτίου αποτέλεσαν το προηγούμενο διάστημα τα «πρώτα βιολιά» του ΣΥΡΙΖΑ και πολλοί από αυτούς είχαν την ευθύνη κατάρτισης των αντίστοιχων προγραμμάτων ή του συντονισμού των ΕΕΚΕ στην προηγούμενη κοινοβουλευτική περίοδο.
Επιπλέον, η επιλογή συγκεκριμένων προσώπων στο Υπουργικό Συμβούλιο είναι επίσης ενδεικτική των προθέσεων της νέας κυβέρνησης. Χαρακτηριστικότερο παράδειγμα ο ορισμός της Τασίας Χριστοδουλοπούλου στο νεοσύστατο υπουργείο Μετανάστευσης. Η νέα υπουργός είναι γνωστή για τις απόψεις της στο μεταναστευτικό ζήτημα, όπως και στο θέμα της ιθαγένειας για τα παιδιά δεύτερης γενιάς στο οποίο άλλωστε δεν παρέλειψε να αναφερθεί στις πρώτες της δηλώσεις. Όμως και επιλογές που δεν ανήκουν στον στενό κομματικό πυρήνα δείχνουν ότι πρόθεση της νέας κυβέρνησης είναι να προχωρήσει σε ριζικές τομές ακόμα και σε θέματα που θεωρούνται δύσκολα στη σημερινή ελληνική κοινωνία. Ο Γιάννης Πανούσης αναλαμβάνει το Δημόσιας Τάξης – Προστασίας του Πολίτη. Γνωστός για τις θέσεις του για την αστυνόμευση αλλά και τις φυλακές τύπου Γ των οποίων ήδη έχει προαναγγείλει την κατάργηση. Τα ίδια ισχύουν και για τον πανεπιστημιακό Νίκο Παρασκευόπουλο, που τοποθετήθηκε στο κρίσιμο υπουργείο Δικαιοσύνης, ο οποίος είχε την ευθύνη προγραμμάτων επανένταξης αποφυλακισμένων επί μια δεκαετία ενώ υπήρξε σύμβουλος για θέματα ποινικού και σωφρονιστικού δικαίου επί υπουργίας Γ. Κουβελάκη.
Δύσκολα υπερασπίσιμες επιλογέςΣτο Υπουργικό Συμβούλιο υπάρχουν όμως και επιλογές που δημιουργούν προβληματισμό, όπως για παράδειγμα πρόσωπο που «κόπηκε» από το ψηφοδέλτιο του 2012 καθώς οι θέσεις του προκάλεσαν αρκετές φορές τριβές εντός του ΣΥΡΙΖΑ. Ή υπουργός ο οποίος αναλαμβάνει καθοριστικό υπουργείο ενώ την ίδια ώρα βρίσκεται σε σφοδρή αντιπαράθεση με τις αριστερές παρατάξεις στον κλάδο του, λόγω χειρισμών σε κρίσιμα ζητήματα που αφορούν τους εργαζόμενους. Υπάρχει, επίσης, περίπτωση υπουργοποίησης ατόμου που παραλίγο να βρεθεί στο ψηφοδέλτιο άλλου κόμματος στις τελευταίες εκλογές ενώ έχει, στο πρόσφατο παρελθόν, δημοσιοποιήσει την αντίθεσή του με βασικές θέσεις του προγράμματος του ΣΥΡΙΖΑ. Τέλος, ερωτηματικά προκάλεσε και η συμμετοχή, σε κομβικό ρόλο της κυβέρνησης, ανθρώπου που το βιογραφικό του «κοσμεί» συμμετοχή σε υποθέσεις συμβάσεων με τις οποίες ο ΣΥΡΙΖΑ εξέφρασε τη σφοδρή του αντίθεση.
Αδάμος Ζαχαριάδης