KINHMATOΓΡΑΦΟΣ

«ΛΕΒΙΑΘΑΝ»
Στην κοιλιά του κτήνους

Του Στράτου Κερσανίδη

Στην Παλαιά Διαθήκη, ο Λεβιάθαν αναφέρεται ως ένα φοβερό θαλάσσιο τέρας που ο θεός έπλασε την πέμπτη μέρα της δημιουργίας. Στον Ψαλμό 74:14 γράφει πως ο Λεβιάθαν κυβερνά τη θάλασσα στο κράτος του Βεελζεβούλ και στο χριστιανισμό το φοβερό αυτό τέρας έχει ταυτιστεί με το διάβολο.
Ο άγγλος φιλόσοφος Τόμας Χομπς (1588-1679), ιδρυτής της πολιτικής φιλοσοφίας κι ένας από τους θεμελιωτές του σύγχρονου κράτους, έγραψε το 1651 ένα έργο στο οποίο έδωσε το όνομα του βιβλικού τέρατος. Σύμφωνα με αυτό, ο άνθρωπος είναι εκ φύσεως εγωιστής και ηδονιστής και ως εκ τούτου οδηγείται στην καταστροφή. Για την αποφυγή της, ο Χομπς δημιουργεί τον Λεβιάθαν, το Κράτος, το οποίο θα διατηρήσει την κοινωνική ειρήνη. Γράφει ο Χομπς: «Ιδού, λοιπόν, η γένεση εκείνου του μεγάλου Λεβιάθαν, ή μάλλον (για να μιλήσουμε με μεγαλύτερο σεβασμό) εκείνου του θνητού θεού, στον οποίο οφείλουμε, ύστερα από τον αθάνατο θεό, την ειρήνη και τη διαφέντεψή μας».
Ο συνδυασμός βιβλικού τέρατος και κρατικής εξουσίας δημιουργεί την τερατώδη εξουσία, το κρατικό κτήνος που καταπίνει τους ανθρώπους.
Εδώ βρίσκεται η ρίζα της έμπνευσης του ρώσου σκηνοθέτη, Αντρέι Ζβιαγκνίτσεφ για την ταινία «Λεβιάθαν» (Leviathan). Σκηνικό είναι ένα παραθαλάσσιο χωριό στη χερσόνησο Κόλα της βορειοδυτικής Ρωσίας. Εκεί ζει ο Κόλια μαζί με τη γυναίκα του Λίλια και το γιο του από προηγούμενο γάμο, Ρόμα. Ο Κόλια διατηρεί ένα συνεργείο αυτοκινήτων που βρίσκεται πλάι στο σπίτι του. Ο Βαντίμ, ο διεφθαρμένος δήμαρχος της περιοχής, θέλει να αγοράσει το σπίτι και το συνεργείο για να το αξιοποιήσει, κάτι με το οποίο ο Κόλια δεν συμφωνεί. Η υπόθεση οδηγείται στα δικαστήρια όπου ο Βαντίμ, ο οποίος διαθέτει στους μηχανισμούς τους δικούς του ανθρώπους, κερδίζει τη δίκη. Ενώ ο Κόλια ετοιμάζεται να εγκαταλείψει το σπίτι στο οποίο μεγάλωσε, η γυναίκα του τον απατά με το δικηγόρο και φίλο του.
Όταν το 2003 είχαμε δει την «Επιστροφή», είχαμε εντυπωσιαστεί από το νέο -τότε- ρώσο σκηνοθέτη. Η συνέχεια υπήρξε ανάλογη και τώρα, με την πέμπτη του ταινία, μας άφησε και πάλι με ανοιχτό το στόμα. Μια ιστορία ανθρώπων οι οποίοι τα βάζουν με τη διεφθαρμένη εξουσία, μια εξουσία η οποία λειτουργεί με τους κανόνες της μαφίας, ένα άνδρας που λατρεύει τη γυναίκα του, μια γυναίκα αποπροσανατολισμένη μέσα στα προβλήματα, ένας γιος που δεν μπορεί να δεχτεί τη μητριά του. Ιδού ο βιβλικός Λεβιάθαν, το τέρας που καταβροχθίζει τους ανθρώπους, ο Λεβιάθαν-Εξουσία, ο Λεβιάθαν-Καθημερινότητα.
Ο μεγάλος Ζβιαγκνίτσεφ δεν αφήνει τίποτε στην τύχη, ούτε δευτερόλεπτο από την 160 λεπτών ταινία του δεν είναι περιττό, ακόμη κι όταν τελειώνει περιμένεις κάτι ακόμη. Όχι επειδή κάτι λείπει, αλλά επειδή προσμένεις τη λύτρωση. Αλλά το θέμα του Ζβιαγκίντσεφ δεν έχει χάπι εντ. Το αντίθετο, αυτό που συμβαίνει στο τέλος είναι η συντριβή του ανθρώπου μέσα στα γρανάζια μηχανισμών, όχι μόνον εξουσίας αλλά και προσωπικών επιλογών και σχέσεων.
Η ταινία κέρδισε Χρυσή Σφαίρα και θεωρείται ένα από τα φαβορί για το ξενόγλωσσο Όσκαρ. Παρόλα αυτά δεν άρεσε καθόλου στη ρωσική κυβέρνηση και την εκκλησία. «Όλα τα λουλούδια πρέπει να ανθίζουν, αλλά θα ποτίζουμε μόνο αυτά που μας αρέσουν» είχε δηλώσει κάποτε με κυνισμό, ο υπουργός Πολιτισμού της Ρωσίας, Βλαντιμίρ Μεντίνσκι και τότε ο Αντρέι Ζβιαγκνίτσεφ είχε ζητήσει την παραίτησή του. Κι όταν ο Ζβιαγκνίτσεφ γύρισε το «Λεβιάθαν» (Leviathan), ο Μεντίνσκι και κατ’ επέκταση το ρωσικό κατεστημένο και ο Βλαντιμίρ Πούτιν, έδειξαν τα δόντια τους. Πρώτα απ’ όλα, υποχρέωσαν το σκηνοθέτη να αλλάξει το μοντάζ και να αφαιρέσει κάποιες εκφράσεις που θεωρήθηκαν ως «βωμολοχίες», στη συνέχεια προσπάθησαν να εμποδίσουν την προβολή της στη χώρα. Από την πλευρά του, ο ορθόδοξος ακτιβιστής, Κιρίλ Φρόλοφ, έγραψε: «Είναι μια χυδαία προσβολή κατά της ρωσικής εκκλησίας και το ρωσικό κράτος. Δεν θα ανησυχούσα με την υπόθεση ότι περιορίζουμε τις ατομικές ελευθερίες. Δεν χρειάζεται να υποστηρίξουμε τις αποφάσεις μας. Το φιλμ είναι το κακό και δεν υπάρχει χώρος για το κακό στο σινεμά». Τόσο απλά και τόσο… χριστιανικά! 
Μετά από όλα αυτά ο Αντρέι Ζβιαγκνίτσεφ παροτρύνει το κοινό να «κατεβάσει» την ταινία από το διαδίκτυο. «Προτείνω, οι θεατές που δεν έχουν την ευκαιρία να δουν την ταινία στη μεγάλη οθόνη, αφού μάλλον δεν θα φτάσει στις μικρές πόλεις και τα χωριά, να την κατεβάσουν και να την δουν», λέει.


strakersan@gmeil.com
kersanidis.wordpress.com 



17ο ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΝΤΟΚΙΜΑΝΤΕΡ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ
Ανατρεπτικές φωνές του γερμανικού ντοκιμαντέρ

Ενα γο­η­τευ­τι­κό μω­σαϊκό ει­κό­νων της αν­θρώ­πι­νης πραγ­μα­τι­κό­τη­τας προ­τεί­νουν οι ται­νίες του α­φιε­ρώ­μα­τος «Ανα­τρε­πτι­κές Φω­νές του Γερ­μα­νι­κού Ντο­κι­μα­ντέρ» που πραγ­μα­το­ποιεί το 17ο Φε­στι­βάλ Ντο­κι­μα­ντέρ Θεσ­σα­λο­νί­κης.  Δυο προ­σω­πι­κό­τη­τες πα­γκο­σμίου φή­μης, που ε­νέ­πνευ­σαν και ε­ξα­κο­λου­θούν να ε­μπνέ­ουν, ξε­χω­ρί­ζουν σε δυο α­πό τα ντο­κι­μα­ντέρ του α­φιε­ρώ­μα­τος: Το «Κά­θριν Χέ­μπορν - Η με­γά­λη Κέιτ» (Katharine Hepburn - The great Kate) των Άντριου Ντέι­βις και Ρί­κε Μπρέ­ντελ συν­θέ­τει το πορ­τρέ­το της α­με­ρι­κα­νί­δας η­θο­ποιού Κά­θριν Χέπ­μπορν, της προο­δευ­τι­κής α­ντι­στάρ που ά­φη­σε ε­πο­χή και εν­σάρ­κω­σε τη μο­ντέρ­να, α­νε­ξάρ­τη­τη γυ­ναί­κα κό­ντρα στα χο­λι­γου­ντια­νά πρό­τυ­πα. Από την άλ­λη, στο ντο­κι­μα­ντέρ «Πέ­πε Μου­χί­κα - Μα­θή­μα­τα α­πό το αν­θο­κρέ­βα­το» (Pepe Mujica - Lessons from the flowerbad) της Χάι­ντι Σπε­κό­νια, πρω­τα­γω­νι­στεί ο πρό­ε­δρος της Ου­ρου­γουά­ης, Χο­σέ Μου­χί­κα, και σκια­γρα­φεί­ται ο α­ντι­συμ­βα­τι­κός χα­ρα­κτή­ρας και ο λι­τός τρό­πος ζωής του, που φα­ντά­ζει σαν ου­το­πία στη σύγ­χρο­νη πο­λι­τι­κή σκη­νή. 
Μια δια­φο­ρε­τι­κή ό­ψη της Αφρι­κής αιχ­μα­λω­τί­ζει το ντο­κι­μα­ντέρ «35 α­γε­λά­δες και έ­να κα­λάσ­νι­κοφ» (35 cows and a Kalashnikov) του Όσβαλ­ντ φον Ρι­χτχό­φεν. Ο σκη­νο­θέ­της, ο ο­ποίος με­γά­λω­σε στο Χαρ­τούμ κι έ­φυ­γε πρόω­ρα α­πό τη ζωή στη διάρ­κεια ο­λο­κλή­ρω­σης αυ­τού του ντο­κι­μα­ντέ­ρ, κα­τα­θέ­τει «μια προ­σω­πι­κή τρι­λο­γία για την Αφρι­κή», ό­που α­πο­τυ­πώ­νο­νται παρ­θέ­νες πα­ρα­δό­σεις, δυ­τι­κές ε­πιρ­ροές και στιγ­μιό­τυ­πα γε­μά­τα ζω­ντά­νια α­πό τη Μαύ­ρη Ήπει­ρο. 
Στη Ρω­σία δια­δρα­μα­τί­ζε­ται το α­πο­κα­λυ­πτι­κό ντο­κι­μα­ντέρ «Επι­δρο­μείς» (Raiders) του Αλε­ξά­ντερ Γκε­ντέ­λεφ το ο­ποίο φέρ­νει στο φως τη δρά­ση ε­νός πα­ρά­νο­μου δι­κτύου που με την ε­μπλο­κή μα­φιό­ζων, πο­λι­τι­κών και δι­κα­στών, πε­τούν αν­θρώ­πους έ­ξω α­πό τα σπί­τια και τις ε­πι­χει­ρή­σεις τους, πα­ρα­ποιούν τους νό­μι­μους τίτ­λους ι­διο­κτη­σίας και καρ­πώ­νο­νται ξέ­νες πε­ριου­σίες.
Σε μια ά­γνω­στη πλευ­ρά του Βε­ρο­λί­νου ε­στιά­ζει η ται­νία «Το πνεύ­μα του Βε­ρο­λί­νου» (Spirit Berlin) της Κορ­ντού­λα Χίλ­ντερ­μπρα­ντ, έ­νας φό­ρος τι­μής στον ε­ναλ­λα­κτι­κό τρό­πο ζωής και σκέ­ψης. 
Μια ε­ρω­τι­κή ε­λε­γεία και μια κα­ταγ­γε­λία για τις προ­κα­τα­λή­ψεις και τα ό­ρια της ε­λευ­θε­ρίας στη σύγ­χρο­νη δυ­τι­κή κοι­νω­νία α­πο­τε­λεί το ντο­κι­μα­ντέρ «Οι αν­θρω­πι­στές» (The humanitarians) του Μα­ξι­μί­λιαν Χάσ­λε­μπερ­γκε­ρ, που μι­λά για τη σε­ξουα­λι­κό­τη­τα, κα­ταρ­ρί­πτο­ντας τα κοι­νω­νι­κά στε­ρεό­τυ­πα για τους αν­θρώ­πους με α­να­πη­ρία. 
Στη «Βα­σί­λισ­σα της σιω­πής» (The queen of silence) της Ανιέ­σκα Ζβιέφ­κα, η Ντε­νί­σα, μια 10χρο­νη κω­φά­λα­λη ρο­μά, ε­πι­κοι­νω­νεί με το πε­ρι­βάλ­λον της μέ­σα α­πό τη μου­σι­κή και το χο­ρό, μι­μού­με­νη τις πρω­τα­γω­νί­στριες των ται­νιών του Μπό­λι­γου­ντ. Το ντο­κι­μα­ντέρ α­πο­τε­λεί την ί­δια στιγ­μή έ­να σχό­λιο για μια κοι­νό­τη­τα που α­γω­νί­ζε­ται ε­νά­ντια στον ρα­τσι­σμό, τον α­πο­κλει­σμό και τη φτώ­χεια. 


ΟΙ ΝΕΕΣ ΤΑΙΝΙΕΣ

«Ποιος σώζει ποιον;» (Who is saving whom?) των Λέσλι Φρανκ και Χέρντολορ Λόρεντζ: Μια διεθνής συμπαραγωγή για την κρίση ως επιχειρηματικό μοντέλο σε βάρος της δημοκρατίας και της κοινωνικής ασφάλειας. 

«Ένα κορίτσι γυρίζει σπίτι μόνο του τη νύχτα» (A girl walks home alone at night) της Άνα Λίλι Αμιρπουρ: H σκηνοθέτιδα είναι ιρανικής καταγωγής, οι πρωταγωνιστές μιλούν φαρσί (περσικά), αλλά πρόκειται για μια αμερικανικής παραγωγής ταινία τρόμου, με φόντο το Ιράν, η οποία γυρίστηκε στην Καλιφόρνια. Σε μια πόλη- φάντασμα στο Ιράν, που ονομάζεται Κακιά Πόλη, ζουν πόρνες, πρεζόνια, νταβατζήδες. Εκεί ζει και ένα μοναχικό βαμπίρ, ένα νεκροζώντανο κορίτσι που κάποια στιγμή γνωρίζει τον έρωτα. 

«Kingsman: Η μυστική υπηρεσία» (Kingsman: The secret service) του Μάθιου Βον: Όταν ο πατέρας του πεντάχρονου Γκάρι «Έγκσι» Ανουίν θυσιάσει τη ζωή του, εν ώρα υπηρεσίας, κατά τη διάρκεια μιας απόρρητης στρατιωτικής άσκησης, η οικογένειά του θα λάβει ένα ασυνήθιστο μετάλλιο. Το μετάλλιο αυτό συνοδεύεται από έναν τηλεφωνικό αριθμό τον οποίον ο Έγκσι και η οικογένειά του θα πρέπει να καλέσουν μόνο όταν χρειαστούν κάποια πολύ σημαντική χάρη. «Πενήντα αποχρώσεις του γκρι» (Fifty shades of grey) του Σαμ Τέιλορ Τζόνσον: Το πιο «δήθεν» μπεστ σέλερ που πούλησε εκατομμύρια αντίτυπα σε όλον τον κόσμο, μεταφέρεται στο σινεμά. Ο πλούσιος και ηδονικός Κρίστιαν Γκρέι γοητεύει και οδηγεί σε άγνωστα ερωτικά μονοπάτια την άπειρη ερωτικά, Αναστάζια Στιλ. Μια από τις πλέον αναμενόμενες μπαρούφες της σεζόν.  

Σινεφίλ