Ε­ΞΑΡ­ΧΕΙΑ: Πού ο­δη­γεί η ά­σκο­πη και χω­ρίς νό­η­μα βία;

Της Σο­φίας Βι­δά­λη

Από την ε­πο­χή των ε­πει­σο­δίων στο κα­τά­στη­μα «Κ. Μα­ρού­σης» το 1991 έως και σή­με­ρα, η τυ­φλή βία συ­νο­δεύει ή α­κο­λου­θεί ό­χι σπά­νια διά­φο­ρες μα­ζι­κές ή μη συ­γκε­ντρώ­σεις, άλ­λες εκ­δη­λώ­σεις, με α­πο­τέ­λε­σμα α­θώα θύ­μα­τα, πο­λί­τες που βρέ­θη­καν στην πε­ριο­χή α­στυ­νο­μι­κούς, δια­δη­λω­τές κλπ. Το «κοι­νό» ζη­τά δι­καιο­σύ­νη, δη­λα­δή, να βρε­θούν οι έ­νο­χοι και να τι­μω­ρη­θούν, ό­πως συ­νή­θως λέ­γε­ται, για να α­πο­κα­τα­στα­θεί η τά­ξη και να δι­καιω­θούν τα θύ­μα­τα.
«Γνω­στοί – Άγνω­στοι», «κου­κου­λο­φό­ροι», «α­ντιε­ξου­σια­στές», «α­ναρ­χι­κοί», «τα­ρα­ξίες» και άλ­λα ε­πί­θε­τα χρη­σι­μο­ποιού­νται για να πε­ρι­γρά­ψουν και κυ­ρίως να προσ­διο­ρί­σουν την κοι­νω­νι­κή ταυ­τό­τη­τα των δρα­στών που στις πε­ρισ­σό­τε­ρες των πε­ρι­πτώ­σεων πα­ρέ­μει­ναν ά­γνω­στοι. Πα­ρά το γε­γο­νός ό­τι αυ­τά τα ε­πει­σό­δια εί­ναι συ­νο­λι­κά (για ό­λο το διά­στη­μα) μάλ­λον σπο­ρα­δι­κά, αυ­τό δεν α­ναι­ρεί ού­τε τη σο­βα­ρό­τη­τά τους ού­τε τις τρα­γι­κές ε­πι­πτώ­σεις τους. Οι συ­νή­θεις συν­θή­κες που έ­χουν συμ­βεί τέ­τοια ε­πει­σό­δια έ­χουν α­φορ­μές κυ­ρίως (ό­χι αι­τίες): εί­τε την α­πρό­κλη­τη ε­πί­θε­ση σε α­στυ­νο­μι­κούς εκ μέ­ρους των ο­μά­δων αυ­τών, εί­τε την α­πρό­κλη­τη και α­τυ­χή ε­πέμ­βα­ση της α­στυ­νο­μίας, ώ­στε να α­πο­μα­κρύ­νει μια ο­μά­δα ή με­γα­λύ­τε­ρο πλή­θος α­πό μια πε­ριο­χή εί­τε τέ­λος, α­ψι­μα­χίες με­τα­ξύ α­στυ­νο­μι­κών και ο­μά­δων πο­λι­τών, στο πλαί­σιο μιας μα­ζι­κής συ­γκέ­ντρω­σης που στη συ­νέ­χεια εκ­τρέ­πε­ται σε βίαιες συ­γκρού­σεις κά­πο­τε α­νε­ξέ­λε­γκτες.

Χω­ρίς διεκ­δί­κη­ση

Εκτός ό­μως α­πό αυ­τές τις συν­θή­κες, τα τε­λευ­ταία χρό­νια, ε­κτι­μώ ό­τι α­να­πτύσ­σε­ται έ­να εί­δος βίας σε συ­γκε­κρι­μέ­νες πε­ριο­χές, ό­πως τα Εξάρ­χεια, που δεν έ­χει ει­δι­κές α­να­φο­ρές σε κά­ποια διεκ­δί­κη­ση, αλ­λά ε­ξε­λίσ­σε­ται στο πλαί­σιο μιας γε­νι­κό­τε­ρης α­ντί­λη­ψης «πε­ρί ά­βα­του» για την α­στυ­νο­μία στην πε­ριο­χή και στο πλαί­σιο ε­νός ι­διό­τυ­που πο­λέ­μου με­τα­ξύ α­στυ­νο­μίας και ο­μά­δων α­γνώ­στων για τον έ­λεγ­χό της: πρό­κει­ται για βίαια ε­πει­σό­δια που εκ­δη­λώ­νο­νται ως «φυ­σι­κό» φαι­νό­με­νο σε συ­γκε­κρι­μέ­νες η­με­ρο­μη­νίες – ε­πε­τείους ή συ­χνά σε συ­γκε­κρι­μέ­νες ή­με­ρες της ε­βδο­μά­δας ό­πως π.χ. Πα­ρα­σκευή έως Κυ­ρια­κή και ι­δίως νύ­κτα. Η ά­σκο­πη και χω­ρίς νό­η­μα βία, η ε­ντύ­πω­ση ό­τι πρό­κει­ται για έ­ναν «πό­λε­μο» τύ­που «κλέ­φτες και α­στυ­νό­μοι», η α­μη­χα­νία και οι στε­ρε­ο­τυ­πι­κές προ­σεγ­γί­σεις που ε­πι­φυ­λάσ­σο­νται α­πό το ε­πί­ση­μο κρά­τος και τους διά­φο­ρους α­να­λυ­τές στις πε­ρι­πτώ­σεις αυ­τές πλαι­σιώ­νουν τέ­τοια φαι­νό­με­να.
Θα μπο­ρού­σε κά­ποιος να γρά­ψει σε­λί­δες ε­πί σε­λί­δων για τη βία, τις δια­κρί­σεις της, το χα­ρα­κτή­ρα της, το πό­σο ο­λέ­θρια για τη ζωή και τις ε­λευ­θε­ρίες των αν­θρώ­πων εί­ναι, αλ­λά και την α­να­γκαιό­τη­τά της, ό­ταν πρό­κει­ται να υ­πε­ρα­σπι­στεί α­νώ­τε­ρες α­ξίες, ι­δέες και αν­θρώ­πους σε κίν­δυ­νο κλπ. Θα μπο­ρού­σε ε­πί­σης κά­ποιος, να κα­τα­δι­κά­σει τη βία α­πό ό­που και αν προέρ­χε­ται ή να κα­τα­δι­κά­σει την πα­ρα­κρα­τι­κού τύ­που βία κλπ. Τέ­λος, ι­δίως με­τά το σο­βα­ρό τραυ­μα­τι­σμό της Α. Τσου­κα­λά, θα μπο­ρού­σε να προ­τα­θεί το ά­νοιγ­μα μιας συ­ζή­τη­σης για το τι γί­νε­ται στα Εξάρ­χεια, για το τι γί­νε­ται στο χώ­ρο των λε­γό­με­νων «α­ντιε­ξου­σια­στών», για το ποια πρέ­πει να εί­ναι η α­ντί­δρα­ση της α­στυ­νο­μίας και θα μπο­ρού­σε να συ­σχε­τι­σθεί ό­λη αυ­τή η κα­τά­στα­ση με τη γε­νι­κό­τε­ρη ε­γκλη­μα­τι­κό­τη­τα.

Πα­ρεμ­βά­σεις στον πυ­ρή­να του προ­βλή­μα­τος

Όμως εί­ναι σω­στό, νο­μί­ζω, να έ­χου­με πολ­λές ε­πι­φυ­λά­ξεις α­πέ­να­ντι σε κά­θε εί­δους ε­πι­φα­νεια­κές ή και βια­στι­κές ε­κτι­μή­σεις. Ει­δι­κό­τε­ρα, εί­ναι α­νά­γκη να υ­πάρ­ξει μια δη­μο­κρα­τι­κή α­πά­ντη­ση στα φαι­νό­με­να αυ­τά, που δεν πλήτ­τουν μό­νον τα α­θώα θύ­μα­τά τους ού­τε την α­στυ­νο­μία, αλ­λά την ί­δια τη δη­μο­κρα­τία και το δι­καίω­μα του κα­θε­νός να μπο­ρεί να ζει στην πε­ριο­χή αυ­τή (ό­πως και σε άλ­λες βέ­βαια). Αντί­θε­τα δε α­πό τις πο­λι­τι­κές της μη­δε­νι­κής α­νο­χής, προς τις ο­ποίες εύ­κο­λα κά­ποιος μπο­ρεί να διο­λι­σθή­σει με­τά α­πό τρα­γι­κά γε­γο­νό­τα, εί­ναι α­νά­γκη να γί­νουν πα­ρεμ­βά­σεις στον πυ­ρή­να του προ­βλή­μα­τος. Εί­ναι α­νά­γκη κα­τα­νοή­σου­με κατ αρ­χήν το τι συμ­βαί­νει και να μι­λή­σου­με α­νοι­κτά και δη­μό­σια. Και να υ­πάρ­ξουν ε­πί­ση­μες α­να­φο­ρές και το­πο­θε­τή­σεις α­πό ό­λους ό­σοι ε­μπλέ­κο­νται κοι­νω­νι­κά, θε­σμι­κά και πο­λι­τι­κά πέ­ρα α­πό μι­κρο­πο­λι­τι­κές σκο­πι­μό­τη­τες. Στο πλαί­σιο αυ­τό, εί­ναι α­νά­γκη να κα­τα­νοή­σου­με νο­μί­ζω ό­τι το πρό­βλη­μα των συ­στη­μα­τι­κών κα­τα­στρο­φών στην πε­ριο­χή δεν εί­ναι α­πλά έ­να ζή­τη­μα βε­ντέ­τας με­τα­ξύ α­στυ­νο­μίας και «α­ντιε­ξου­σια­στών», ού­τε έ­να ζή­τη­μα τά­ξης μό­νον, αλ­λά έ­να ζή­τη­μα με­τα­βο­λής της φυ­σιο­γνω­μίας της πε­ριο­χής –που ή­δη ε­πι­τε­λεί­ται ε­δώ και και­ρό- μέ­σα α­πό τη με­τα­βο­λή των ι­διο­κτη­σια­κών συν­θη­κών και των χρή­σεων γης. Εί­ναι α­νά­γκη ε­πί­σης, να κα­τα­νοή­σου­με το θέ­μα αυ­τό και ως έ­να ζή­τη­μα ποι­κί­λων συμ­φε­ρό­ντων που εν­δια­φέ­ρο­νται για την κα­τα­στρο­φή της πε­ριο­χής και συ­γκλί­νουν ως προς το ε­πι­θυ­μη­τό α­πο­τέ­λε­σμα αν και για δια­φο­ρε­τι­κούς λό­γους. Τέ­λος, εί­ναι α­νά­γκη να υ­πάρ­ξει και μια σο­βα­ρή α­πά­ντη­ση α­πό την α­στυ­νο­μία και την Πο­λι­τεία, α­νε­ξάρ­τη­τα α­πό τις αι­τίες των ε­πει­σο­δίων, που να υ­περ­βαί­νει τη λο­γι­κή του κλε­φτο­πο­λέ­μου, ε­πει­δή αυ­τός ε­κτός του ό­τι δεν λύ­νει κα­νέ­να πρό­βλη­μα, δια­μορ­φώ­νει νοο­τρο­πίες και μέ­σα και έ­ξω α­πό την α­στυ­νο­μία, που σε τί­πο­τα δεν συ­νει­σφέ­ρουν στην κοι­νω­νι­κή συ­νο­χή και στη δη­μο­κρα­τία.

* Η Σ. Βι­δά­λη εί­ναι κα­θη­γή­τρια Εγκλη­μα­το­λο­γίας και Αντε­γκλη­μα­τι­κής Πο­λι­τι­κής Δ.Π.Θ.