«Ο μπαρμπα - Μήτσος
έδωσε τα τρία παιδιά του στον αγώνα
Έδωσε το καλύβι
και τ’ αμπέλι του
Δεν είχε τίποτ’ άλλο
ο μπαρμπα - Μήτσος.
Έδωσε τη ζωή του.
Ο μπαρμα - Μήτσος είχε μια χαρά: τα παιδιά του ήταν μέλη του Κόμματος
Ο μπαρμπα - Μήτσος είχε μια λύπη: δεν ήταν μέλος του Κόμματος
Ο μπαρμπα - Μήτσος
δεν υπόγραψε δήλωση.
Τον σκότωσαν».
Από τη συλλογή«Μακρονησιώτικα»,Απόσπασμα από το ποίημα «Ο Μπαρμπα - Μήτσος»Του Στάθη ΚουτρουβίδηΧιλιάδες άνθρωποι με ένα κόκκινο γαρύφαλλο στο χέρι βρέθηκαν στο χώρο της Μακρονήσου την προηγούμενη Κυριακή για να αποτίσουν φόρο τιμής και μνήμης στους χιλιάδες αγωνιστές και αγωνίστριες της περιόδου που βρέθηκαν στο κάτεργο της Μακρονήσου. Στο κάλεσμα, που απεύθυναν οι εφημερίδες Αυγή, Εποχή, αλλά και το περιοδικό της νεολαίας του ΣΥΡΙΖΑ, Σπούτνικ, με τη στήριξη των ΑΣΚΙ (Αρχεία Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας) και του Left.gr, ανταποκρίθηκαν πολλοί, κυρίως νέοι, που γέμισαν το άνυδρο και εντελώς άγονο νησί συρρέοντας από διάφορα σημεία της Αθήνας. Μαζί με τους χιλιάδες ανώνυμους–ες βρέθηκαν στο χώρο πολλοί υπουργοί, βουλευτές και βουλεύτριες του ΣΥΡΙΖΑ, ανάμεσά τους οι Πάνος Σκουρλέτης, Αλέξης Χαρίτσης, Γιώργος Κατρούγκαλος, όπως επίσης τίμησε με την παρουσία του την εκδήλωση ο γραμματέας της ΚΕ του ΣΥΡΙΖΑ, Παναγιώτης Ρήγας.
Η εκδήλωση εκτός της περιήγησης στο μαρτυρικό τόπο, περιλάμβανε κατάθεση στεφάνου στο Μνημείο του Μακρονησιώτη, επίσκεψη στους αρτοκλίβανους, (χώρο όπου προβλέπεται να δημιουργηθεί μελλοντικά το Μουσείο Μακρονήσου). Ο ιστορικός Τάσος Σακελλαρόπουλος έκανε μια σύντομη ιστορική αναδρομή, ενώ η Νατάσσα Παπαδοπούλου-Τζαβέλα και ο Ανδρέας Τσεκούρας αφιέρωσαν σειρά τραγουδιών για όσους πέρασαν από εκεί. Οι πολυάριθμοι επισκέπτες επέστρεψαν στο Λαύριο και κατέθεσαν στεφάνια στο Μνημείο της Μάνας-Γυναίκας-Αδελφής του Μακρονησιώτη Δεσμώτη και ακολούθησε μουσική εκδήλωση στο παλιό μηχανουργείο. Στον ίδιο χώρο, υπήρχε όλο το διάστημα της εκδήλωσης έκθεση φωτογραφίας με θέμα τη Μακρόνησο και τους εκτοπισμένους. Παράλληλα, συγκεντρώθηκαν τρόφιμα και φάρμακα, τα οποία παρέλαβε αντιπροσωπεία κούρδων προσφύγων.
Σημειώνεται ότι πρωτοβουλία για να διευθετηθεί σειρά εκρεμμών ζητημάτων σχετικά με τη Μακρόνησο ανέλαβε ο πρόεδρος της Βουλής. Ο Νίκος Βούτσης βρίσκεται σε επαφή με τον Σύνδεσμο Μακρονησιωτών και τα αρμόδια υπουργεία, προκειμένου να επιλυθούν τα αγκάθια για να προχωρήσει το σχέδιο δημιουργίας χώρου μνήμης και τιμής στο νησί.
Η ιστορίαΤο κολαστήριο της Μακρονήσου άνοιξε τις πύλες του με εισήγηση του ΓΕΣ (Γενικού Επιτελείου Στρατού) προς το υπουργείο Στρατιωτικών τον Φεβρουάριο, για να τους υποδεχτεί τελικά, λίγους μήνες αργότερα, και συγκεκριμένα τον Μάιο του 1947. Οι στρατιώτες του Β΄ Τάγματος ήταν οι πρώτοι μετά την επίσημη έναρξη του εμφυλίου που πάτησαν το πόδι τους στην Μακρόνησο, ενώ δεν άργησαν να τους ακολουθήσουν και τα δύο άλλα τάγματα (Α΄ και Γ΄). Ήταν οι πρώτοι «σκαπανείς», όπως ονομάζονταν οι εξόριστοι στρατιώτες της Μακρονήσου, που θα υλοποιούσαν το έργο και την «προσπάθεια επαναφοράς αυτών εις τους κόλπους της φιλτάτης πατρίδος». «Όλες οι στρατιωτικές μονάδες δέον όπως εκκαθαρισθούν από αριστερίζοντες ή υπόπτους αριστερισμού», έγραφε το αρχικό σχέδιο. «Αποφασίζεται ο περιορισμός των αριστερών στρατευσίμων εις ορισμένα στρατόπεδα δια να υποστούν αποτοξίνωσιν», περιγραφόταν ο στόχος.
Υπολογίζεται ότι συνολικά πέρασαν το κατώφλι εισόδου του, έως τότε ακατοίκητου, νησιού (αν και οι υπολογισμοί ποικίλλουν) περίπου 100.000 ψυχές. Σύντομα, το νησί της Μακρονήσου γέμισε με χιλιάδες αριστερούς, κομμουνιστές, ανθρώπους που διώκονταν για τα πολιτικά τους φρονήματα και έπρεπε να «αναμορφωθούν». Η Μακρόνησος υπήρξε ένα από τα μεγαλύτερα και πιο σοβαρά πειράματα αναμόρφωσης χιλιάδων ανθρώπων σε συνθήκες κοινωνικής και πολιτικής σύγκρουσης. Το κολαστήριο της Μακρονήσου σύντομα αναγορεύτηκε από τα αστικά κόμματα της περιόδου σε εθνικό σύμβολο, σε διεθνές πρότυπο αντικομμουνιστικού αγώνα. Όπως γράφει ο Σ. Μπουρνάζος στους «Τόπους εξορίας, ένα σημερινό βλέμμα» (εκδ. Αλεξάνδρεια, 2009), το πνεύμα που ενυπήρχε στη φράση «Νέος Παρθενώνας» και η οποία χρησιμοποιήθηκε για να περιγράψει την Μακρόνησο, παρά το γεγονός ότι μάλλον κακώς αποδίδεται στον Παναγιώτη Κανελλόπουλο, εξέφραζε το κλίμα εκστασιασμού και θαυμασμού στις αλλεπάλληλες δηλώσεις όλων των παραγόντων που συχνά – πυκνά επισκέπτονταν το νησί.
Η σφαγή των 300 στο Α’ ΤάγμαΑποκορύφωμα στην ιστορία της Μακρονήσου αποτέλεσε η σφαγή 300 περίπου στρατιωτών και εκατοντάδων τραυματιών του Α’ Τάγματος (στην επίσημη ανακοίνωση καταγράφηκαν πολλοί λιγότεροι νεκροί και τραυματίες) τους πρώτους μήνες του 1948. Το επεισόδιο σχεδιάσθηκε, προκειμένου να εξασθενήσει το φρόνημα των εγκλείστων και των εκτοπισμένων και ακολούθησε μετά την ανακήρυξη από τους αντάρτες του ΔΣΕ (Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδος) της προσωρινής «κυβέρνησης του βουνού».
«Ζητήστε συγνώμη από την πατρίδα»Σύνθημα που χρησιμοποιήθηκε για να καμφθεί το φρόνημα των εκτοπισμένων ανδρών και γυναικών της Μακρονήσου. Ειδικά οι γυναίκες που οδηγήθηκαν στην Μακρόνησο αντιμετώπισαν πολύμορφή ψυχολογική και σωματική βία. Χωρίστηκαν οι μάνες από τα παιδιά, χρησιμοποιήθηκαν φαντάροι που είχαν υπογράψει δηλώσεις περιγράφοντας στις κρατούμενες τα βασανιστήρια που τις περίμεναν, με σκοπό τη συνεχή τρομοκράτηση. Επίσης οι πιο «επικίνδυνες» απομονώθηκαν από τις υπόλοιπες. Κατόπιν άρχισαν τα βασανιστήρια: έφοδοι από τους αλφαμίτες μέσα στη νύχτα, καψώνια, βρισιές, εξευτελισμοί, ανακρίσεις επί ώρες, ξυλοδαρμοί ήταν μόνο μερικά από τα συνεχή ψυχολογικά και σωματικά βασανιστήρια που ασκούσαν στις κρατούμενες της Μακρονήσου.