Έκθεση κοινωνικής και αλληλέγγυας οικονομίας

Μια διαφορετική προσέγγιση για την οικονομία



Ανοιξε την Τετάρτη και ολοκληρώθηκε την Παρασκευή, η πρώτη έκθεση Κοινωνικής και Αλληλέγγυας Οικονομίας, στην Τεχνόπολη στο Γκάζι. Την έκθεση εγκαινίασε ο πρωθυπουργός, Αλέξης Τσίπρας, ενώ χαιρετισμό απηύθυνε η Ράνια Αντωνοπούλου, αναπληρώτρια υπουργός Εργασίας.
Στην ομιλία του ο πρωθυπουργός ξεκίνησε λέγοντας πως δεν είναι μέρα που κόβεται κορδέλα. «Σήμερα εγκαινιάζουμε μια διαφορετική προσέγγιση, έναν άλλο τρόπο να σκεφτόμαστε, να λειτουργούμε, να συνεργαζόμαστε, να παράγουμε και να δημιουργούμε προοπτική αναπτυξιακή για την οικονομία, αλλά και κοινωνικό όφελος ταυτόχρονα». Στη συνέχεια εξήγησε γιατί αυτή η κυβέρνηση είναι η πρώτη που δείχνει τόσο έντονο ενδιαφέρον και τόση επιμονή για την ενίσχυση του τομέα Κοινωνικής και Αλληλέγγυας Οικονομίας. Ως πρώτο λόγο ανέφερε τη σημαντική επίδραση που μπορεί να έχει αυτός ο τομέας σχεδόν στο σύνολο της οικονομίας και μάλιστα σε ένα σημείο καμπής, όπου περνάμε από μια σκληρή περίοδο οικονομικής καχεξίας και κοινωνικής ερήμωσης, λόγω μνημονίων και ασφυκτικής επιτροπείας, σε θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης. Στη φάση, δηλαδή, της ανάκαμψης και της εξόδου από τα παραπάνω, ορίζοντας ως μήνα ορόσημο τον Αύγουστο του 2018. «Βασικό μας μέλημα», τόνισε, «είναι να μην επιστρέψουμε πίσω σε εκείνο το μοντέλο παραγωγής που μας οδήγησε στην κρίση. Για να συμβεί αυτό χρειαζόμαστε ανασυγκρότηση δυνάμεων όσο αφορά την παραγωγή, ενισχύοντας παραδοσιακές μορφές της, αλλά και ανοίγοντας δρόμους για την ανάπτυξη και νέων μορφών οικονομίας».

Το ανθρώπινο δυναμικό

Ο δεύτερος λόγος της έμφασης που δίνεται στην αλληλέγγυα οικονομία είναι ότι πρέπει να απελευθερωθούν παραγωγικές δυνάμεις. «Δεν μπορείς να χτίσεις το καινούργιο με παλαιά υλικά. Δική μας εκτίμηση είναι πως ένα από τα συγκριτικά πλεονεκτήματα της χώρας μας είναι, ίσως το πιο σημαντικό, το ανθρώπινο κεφάλαιο. Θέλουμε να απελευθερώσουμε δυνάμεις που για χρόνια ασφυκτιούσαν, λίμναζαν, βρίσκονταν σε αδιέξοδο. Αναφέρομαι σε ανθρώπινες δυνάμεις και κυρίως νέους ανθρώπους, ικανούς, δημιουργικούς, ανήσυχους και παραγωγικούς. Το ανθρώπινο δυναμικό της χώρας είναι τέτοιο που δύναται να εξυπηρετήσει τις σύγχρονες κοινωνικές ανάγκες. Αυτές τις δυνατότητες, τις ικανότητες, τις δεξιότητες και τη διάθεση για δημιουργία που υπάρχει σ’ αυτή τη χώρα θέλουμε να αξιοποιήσουμε προς όφελος της συλλογικής βελτίωσης του βιοτικού επιπέδου, της παραγωγής, των σχέσεων εργασίας και των μισθών», τόνισε ο πρωθυπουργός.
Η ενίσχυση των Φορέων Κοινωνικής και Αλληλέγγυας Οικονομίας κρίνεται από τον πρωθυπουργό ως ένα από τα βασικά οχήματα στην πορεία υλοποίησης αυτού του μεγάλου στόχου. Η ανάπτυξη, σημείωσε, δεν μπορεί να είναι συνυφασμένη με τα συμφέροντα των λίγων και με συγκεκριμένους τομείς της παραγωγής, αλλά με τα συμφέροντα των πολλών και την εξυπηρέτηση των κοινωνικών αναγκών.
Αναφέρθηκε, επίσης, στην ενίσχυση του πρωτογενούς τομέα, σε συνδυασμό με την ενίσχυση του δευτερογενούς και την αξιοποίηση των τουριστικών ροών, «που δίνουν στη χώρα απεριόριστες δυνατότητες χωρίς ταβάνι. Θέλουμε να αλλάξουμε τη λογική των επιδοτήσεων που είναι αποσυνδεδεμένη από την παραγωγή».

Μέτρα στήριξης της Κοινωνικής Οικονομίας

Τέλος, ο πρωθυπουργός αφού παρουσίασε το θεσμικό πλαίσιο που δημιούργησε η κυβέρνηση για την Κοινωνική Οικονομία, ανακοίνωσε την ενεργοποίηση του Ταμείου Κοινωνικής Οικονομίας τον Δεκέμβριο, που θα έχει αρχικό κεφάλαιο 10 εκατομμύρια ευρώ και θα υποστηρίξει όλους τους φορείς Κοινωνικής και Αλληλέγγυας Οικονομίας με μικροπιστώσεις των πέντε-δέκα χιλιάδων ευρώ. Ταυτόχρονα, φαίνεται ότι έχει εξασφαλιστεί η άμεση ενεργοποίηση της δράσης επιχορήγησης με ακόμα 28 εκατομμύρια ευρώ για την κάλυψη αναγκών εξοπλισμού, αρχικού κεφαλαίου και μισθών. Επιπλέον ανέφερε πως οι επιχειρήσεις αυτές έχουν τη δυνατότητα να ενταχθούν σε όλα τα προγράμματα του ΕΣΠΑ και στα προγράμματα απασχόλησης του ΟΑΕΔ. Έτσι οι Φορείς Κοινωνικής Αλληλεγγύης γίνονται ισοδύναμοι φορείς με τις υπόλοιπες επιχειρήσεις.
Ανακοίνωσε ακόμα τη λειτουργία περισσότερων των 100 κέντρων που θα αναλάβουν, με την υποστήριξη του υπουργείου Εργασίας και της Ειδικής Γραμματείας, την προώθηση της Κοινωνικής Αλληλέγγυας Οικονομίας σε κάθε πόλη της χώρας αλλά και στην υποστήριξη υπαρχόντων επιχειρήσεων. Μια δράση ύψους 11 εκατομμυρίων ευρώ. «Θα επενδύσουμε στους ίδιους τους φορείς και στην εκπαίδευσή τους για όλες τις υπηρεσίες υποστήριξης και όχι σε αυτόκλητους ειδήμονες», είπε ο Αλέξης Τσίπρας. Κλείνοντας, τόνισε πως «μεροληπτούμε υπέρ της Κοινωνικής και Αλληλέγγυας Οικονομίας, γιατί  έχει να κάνει με τις ιδέες μας, τις απόψεις μας. Θέλουμε μέσα από τη συνεργασία να δημιουργήσουμε χώρο για περισσότερους. Ταιριάζει στην αντίληψή μας, την κοσμοθεωρία μας, έχει εφαρμοστεί σε χώρες του πυρήνα του καπιταλισμού που πέτυχε. Θα πετύχει και εδώ».

Αντίβαρο της απορυθμισμένης αγοράς

Πριν τον πρωθυπουργό μίλησε η αναπληρώτρια υπουργός Εργασίας, Ράνια Αντωνοπούλου, που μεταξύ άλλων υπογράμμισε ότι η έκθεση διοργανώθηκε συνεργατικά από φορείς της Κ.ΑΛ.Ο, την ειδική Γραμματεία Κ.ΑΛ.Ο και τη γ.γ. Διαχείρισης Κοινοτικών και άλλων πόρων, τους οποίους και ευχαρίστησε. «Στην Κοινωνική και Αλληλέγγυα Οικονομία εργαζόμαστε, παράγουμε και καταναλώνουμε όχι με γνώμονα το κέρδος, αλλά έχοντας ως αρχές τον αξιοπρεπή βιοπορισμό των εργαζομένων, την κοινωνική προσφορά, τη δημοκρατική συμμετοχή στη λήψη των αποφάσεων, τη συλλογικότητα, την αλληλεγγύη, την ισότητα με σεβασμό στον άνθρωπο και στο περιβάλλον», δήλωσε και απαρίθμησε σε ποιους απευθύνεται η Κοινωνική και Αλληλέγγυα Οικονομία:
• σε όσους έχουν επιλέξει να ασκήσουν συνεργατική και συνεταιριστική επιχειρηματική δραστηριότητα με κοινωνική αξία
• σε όσους έχουν απογοητευθεί από τα δυσμενή καθεστώτα εργασίας και θέλουν να επιλέξουν έναν εναλλακτικό τρόπο εργασίας και παραγωγής
• στους άνεργους νέες και νέους που έχουν ιδέες και προσόντα και δεν θέλουν να φύγουν στο εξωτερικό
• σε ευάλωτες κοινωνικές ομάδες που η αγορά εργασίας αποκλείει
«Η Κοινωνική και Αλληλέγγυα Οικονομία αποτελεί για την κυβέρνησή μας οριζόντια προτεραιότητα, γιατί συμβάλλει στην ανάπτυξη, στην καταπολέμηση της ανεργίας και του κοινωνικού αποκλεισμού, αλλά κυρίως στην εμβάθυνση της δημοκρατίας στην παραγωγή και την εργασία. Απαντάει στην επισφαλή και απορυθμισμένη εργασία. Υπερβαίνει το ατομιστιστικό εγώ και εμπλέκει ενεργά το συλλογικό εμείς», κατέληξε.

 

Εγχειρήματα Κοινωνικής και Αλληλέγγυας Οικονομίας

Τα εγχειρήματα που συμμετείχαν στην έκθεση προέρχονταν από όλη την Ελλάδα (Κρήτη-Πελοπόννησο-Κέρκυρα-Γιάννενα- Αττική- Στερεά Ελλάδα- Αιγαίο- Θεσσαλία-Μακεδονία-Θράκη) και καλύπτουν όλους τους τομείς που αναπτύσσεται επιχειρηματικότητα. Αγροτικά προϊόντα, υπηρεσίες, υγεία, παιδεία, ΑΜΕΑ, κατασκευές, γαστρονομία, μεταποίηση, συνεταιρισμοί, παιδότοποι, ανακύκλωση, αλληλεγγύη, τουρισμός, πολιτισμός, αθλητισμός, ιατρική, κοινωνική φροντίδα, είναι μερικοί από αυτούς τους τομείς.
Ενδεικτικά αναφέρονται κάποια:
Η Ηλιακτίδα, αστική μη κερδοσκοπική εταιρεία, είναι ένας κοινωνικός φορέας που στο πλαίσιο της κοινωνικής οικονομίας δημιουργήθηκε από τις ίδιες ανάγκες της τοπικής κοινωνίας της Λέσβου, με σκοπό την άρση του αποκλεισμού των ευάλωτων ομάδων πληθυσμών μέσω της εργασιακής απασχόλησης. Από το 1999 που ιδρύθηκε μέχρι σήμερα, κάνει πράξη τους στόχους και τους σκοπούς του καταστατικού της:
• Η προώθηση των ατόμων με ειδικές ανάγκες στη αγορά εργασίας, ειδικότερα στην απασχόλησή τους στο εργαστήριο παραγωγής χειροποίητου ανακυκλωμένου χαρτιού.
• Λειτουργία Κέντρου Ημέρας, όπου φιλοξενούνται καθημερινά άτομα με αναπηρίες, και προσφέρονται δραστηριότητες απασχολησιοθεραπείας και υποστηρικτικής ψυχοθεραπείας.
• Συμβουλευτική και στήριξη των ίδιων και των οικογενειών τους.
• Συνεργασία με την Πολιτεία, το Δημόσιο και ιδιωτικό τομέα.
• Συνεργασία με επιστημονικούς και πανεπιστημιακούς φορείς (Πανεπιστήμιο Αιγαίου, κ.λπ.)
• Συνεργασία με διεθνείς φορείς (Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, Unisef).
• Λειτουργία Υπηρεσίας Επαγγελματικού Προσανατολισμού ευάλωτων ομάδων πληθυσμού.
• Λειτουργία προγραμμάτων στήριξης οικογενειών που είναι στο φάσμα της οικονομικής ανέχειας (λειτουργία κοινωνικού φαρμακείου, κ.λπ.).
Η Ηλιακτίδα από το 2009 δραστηριοποιείται στο προσφυγικό με δράσεις όπως:
• Στήριξη της πρώτης δομής φιλοξενίας ασυνόδευτων ανηλίκων στην Λέσβο, σε συνεργασία με το προνοιακό ίδρυμα «Θεομήτωρ».
• Λειτουργία δομών ασυνόδευτων ανηλίκων μετακινούμενων πληθυσμών στην Λέσβο και την Αθήνα.
• Λειτουργία δομών στέγασης και προστασίας ευάλωτων οικογενειών προσφύγων και μεταναστών.
Η Αλληλεγγύη για Όλους, που αναπτύσσει δράσεις για Αλληλέγγυα Σχολεία και Εκπαίδευση, Κοινωνικά Ιατρεία Φαρμακεία, αλληλέγγυες δομές Χωρίς Μεσάζοντες, για το προσφυγικό-μεταναστευτικό, την κοινωνική και αλληλέγγυα οικονομία, τα δικαιώματα, τον πολιτισμό, την τροφή, τη νομική στήριξη, την στήριξη συνδικάτων κ.ά.
Ο ΚΟΙΣΠΕ Δυτικού Τομέα Ψυχικής Υγείας Θεσσαλονίκης έχει στόχο την κοινωνικοοικονομική ενσωμάτωση και επαγγελματική ένταξη ατόμων με σοβαρά ψυχοκοινωνικά προβλήματα, συμβάλλοντας στη θεραπεία τους και στην κατά το δυνατόν οικονομική τους αυτάρκεια. Η επαγγελματική κατάρτιση και αποκατάσταση των ατόμων αυτών, πραγματοποιείται με την ένταξή τους στις επιχειρηματικές δράσεις που αναπτύσσει ο ΚΟΙΣΠΕ, όπως:
• Συνεργείο καθαρισμού εσωτερικών και εξωτερικών χώρων, διαχείριση  και συντήρηση περιβάλλοντος χώρου.
• Αγιογραφία Καλλιτεχνικό Εργαστήριο
• Ταβέρνα «Κιβωτός» Ψ.Ν.Θ.
• Αγρόκτημα – Catering- Οινοποιείο- Τραπεζοκομία- Κηροποιείο- Κυλικείο ΨΝΘ- Ξυλουργείο- Κυλικείο Γ.Ν. Παπανικολάου – Ραφείο- Συνεργείο Ελαιοχρωματισμού.
Το Συνεργατικό Καφενείο Περιμπανού, στα Άνω Πατήσια. «Πριν από δύο χρόνια μια άγνωστη λέξη για μένα, Περιμπανού,  ήρθε στα αυτιά μου. Άλλοι έλεγαν πως ήταν μια βάρκα, άλλοι πως είναι μια νεράιδα, και άλλοι πως απλά είναι ένας τίτλος τιμής για τις γυναίκες, σύμφωνα με την πέρσικη λέξη μπανού. Έτσι, λοιπόν, από τις 23 Ιουνίου 2014  η λέξη αυτή άρχισε να σημαίνει για μένα πολλές λέξεις: συνεργασία, συλλογικότητα, διαφορετικότητα, αλλά και κούραση και δυσκολίες. Γι’ αυτό αν με ρωτήσει κανείς τι είναι για μένα Περιμπανού σήμερα, θα μπορούσα να μιλάω πολλές ώρες (που όπως ξέρουν οι φίλοι και γνωστοί δεν μου είναι καθόλου δύσκολο). Στο πρώτο πράγμα, όμως, που θα αναφερόμουν, όσο και αν προχωρήσει η ιστορία αυτής της λέξης είναι ότι Περιμπανού σημαίνει γυναίκα, γιατί πολύ απλά τα Περιμπανακόριτσα (όπως μας αποκαλώ) δίνουν ιστορία και εξέλιξη σε αυτή τη λέξη», αναφέρει η Ελευθερία, ένα από τα κορίτσια που συμμετέχουν στο εγχείρημα.

Η Σ.Ε ΒΙΟΜΕ, εγχείρημα που συγκροτήθηκε από τους εργαζόμενους της ΒΙΟΜΕ, με βασικό αίτημα «τα εργοστάσια και η διαχείριση του πλούτου, σε αυτούς που παράγουν». Όπως αναφέρουν, «επιλέξαμε την παραγωγή φυσικών και οικολογικών καθαριστικών, στηρίζοντας τις φωνές εκείνες που δηλώνουν πως για να καθαρίσουμε τα σπίτια μας ή τους χώρους εργασίας μας δεν χρειάζεται να επιβαρύνουμε το περιβάλλον, δεν χρειάζεται να επιβαρύνουμε την υγεία μας ή αυτή των παιδιών μας».

Ο Κοινωνικός Συνεταιρισμός Συνεργασία – Δημιουργία Ασπρόπυργου, με σύνθημά «Το καλύτερο φάρμακο που γιατρεύει όλες τις αναπηρίες και αδυναμίες του κόσμου είναι η εργασία».

Το Menalon trail, στο κέντρο της Πελοποννήσου, στην καρδιά της Αρκαδίας, είναι η πρώτη ελληνική πεζοπορική διαδρομή που πήρε πιστοποίηση τεχνικής επάρκειας και ασφάλειας από την Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία Πεζοπόρων (ERA), εβδομήντα πέντε χιλιόμετρα ορεινή διαδρομή από Σεμνίτσα –Λούσιος– Δημητσάνα-Ζυγοβίτσι-Ελάτη-Βυτίνα-Νυμφασία-Μαγούλιανα-Βαλτεσινίκο-Λαγκάδια με εθελοντισμό.

Αυτά είναι μερικά από τα εγχειρήματα που συμμετείχαν στην πρώτη έκθεση Κοινωνικής Αλληλέγγυας Οικονομίας. Εάν κάποιος εξέταζε σε βάθος όλα τα εγχειρήματα θα διαπίστωνε δύο ειδών προσπάθειες. Αυτές που παράγουν έργο και προϊόντα και αυτές που πλασάρονται για να πουλήσουν υπηρεσίες σ’ αυτούς που παράγουν. Αυτές που μάλλον κίνητρό τους έχουν την παλιά λογική, αυτή που ο πρωθυπουργός είπε πως πρέπει να απορρίψουμε. Η καλή μέρα από το πρωί φαίνεται, λέει ο λαός μας. Ελπίζω οι πρώτες ενισχύσεις να έχουν στόχο την ενίσχυση της παραγωγής, της δημιουργίας και όχι τους κρατικοδίαιτους που έχουν πάρει θέσεις.


Τα εργαστήρια της έκθεσης

Στην έκθεση συμμετείχαν περί τα 150 εγχειρήματα απ’ όλη την Ελλάδα. Λειτούργησαν τρεις διαφορετικοί χώροι. Ένας χώρος όπου κάθε Κ.ΑΛ.Ο παρουσίαζε τα προϊόντα της, ένας χώρος όπου μπορούσε να έρθει σε επαφή και να ενημερωθεί κάποιος για τις δραστηριότητες, τις υπηρεσίες και την οργάνωση της κάθε επιχείρησης κοινωνικής οικονομίας. Και χώροι όπου λειτούργησαν εργαστήρια και έγιναν συζητήσεις μεταξύ εκπροσώπων των Κ.ΑΛ.Ο ή ενημερωτικές εκδηλώσεις. Και τις τρεις ημέρες που λειτούργησε η έκθεση υλοποιήθηκε ένα πλούσιο πρόγραμμα δραστηριοτήτων και εκδηλώσεων από εκπροσώπους του υπουργείου, αλλά από τις ίδιες τις επιχειρήσεις.
Την Τετάρτη λειτούργησαν δύο εργαστήρια. Το πρώτο με θέμα «Χτίζοντας συνεργατικές ομάδες: Το κλειδί της βιωσιμότητας». Το δεύτερο με θέμα «Εργαστήριο ψηφιακών εργαλείων ανοικτού κώδικα για την οργάνωση και των εσωτερική επικοινωνία ομάδων».
Στο πρώτο εργαστήρι, με εισηγητές τον Γιώργο Τσιτσιρίγκο, πιστοποιημένο εκπαιδευτή Μη βίαιης Επικοινωνίας, και την Γεωργία Μπεκριδάκη, κοινωνιολόγο DOCK-Συνεργατικός Χώρος Κοινωνικής και Αλληλέγγυας Οικονομίας, κυρίως συζητήθηκε η λειτουργία της ομάδας και ο τρόπος επικοινωνίας και αποφάσεων.
Στο δεύτερο εργαστήρι παρουσιάστηκαν ηλεκτρονικές πλατφόρμες που χρησιμοποιούν συνεργατικά εγχειρήματα για την επικοινωνία των μελών μεταξύ τους και για να διευκολύνονται στο πάρσιμο αποφάσεων. Εισηγητές ο Δημήτρης Κουκουλάκης, ΚΟΙΝΣΕΠ Commonslab, και Βασίλης Βλαχοκυριάκος, Open lab Athens. Ο Αντώνης Βορλόου, ειδικός γραμματέας Κοινωνικής και Αλληλέγγυας Οικονομίας παρουσίασε την ετήσια έκθεση της ΚΑΛΟ.

Την Πέμπτη, στο πρώτο εργαστήριο με θέμα: «Παράγουμε και …εξάγουμε: Συνεταιριστικά προϊόντα και υπηρεσίες πέρα από τα σύνορα», με εισηγητές τους Σπύρο Ιγνατιάδη (ΣΕΒΕ), Γιώργο Πλουμπίδη (Καρποί), Μαρία Ρούτσια (ΦΥΛΩ ΚοινΣΕπ), και Μαρία Ξηρογιάννη (Greenland cooperative farming), έγινε κυρίως προσπάθεια να ενημερωθούν και ενδυναμωθούν φορείς Κ.ΑΛ.Ο, που θέλουν να δραστηριοποιηθούν εξαγωγικά σε προϊόντα και υπηρεσίες από άλλους φορείς Κ.ΑΛ.Ο που έχουν αναπτύξει δραστηριότητες σχετικές.
Στο δεύτερο εργαστήρι με θέμα «Κοινωνικός Αντίκτυπος: Ένα εργαλείο στην υπηρεσία της ΚΑΛΟ», αναδείχτηκε η χρησιμότητα της μέτρησης και αποτύπωσης του κοινωνικού αντίκτυπου για τους φορείς Κ.ΑΛ.Ο. Τέλος, το απόγευμα έγινε συζήτηση μεταξύ δέκα φορέων Κ.ΑΛ.Ο, όπου παρουσίασαν την επιλογή τους να δραστηριοποιηθούν στην κοινωνική οικονομία, περιγράφοντας τους τρόπους λειτουργίας, τον κοινωνικό αντίκτυπο και άλλες δραστηριότητες του συνεταιριστικού μοντέλου.
Την Παρασκευή έλαβαν μέρος εργαστήρια με θέμα την «Ψηφιακή επικοινωνία» και το «Business Plan και Οικονομικά για μη ειδικούς». Στόχος η βελτίωση της επικοινωνίας ΚΑΛΟ στο διαδίκτυο και εισαγωγή σε βασικές έννοιες οικονομικής διαχείρισης μιας επιχείρησης.
Καθ’ όλη τη διάρκεια της έκθεσης, εκδηλώσεις, εργαστήρια και συζητήσεις οργάνωσαν και οι ίδιες οι επιχειρήσεις Κ.ΑΛ.Ο στο χώρο της Pop up Hub. Μεταξύ άλλων και η «συνάδελφος» «Εφημερίδα των Συντακτών», που παρουσίασε τρεις έρευνες που έγιναν σε τρία διαφορετικά επίπεδα για την ίδια. Διαδικτυακά, τηλεφωνική και με ερωτηματολόγια. Τα ευρήματα των ερευνών παρουσίασαν η Βάλια Αρανίτου, επίκουρη καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο Κρήτης και επιστημονική συνεργάτης της εταιρείας ερευνών κοινής γνώμης Prorata, και σχολίασε ο Ηλίας Νικολακόπουλος ομότιμος καθηγητής του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου, ο Νικόλας Βουλέλης, διευθυντής της εφημερίδας και ο δημοσιογράφος και συγγραφέας, Δημήτρης Ψαρράς. Επίσης, το Ελληνικό Ανοιχτό Πανεπιστήμιο (ΕΑΠ) παρουσίασε το θέμα «Η σημασία της εκπαίδευσης στην κοινωνική και αλληλέγγυα οικονομία», με εισηγητή τον Κάρολο-Ιωσήφ Καβουλάκο καθηγητή-σύμβουλο του ΕΑΠ. Αφορμή για τη συμμετοχή στην έκθεση του ΕΑΠ αποτέλεσε ότι από φέτος τον Οκτώβριο προσφέρεται το Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών «Κοινωνική και Αλληλέγγυα Οικονομία», το οποίο είναι καινοτόμο για τα ελληνικά δεδομένα.

Επιμέλεια: Πέτρος Ζούνης