Σε­ξουα­λι­κή ε­πί­θε­ση και δι­καίω­μα στην αυ­τοά­μυ­να

Της Δή­μη­τρας
Φρ. Σορ­βατ­ζιώ­τη*

Στην υ­πό­θε­ση της 22χρο­νης -που κα­τα­δι­κά­στη­κε για αν­θρω­πο­κτο­νία εκ προ­θέ­σεως σε ή­ρε­μη ψυ­χι­κή κα­τά­στα­ση και ε­πι­βλή­θη­κε ποι­νή 15 ε­τών, α­φό­του α­να­γνω­ρί­στη­κε το ε­λα­φρυ­ντι­κό των μη τα­πει­νών αι­τίω­ν- φαί­νε­ται α­πό τα δη­μο­σιεύ­μα­τα ό­τι η κα­τη­γο­ρού­με­νη ε­πι­τέ­θη­κε κα­τά α­τό­μου που προ­η­γου­μέ­νως εί­χε ε­πι­τε­θεί σε­ξουα­λι­κά σε αυ­τή και τη φί­λη της. Αγνοώ­ντας το υ­λι­κό της δι­κο­γρα­φίας, δεν εί­μαι σε θέ­ση να κρί­νω ως δι­κη­γό­ρος και ως α­κα­δη­μαϊκός ποια στοι­χεία συ­νη­γο­ρού­σαν υ­πέρ του ι­σχυ­ρι­σμού της, που φέ­ρε­ται να ή­ταν αυ­τός της ά­μυ­νας.
Σε κά­θε πε­ρί­πτω­ση, ό­μως, αυ­τή εί­ναι μια υ­πό­θε­ση α­νά­με­σα σε άλ­λες πα­ρό­μοιες, οι ο­ποίες άλ­λο­τε βλέ­πουν το φως της δη­μο­σιό­τη­τας και άλ­λο­τε ό­χι (συ­νή­θως ό­ταν ο ε­πι­τι­θέ­με­νος σε­ξουα­λι­κά δεν έ­χει υ­πο­στεί κά­ποια σο­βα­ρή σω­μα­τι­κή βλά­βη α­πό το θύ­μα που α­ντε­πι­τί­θε­ται). Όταν το θύ­μα α­ντε­πι­τε­θεί, εμ­φα­νί­ζε­ται στη δι­κα­στι­κή πρά­ξη το νο­μι­κό πα­ρά­δο­ξο να «α­παι­τεί­ται» α­πό το θύ­μα-κα­τη­γο­ρού­με­νη/ο, να α­πο­δεί­ξει σε ε­πί­πε­δο πέ­ρα κά­θε λο­γι­κής αμ­φι­βο­λίας τον τυ­χόν ι­σχυ­ρι­σμό του πε­ρί λό­γου άρ­σης του α­δί­κου, μείω­σης ή άρ­σης του κα­τα­λο­γι­σμού. Δι­κο­νο­μι­κά, ό­μως, και ό­πως το τεκ­μή­ριο α­θωό­τη­τας και η αρ­χή in dubio pro reo προ­βλέ­πει, ο κα­τη­γο­ρού­με­νος δεν έ­χει το βά­ρος α­πό­δει­ξης των ι­σχυ­ρι­σμών του σε ε­πί­πε­δο πέ­ρα κά­θε λο­γι­κής αμ­φι­βο­λίας.
Πέ­ραν των νο­μι­κών θε­μά­των και προ­κει­μέ­νου να γί­νουν κα­τα­νο­η­τά κά­ποια ζη­τή­μα­τα, σχε­τι­κά με τη σε­ξουα­λι­κή ε­πί­θε­ση εί­ναι ση­μα­ντι­κό να ει­πω­θεί ό­τι εί­ναι ε­πί­θε­ση κα­τά του προ­σώ­που η ο­ποία έ­χει σε­ξουα­λι­κή χροιά. Σε αυ­τή την ε­πί­θε­ση, ο δρά­στης έ­χει σκο­πό να «συ­νευ­ρε­θεί» σε­ξουα­λι­κά με ά­το­μο που δεν συ­ναι­νεί, κα­θώς εάν συ­νέ­βαι­νε τού­το, δεν θα υ­πήρ­χε υ­πό­θε­ση προς συ­ζή­τη­ση. Η «συ­νεύ­ρε­ση» δεν ση­μαί­νει α­πο­κλει­στι­κά συ­νου­σία.

Αν δεν υ­πάρ­χει «ναι», ση­μαί­νει «ό­χι»

Η σε­ξουα­λι­κή ε­πί­θε­ση δεν προϋπο­θέ­τει ο­πωσ­δή­πο­τε βία, ε­νώ δεν α­παι­τεί­ται να «πα­λέ­ψει» το θύ­μα (στις πε­ρισ­σό­τε­ρες πε­ρι­πτώ­σεις η γυ­ναί­κα) για να «α­πο­δεί­ξει» ό­τι δεν συ­ναι­νού­σε. Για την πλή­ρω­ση της σε­ξουα­λι­κής ε­πί­θε­σης δεν α­παι­τεί­ται ο δρά­στης να έ­χει α­πο­κλει­στι­κό σκο­πό τη συ­νου­σία. Το άγ­γιγ­μα του στή­θους, ό­πως α­να­φέρ­θη­κε στην υ­πό­θε­ση αυ­τή, συ­νι­στά σε­ξουα­λι­κή ε­πί­θε­ση ε­φό­σον δεν υ­πάρ­χει συ­ναί­νε­ση. Εί­ναι άλ­λο ζή­τη­μα το μέ­τρο της ά­μυ­νας, και ει­δι­κό­τε­ρα το μέ­τρο της ά­μυ­νας που μπο­ρεί να τη­ρή­σει η κα­κο­ποιη­μέ­νη γυ­ναί­κα, κα­τά πε­ρί­πτω­ση.
Συ­νή­θως κά­θε γυ­ναί­κα μπο­ρεί να α­ντι­λη­φθεί πό­τε μια ε­πί­θε­ση εί­ναι σε­ξουα­λι­κού χα­ρα­κτή­ρα. Τα συμ­βά­ντα των σε­ξουα­λι­κών ε­πι­θέ­σεων λαμ­βά­νουν χώ­ρα ως ε­πί το πλεί­στον σε σύ­ντο­μο χρό­νο, ε­νώ οι ε­ρω­τή­σεις που υ­πο­βάλ­λο­νται στα θύ­μα­τα-κα­τη­γο­ρού­με­νες α­πο­δί­δουν, λαν­θα­σμέ­να, στο συμ­βάν τη διάρ­κεια ε­πει­σο­δίου σε αρ­γή κί­νη­ση.
Τα κα­κο­ποιη­μέ­να θύ­μα­τα-κα­τη­γο­ρού­με­νες έ­χουν συ­νή­θως δια­φο­ρε­τι­κή α­ντι­με­τώ­πι­ση σε τέ­τοιου εί­δους ε­πι­θέ­σεις σε σχέ­ση με άλ­λες γυ­ναί­κες. Και αυ­τό μπο­ρεί να το βε­βαιώ­σει έ­νας ει­δι­κός ε­πί του θέ­μα­τος, ψυ­χο­λό­γος ή ψυ­χία­τρος. Ο ί­διος μπο­ρεί να κα­τα­θέ­σει τό­σο για ευ­ρή­μα­τα σχε­τι­κά με το πα­ρελ­θόν της κα­κο­ποιη­μέ­νης γυ­ναί­κας και τη βία που έ­χει υ­πο­στεί, ό­σο και για την «α­να­με­νό­με­νη» σφο­δρό­τη­τα της α­ντί­δρα­σης με βά­ση τα βιώ­μα­τα της και το πώς αυ­τά ερ­μη­νεύο­νται με ε­πι­στη­μο­νι­κά κρι­τή­ρια. Το κρι­τή­ριο για την α­ντί­δρα­ση δεν εί­ναι πο­τέ αυ­τό της α­νέ­με­λης γυ­ναί­κας που την πλη­σιά­ζει ο γνω­στός της με σε­ξουα­λι­κά υ­πο­νοού­με­να, τα ο­ποία α­πο­κρούει χα­ρι­τω­μέ­να και α­πο­τε­λε­σμα­τι­κά. Τέ­τοιες σκέ­ψεις α­νά­γο­νται σε σε­νά­ρια.
Μύ­θοι, ε­πί­σης, και στε­ρεό­τυ­πα εί­ναι ό­σα υ­πα­γο­ρεύουν στη γυ­ναί­κα να «ο­φεί­λει» να πα­λέ­ψει, προ­κει­μέ­νου να ξε­φύ­γει α­πό μια ε­πί­θε­ση που λαμ­βά­νει χώ­ρα τη νύ­χτα α­πό έ­να με­θυ­σμέ­νο ε­πι­τι­θέ­με­νο. Ακό­μη, διά­λο­γοι που α­να­φέ­ρο­νται σε ε­ρω­τή­σεις ό­πως: «για­τί δεν τον έσ­πρω­ξες» ή «για­τί δεν κα­τήγ­γει­λες τη βία του πα­τέ­ρα σου ό­ταν έ­λα­βε χώ­ρα» ή «για­τί δεν έ­φυ­γες» ή «για­τί δεν του εί­πες να φύ­γει», δη­λώ­νουν ά­γνοια του πώς πραγ­μα­τι­κά α­ντι­δρούν ή δεν α­ντι­δρούν τα θύ­μα­τα βίας και δη πολ­λα­πλής βίας.

Το χρέ­ος των ε­πι­στη­μό­νω­ν

Θα πρό­τει­να, ε­ξει­δι­κευ­μέ­νοι ε­πι­στή­μο­νες των κοι­νω­νι­κών ε­πι­στη­μών, ό­πως ε­γκλη­μα­το­λό­γοι, κοι­νω­νιο­λό­γοι, κοι­νω­νι­κοί λει­τουρ­γοί και ε­πι­στή­μο­νες ψυ­χι­κής υ­γείας, ψυ­χία­τροι και ψυ­χο­λό­γοι, να δώ­σουν το πα­ρόν τους σε δί­κες τέ­τοιου α­ντι­κει­μέ­νου και να ει­σφέ­ρουν την ει­δι­κή γνώ­ση τους, ε­φό­σον έ­χουν. Ας δη­μιουρ­γη­θεί μια λί­στα ε­θε­λο­ντών δια­θέ­σι­μη στους δι­κη­γό­ρους υ­πε­ρά­σπι­σης.
Ίσως κά­ποιοι δι­κα­στές να α­γνοούν ει­δι­κά θέ­μα­τα. Πο­τέ δεν θα γί­νουν γνω­στά, εάν δεν τα κα­τα­θέ­σουν οι ει­δι­κοί ε­πι­στή­μο­νες. Ει­δι­κά θέ­μα­τα, ό­πως κα­κο­ποίη­ση - θυ­μα­το­ποίη­ση και πι­θα­νές α­ντι­δρά­σεις ή βία πολ­λα­πλών μορ­φών και αί­σθη­μα ε­πι­βίω­σης δεν δύ­να­ται να α­παι­τού­με να τα γνω­ρί­ζει εκ προοι­μίου και ε­πι­στη­μο­νι­κά ο κά­θε δι­κα­στής ή/και ο κά­θε έ­νορ­κος. Εί­ναι χρέ­ος μας να τα α­να­δεί­ξου­με στις δι­κα­στι­κές αί­θου­σες.
Κα­τό­πιν, εί­ναι θέ­μα του δι­κα­στη­ρίου α­φε­νός το εάν θα αμ­φι­σβη­τή­σει ελ­λεί­ψει α­ντί­θε­των στοι­χείων ει­δι­κές γνω­μο­δο­τή­σεις-πραγ­μα­το­γνω­μο­σύ­νες, οι ο­ποίες έ­χουν κα­τα­τε­θεί και α­να­γνω­στεί στο δι­κα­στή­ριο, α­φε­τέ­ρου το πώς θα αι­τιο­λο­γή­σει την α­πό­φα­σή του χω­ρίς να α­πα­ντή­σει σε ό­σα έ­χουν υ­πο­στη­ριχ­θεί τεκ­μη­ριω­μέ­να με έγ­γρα­φα, ει­δι­κή ε­πι­στη­μο­νι­κή γνώ­ση και γρα­πτούς αυ­το­τε­λείς ι­σχυ­ρι­σμούς.
Δυ­στυ­χώς, δεν θα μά­θου­με πο­τέ α­πό έγ­γρα­φα του δι­κα­στη­ρίου τους δια­λό­γους αυ­τής της δί­κης, διό­τι τα πρα­κτι­κά ποι­νι­κών δι­κών στην Ελλά­δα δεν τη­ρού­νται αυ­το­λε­ξεί.

*Η Δή­μη­τρα Φρ. Σορ­βατ­ζιώ­τη εί­ναι δι­κη­γό­ρος και ε­πικ. κα­θη­γή­τρια στη Σχο­λή Νο­μι­κής, Πα­νε­πι­στή­μιο Λευ­κω­σίας.