Του Βασίλη Αγγελή*Οι εκλογές στο «νέο φορέα της κεντροαριστεράς», όπως αυτοαποκαλείται η νέα συλλογικότητα, χαιρετίστηκαν από τα περισσότερα μέσα ενημέρωσης και δικτύωσης με φράσεις όπως «αποθέωση της δημοκρατίας», «νέο ξεκίνημα», «μοντέρνες διαδικασίες». Ελάχιστες φωνές ακούστηκαν επικριτικά στο νέο εγχείρημα, ενώ η πλειοψηφία του κόσμου της αριστεράς κράτησε μία «μουδιασμένη» στάση, αποφεύγοντας να τοποθετηθεί ξεκάθαρα. Τι εκφράζει, όμως, η προσπάθεια του κεντρώου χώρου να ανασυγκροτηθεί; Με ποια κριτήρια το πράττει και κυρίως, ποιο είναι το αποτέλεσμα;
Τα ερωτήματαΗ ροή των γεγονότων που αφορά στο συγκεκριμένο εγχείρημα δημιουργεί κάποια ερωτηματικά. Το πρώτο μεγάλο ερωτηματικό είναι η ίδια η εκλογή αρχηγού, όταν δεν έχει ακόμη προσδιοριστεί με λεπτομέρειες ο χαρακτήρας του νέου φορέα. Η λογική λέει ότι τα κόμματα που συμμετέχουν στο συνασπισμό θα έπρεπε να διαβουλευτούν μεταξύ τους μέχρι να φτάσουν σε μία κοινή φόρμα ιδεολογικού προσανατολισμού και δράσης, την οποία θα αποδέχονταν όλοι οι συμμετέχοντες και φυσικά και ο νέος αρχηγός. Μία αντίστοιχη περίπτωση είχαμε στις πρόσφατες εκλογές στη Γερμανία, όπου τα κόμματα που αποφάσισαν να συμπράξουν για να σχηματίσουν κυβέρνηση, ανακοίνωσαν ότι θα συζητούν επί 3μηνο για να συμφωνήσουν και να καταθέσουν τις προγραμματικές θέσεις της νέας κυβέρνησης, τις οποίες θα σέβονται και θα τιμούν όλοι. Και αναφερόμαστε σε μία συνεργασία κομμάτων, όχι σε συγχώνευση σε ενιαίο φορέα. Εμείς εδώ, έχοντας μόνο τη διάθεση να ενωθούμε, προκηρύξαμε εκλογές για αρχηγό και τα υπόλοιπα θα τα σκεφτούμε αργότερα. Ήδη, η λογική αυτή απέτυχε από τις εξελίξεις, αφού 59 στελέχη του «Ποταμιού», διαγραμμένα από το κόμμα τους, πιέζουν το Σταύρο Θεοδωράκη να αποχωρήσει από το νέο σχήμα και το «Ποτάμι» να κατέβει αυτόνομα στις προσεχείς εκλογές όποτε κι αν γίνουν.
Δεύτερο μεγάλο ερωτηματικό είναι η ανοιχτή πρόσκληση ανθρώπων, εκτός των κομμάτων που θα συμμετέχουν στον ενιαίο φορέα, να ψηφίσουν για αρχηγό. Πώς θα ψηφίσει, λοιπόν, κάποιος καλοπροαίρετος που δέχεται ότι η προσπάθεια αυτή είναι ένα βήμα παραπέρα στη δημοκρατία; Έτσι όπως σχεδιάστηκε η διαδικασία θα δώσει τη γνώμη του για ένα πρόσωπο που εκτιμά γενικώς, κι όχι για ένα πρόσωπο που θα κληθεί να υλοποιήσει ένα συγκεκριμένο πρόγραμμα. Η όλη κατάσταση θυμίζει τις συγκεντρώσεις του μεσοπολέμου, όπου οι συγκεντρωμένοι κρατούσαν πλακάτ με το σύνθημα «Έλα, Βενιζέλο να μας σώσεις» ή «βασιλέα, σωτήρα μας». Εκείνοι οι δύσμοιροι ήθελαν μόνο να σωθούν. Το πώς θα τους έσωζαν οι υποψήφιοι «σωτήρες» τους, δεν τους ενδιέφερε. Είχαν απόλυτη εμπιστοσύνη σ’ αυτούς, κάτι σαν την πίστη των Ιαπώνων στην ανωτερότητα –σε σημείο θεϊκό- του θνητού κατά τα άλλα αυτοκράτορά τους.
Τρίτο ερωτηματικό είναι το πώς μία αυτονόητη δημοκρατική διαδικασία για κόμματα του δημοκρατικού τόξου θεωρείται μεγάλη πρόοδος. Τόσο πολύ εξασθένησε η δημοκρατικότητα της κοινωνίας μας; Μήπως ήδη διαισθανόμαστε ότι ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού μας στρέφεται προς μη δημοκρατικά και ολοκληρωτικά κόμματα, που μαζί τους προσπαθούν να παρασύρουν όλη την κοινωνία στον ιδεολογικό τους κατήφορο; Δυστυχώς, το κύριο κόμμα που εκπροσωπεί τη φασιστική ιδεολογία παρουσιάζει αξιοσημείωτη εκλογική σταθερότητα με μηδενική τάση υποχώρησης, κάτι που στις εκλογές μπορεί να πάει το κόμμα μόνο προς τα πάνω και σε καμία περίπτωση προς τα κάτω.
Τέταρτο ερωτηματικό είναι η προσπάθεια των εκπροσώπων του νέου φορέα να μας πείσουν ότι μπροστάρης στη νέα προσπάθεια είναι η νεολαία. Γιατί τόση εμμονή στη νεολαία, όταν όλα τα στοιχεία δείχνουν ότι η μεγάλη πλειοψηφία των ψηφοφόρων της Κυριακής ήταν ηλικιακά πάνω από 50, με νικητή την κατηγορία των 65+; Η προσπάθεια να προσεγγιστεί η νεολαία απέτυχε. Ο δε νεαρός υποψήφιος που πέρασε στο 2ο γύρο, συγκέντρωσε ένα ποσοστό κάτω του 25%, γεγονός που επιβεβαιώνει το παραπάνω συμπέρασμα.
Η κλίση προς τα δεξιάΑν ανατρέξουμε στο πρόσφατο παρελθόν θα δούμε ότι ο κεντρώος χώρος έχασε τεράστια εκλογική δύναμη από δύο γεγονότα: τη διαχείριση μνημονίων και τη σύμπραξη με τη δεξιά. Όλη αυτή η πρακτική ανάγκασε τα κόμματα που το εκφράζουν, να κυλούν προς τα δεξιά και να απεμπολούν τις όποιες αριστερές καταβολές ή τάσεις τους. Την ίδια πορεία ακολούθησαν τα μέλη τους, αλλά και οι απλοί ψηφοφόροι τους. Χαρακτηριστική είναι η απουσία κεντρώων ψηφοφόρων και ιδιαίτερα νεολαίων από τα μεγάλα κινήματα, τις δομές αλληλεγγύης, τη βοήθεια προς τους πρόσφυγες κ.λπ. Έτσι, από τη μία, το κέντρο κατακρημνίστηκε εκλογικά, όπως όλα τα σοσιαλιστικά κόμματα στην Ευρώπη που σύμπραξαν με δεξιά κόμματα, και, από την άλλη, έχασε τη διεισδυτικότητά του στις πλατιές λαϊκές μάζες, ταυτιζόμενο πλέον με τα μεγάλα συμφέροντα και τους ευρωπαίους δανειστές μας. Η σφοδρή υποστήριξη του «ναι» στο δημοψήφισμα του Σεπτέμβρη του 2015 επιβεβαίωσε αυτήν την τάση.
Τώρα οι παλιοί-νέοι ηγέτες του χώρου προσπαθούν να επαναφέρουν τον όρο «κεντροαριστερά». Θα μπορέσουν να ανατρέψουν όλη την προηγούμενη δράση τους; Θα αλλάξουν πορεία κατά 180 μοίρες και θα υιοθετήσουν συνθήματα και πρακτικές του 1981; Θα μπουν μπροστάρηδες στα λαϊκά κινήματα που ζητούν ψωμί-δουλειά-αξιοπρέπεια για το λαό μας; Θα αποβάλουν οτιδήποτε δεξιό ή νεοφιλελεύθερο είχαν ενστερνιστεί κι εφαρμόσει; Για όλα αυτά μας αφήνουν στο σκοτάδι και το μόνο που μας ζητούν είναι να χειροκροτήσουμε τις διαδικασίες τους κι ενδεχομένως το νέο τους αρχηγό. Μπορούμε όμως να το κάνουμε με αυτά τα δεδομένα;
Οπωσδήποτε, η δημιουργία νέων κομμάτων σε μία δημοκρατία είναι ένα θετικό σημάδι για την ανανέωσή της. Τα νέα, όμως, κόμματα πρέπει να πείθουν ότι φέρνουν κάτι το διαφορετικό, πρέπει να αποτελούνται από ανθρώπους που θέλουν να υιοθετήσουν νέα, ανώτερα πολιτικά ήθη, και πολύ περισσότερο να μπορούν να παρακινήσουν τα υγιή τμήματα του πληθυσμού σε μία προσπάθεια προόδου και δημιουργίας. Δυστυχώς, ο νέος φορέας δεν ξεκίνησε με τέτοια προοπτική και είναι δύσκολο κανείς να καταλάβει πώς μπορεί να ακολουθήσει μία πορεία που θα αποτελέσει παράδειγμα προοδευτικής σκέψης και πράξης, όπως ονειρεύονται ότι θα πετύχουν οι δημιουργοί της.
*Ο Βασίλης Αγγελής είναι οδοντίατρος. Ζει κι εργάζεται στη Βέροια.