Σε δημοσίευμά του στα «Νέα» (24/10), με τίτλο «Σουρεαλισμός στη Βουλή», ο Δημήτρης Ψυχογιός ισχυρίζεται πως το έργο του Σαλβαδόρ Νταλί (1904 – 1989) «Τιμή [ή Φόρος Τιμής] στους Έλληνες Φοιτητές», που ο μεγάλος σουρεαλιστής καλλιτέχνης σχεδίασε το 1963 για να τιμήσει τους αγώνες της ελληνικής φοιτητικής νεολαίας, στην πραγματικότητα ...υβρίζει τους φοιτητές χαρακτηρίζοντάς τους γαϊδούρια(!), οργισμένος καθώς υποτίθεται ότι ήταν με τον αντιμοναρχισμό των Ελλήνων(!). Αυτή η κάπως εξωφρενική και παγκοσμίως πρωτότυπη «νέα ματιά» του κ. Ψυχογιού –του οποίου τα γαλλικά θα πρέπει να είναι εφάμιλλα, τουλάχιστον, των ελληνικών του κ. Σαμαρά– βασίζεται στο ότι ο Νταλί ήταν οπαδός της ισπανικής μοναρχίας. Πράγμα που αναφέρθηκε πέντε φορές, από δύο διαφορετικούς ομιλητές, στην πρόσφατη εκδήλωση της Βουλής, στην οποία τώρα ανήκει το έργο, εκδήλωση που, όπως προκύπτει από το κείμενό του, ο κ. Ψυχογιός είδε στην τηλεόραση. Το ότι ο Νταλί υπήρξε –κατά χρονολογική σειρά, και κατά καιρούς ταυτοχρόνως– αναρχικός, κομμουνιστής, τροτσκιστής, μοναρχικός, φανατικός καθολικός, και εξίσου φανατικός Καταλανός, ήταν ήδη γνωστό από την προ του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου εποχή.
Ανακαλύψεις, ήδη πασίγνωστεςΤον φιλομοναρχισμό του, ειδικά αυτόν, ο κ. Ψυχογιός φαίνεται πως τον πληροφορήθηκε τώρα τελευταία. Έτσι εξηγείται ο ενθουσιασμός με τον οποίον τον γνωστοποιεί στους αναγνώστες του. Με τον ίδιο ενθουσιασμό «βλέπει» στο συγκεκριμένο έργο του Νταλί, πράγματα που δεν υπάρχουν, φαντάζεται γαλλικές λέξεις (με λάθος τονισμό) που ο καλλιτέχνης θα μπορούσε να εννοεί εάν μεταξύ δύο γραμμάτων που διαβάζουμε τοποθετήσουμε ένα τρίτο της δικής του (του Δ.Ψ.) επιλογής(!) –και γιατί όχι δύο γράμματα, προς τι οι τσιγκουνιές, εφόσον, ούτως ή άλλως, δεν προκύπτει δημοσιονομικό κόστος;- μας ενημερώνει απλώς για το ποιο είναι «το κεντρικό στοιχείο του έργου», χωρίς ένα «κατά τη γνώμη μου», έτσι για τα μάτια του κόσμου, που λένε, επισημαίνει το πώς λειτουργεί η κατακόρυφη γραμμή του αρχικού «D» της υπογραφής του ζωγράφου, διότι αγνοεί ότι η επιμήκυνση της γραμμής αυτής υπάρχει σε πολλές άλλες υπογραφές έργων του, και γενικώς «ανακαλύπτει» πράγματα που κανείς, ποτέ, πενήντα χρόνια τώρα, δεν τα είχε προσέξει! Ούτε καν εκείνος που το 1963 παρέλαβε το έργο, μετά από επίσκεψη στο σπίτι του καλλιτέχνη στο Παρίσι. Διότι ο Νταλί, δεν χάρισε το σχέδιο (κάρβουνο και σινική μελάνη) σε «κάποιους (κάποιον; κάποια;)», όπως γράφει ο κ. Ψυχογιός, αλλά σε ήδη γνωστό του πρόσωπο, που ήρθε να τον συναντήσει με την ιδιότητα του εκπροσώπου του (αριστερού τότε) Ελληνικού Φοιτητικού Συλλόγου Γενεύης, η αντιπροσωπεία του οποίου το παρέδωσε, τον Απρίλιο του 1963, στο Δ’ Πανσπουδαστικό Συνέδριο, το ιδρυτικό Συνέδριο της ΕΦΕΕ. Το πρόσωπο αυτό ήταν ο Δημήτρης Άναλις (1938 - 2012), φοιτητής στο Παρίσι, πριν συνεχίσει τις σπουδές του στη Γενεύη. Στη γαλλική πρωτεύουσα, ως νεαρός -και υπεραριστερός- σουρεαλιστής, είχε γνωρίσει τον Νταλί. Ο Άναλις, γαλλόφωνος (κυρίως) ποιητής αργότερα, δοκιμιογράφος, κριτικός, μεταφραστής, πολιτικός επιστήμονας, σύμβουλος για ένα διάστημα του ελληνικού ΥΠΕΞ, μεταξύ άλλων, δεν ήταν ποτέ ευρύτερα γνωστός στην Ελλάδα, (η «Νέα Εστία» πέρυσι είχε ένα αφιέρωμα στο έργο του) διότι τα περισσότερα βιβλία του είναι γραμμένα στα γαλλικά.
Η ιδέα πως ο Νταλί, αν και μοναρχικός, μπορούσε να εμπνέεται από τις φοιτητικές κινητοποιήσεις στην Ελλάδα, κατά τη διάρκεια της «εξεγερσιακής» δεκαετίας του ‘60, διότι ως σουρεαλιστής ήταν πάντα, όπως έλεγε, και αναρχικός, δεν απασχολεί καθόλου τη «νέα ματιά» του κ. Ψυχογιού. Ούτε και το ότι η μικροσκοπική κορώνα, σύμβολο του μοναρχισμού του, υποβαθμίζεται σε σχέση με το τεράστιο Hommage /Τιμή [στους Έλληνες Φοιτητές]. Ούτε το συναφές γεγονός –ένα από τα πολλά που θα μπορούσε να αναφέρει κανείς- ότι ο μεγάλος Καταλανός και Ισπανός (με αυτή τη σειρά ) καλλιτέχνης, αν και μοναρχικός, υπερασπιζόταν πάντα και με φανατισμό το έργο του Λόρκα, όπως και τη μνήμη του μετά το 1936.
Αυτή η «στενοκεφαλιά» του Δ.Ψ., εάν μου επιτρέπει τη λέξη, τον εμποδίζει να εστιάσει σε άλλα, πολύ πιο προφανή, πιο σημαντικά, αλλά και πολύ πιο επίκαιρα, στοιχεία του συγκεκριμένου έργου του Νταλί. Στοιχεία ενισχυτικά των δικών του πολιτικών απόψεων, που ο ίδιος όμως δεν βλέπει. Δεν χρειάζονται παρά λίγες μόνο στιγμές προσοχής, για να διαπιστώσει κανείς ότι από τις γραμμές του σχεδίου σχηματίζονται πεντακάθαρα δύο «V», ένα «T» και εάν καμπυλώσει κάπως μία γραμμή –χωρίς να προσθέσει άλλες, όπως εκείνος προσθέτει γράμματα– ιδού και το «S». Με αυτόν τον τρόπο, θα μπορούσε να είχε γράψει ο κ. Ψυχογιός στο δημοσίευμά του στα ΝΕΑ, ότι ο Νταλί, που όπως όλοι οι μεγάλοι καλλιτέχνες έβλεπε μακρυά, εξίσου πεντακάθαρα «καρφώνει» τον V[outsis], τον κύριο στόχο του δημοσιεύματος, τον T[sipras] και τον S[yriza].
Κορώνα και μυρμήγκι
Το κυριότερο όμως, είναι ότι από τη «νέα ματιά» του κ. Ψυχογιού απουσιάζει εντελώς ένα εντόνως ορατό στοιχείο του σχεδίου του Νταλί. Πιο ορατό και από την κορώνα: Το μυρμήγκι. Κανένα σχόλιο για το τι μπορεί αυτό να συμβολίζει. Η πιο πιθανή εξήγηση είναι να υπήρξε «άνωθεν» παρέμβαση –πράγμα εξαιρετικά ασυνήθιστο, έως αδιανόητο στις εφημερίδες και τους τηλεοπτικούς σταθμούς– που επέβαλε στον συγκεκριμένο συντάκτη την παράλειψη κάθε σχετικής αναφοράς. Για προφανείς λόγους σεμνότητος της εργοδοσίας. Διότι το μυρμήγκι, όπως όλοι στην Ελλάδα γνωρίζουν -όλοι όσοι δεν διακατέχονται από αριστερές ιδεοληψίες- συμβολίζει τους ιδιοκτήτες των έντυπων και ηλεκτρονικών ΜΜΕ. Με την εργατικότητα και την ταπεινότητα του μυρμηγκιού μαζεύουν ό, τι μπορούν, ώρες, μέρες και μήνες ατελείωτους. Όχι για τους εαυτούς τους –οι ίδιοι και οι οικογένειές τους μπορεί και να πένονται– αλλά για να τα δώσουν όλα προκειμένου να πληρωθούν οι εργαζόμενοί τους, και να ρυθμιστούν τα χρέη τους στις Τράπεζες. Εκτός του ότι πρέπει, στον όποιο ελεύθερο χρόνο τους, να πιέζουν συνεχώς και προς κάθε κατεύθυνση για να βρεθεί επιτέλους ένας τρόπος, μετά την κατάργηση του αγγελιόσημου, να καταβάλλουν και αυτοί ασφαλιστικές εισφορές.
Μέχρις εδώ καλά. Για τη συγκεκριμένη «νέα ματιά» θα αρκούσε ίσως το ότι η επιστήμη, παρέα με την ιστορία της Τέχνης, σηκώνουν τα χέρια ψηλά, όπως λένε σε τέτοιες περιπτώσεις. Ο κ. Ψυχογιός όμως προσθέτει και ένα ιδιαιτέρως αναιδές σχόλιο για την ΕΜΙΑΝ, την Εταιρεία Μελέτης της Ιστορίας της Αριστερής Νεολαίας. Μια Εταιρεία, η οποία στα 17 χρόνια της λειτουργίας της, έχει συγκεντρώσει πολύτιμο και εξαιρετικά σπάνιο αρχειακό υλικό για τις δεκαετίες του 1950 και του 1960, την περίοδο της στρατιωτικής Δικτατορίας και τη Μεταπολίτευση. Για να μην αναφερθούμε στις άλλες δραστηριότητές της (συνέδρια, σε συνεργασία αρκετές φορές με τα ΑΣΚΙ, το Ιστορικό Αρχείο του Πανεπιστημίου Αθηνών, ή άλλους επιστημονικούς φορείς , εκδόσεις, εκθέσεις, ειδικές εκδηλώσεις). Γράφει, λοιπόν, ο Δ.Ψ. πως την ΕΜΙΑΝ «την ίδρυσαν μέλη της γενιάς του 15% και του 114» -λάθος χρονική σειρά βεβαίως, εκτός εάν πρόκειται περί μιας ακόμα μεταμοντέρνας «νέας ματιάς» στο γνωστό θέμα του να ξέρουμε τι γράφουμε— «για να μελετούν τη νεότητά τους». Παρατεταμένη νεότητα ασφαλώς, και ευχαριστούμε, εφόσον εκτείνεται από την επαύριο του Εμφυλίου μέχρι τις πρόσφατες διαμαρτυρίες, της πλατείας Συντάγματος και άλλες, για τις οποίες η ΕΜΙΑΝ εξακολουθεί να συγκεντρώνει ανακοινώσεις, φυλλάδια, προκηρύξεις, αφίσες κ.λπ.. Επ’ ευκαιρία δε, μια και είμαστε στο θέμα της νεότητας, να πούμε πως δεν θα ήταν καθόλου άσχημη ιδέα, ο στρατευμένος κονδυλοφόρος στον ωραίο στίβο της αντιαριστερής εκστρατείας των ημερών μας, να αρχίσει να μελετάει την ιστορία της δικής του νεότητας, μήπως και αρχίσει να ντρέπεται για αυτά που σήμερα γράφει.
Γιάνης Γιανουλόπουλος,ομότιμος καθηγητήςΠαντείου Πανεπιστημίου