Ας πιάσουμε απ’ την αρχή την κόκκινη κλωστήΤον ποιητή Κώστα Καρτελιά τον γνώρισα περισσότερο ως στιχουργό και λιγότερο ως ποιητή. Ίσως γιατί παραμένει φειδωλός αναφορικά με τις εκδόσεις του, που ήδη μετράνε μία εικοσαετία. Συνεργάτης μεγάλων συνθετών, με προεξάρχοντα τον Μίκη Θεοδωράκη, πρόσφατα εξέδωσε από κοινού με τον Μιχάλη Γρηγορίου έναν κύκλο τραγουδιών υπό τον τίτλο «Κόκκινη κλωστή». Η δουλειά αυτή κυκλοφορεί συνημμένη στο βιβλίο «Μπλοκ ιχνογραφίας», τη δεύτερη -επισήμως- ποιητική συλλογή του Καρτελιά στις εκδόσεις «Αιγόκερως». Τραγουδούν η Μαρία Φαραντούρη και ο Δώρος Δημοσθένους, υπηρετώντας στην εντέλεια το όραμα και του ποιητή και του συνθέτη. Όπως είπε ο ίδιος ο Καρτελιάς κλείνοντας την ακόλουθη συζήτηση μας, «το βιβλίο αυτό θυμίζει την παιδική μας ηλικία, τότε που ήμασταν με πυρετό στο κρεβάτι και απ’ τα μέσα δωμάτια ακούγαμε συγκεχυμένα λόγια των άλλων».
Τη συνέντευξη πήρε
ο Αντώνης Μποσκοΐτης
Πότε συνειδητοποιήσατε ότι θέλετε να γράφετε;Οι λέξεις στο χωριό ήταν πολύ λίγες: άρμεξα, μπόλιασα, έσκαψα, δεν θα άκουγες ποτέ και πουθενά λέξεις σαν το «ηχόχρωμα». Στις λέξεις αυτές μυήθηκα από το τρανζιστοράκι και τις ραδιοφωνικές θεατρικές παραστάσεις. Θυμάμαι να γίνονται πόλεμοι για να μη μου πάρουν το τρανζιστοράκι λόγω σχολείου την επόμενη. Επί της ουσίας ήταν ένα ταξίδι, η θέληση μου να φύγω. Με τα λίγα λεφτά που είχα, γράφτηκα συνδρομητής σε ένα μηνιαίο λογοτεχνικό αθηναϊκό περιοδικό. Διάβαζα ότι έπεφτε στα χέρια μου: Βενέζη, Καρκαβίτσα, Στάινμπεκ, μετά Γκόρκι όταν ήρθε κι η Αριστερά, όλους τους Ρώσους!
Πότε αρχίζετε να γράφετε δικά σας πράγματα;Στο στρατό πια αρχίζω να «κλέβω». Λίγο από Ελύτη, σε γράμματα σε κοπελιές. Συνέχισα να διαβάζω, αλλά ο Ελύτης ήταν εκείνος που μου «μίλησε» για την ποίηση. Κάποια στιγμή, λίγο μετά τα 30 μου, γνώρισα τον Γιώργο Χειμωνά. Κάναμε παρέα, ήρθε η γιορτή του και ήθελα να του κάνω ένα δώρο. Θυμάμαι τη στιγμή που έπιασα χαρτί και μολύβι κι έγραψα το πρώτο ποίημα: 10-15 σειρές όλο κι όλο, μα την ώρα που γράφω κλαίω! Εκείνη τη στιγμή αισθάνομαι ότι γεννάω κάτι δικό μου, σαν να πέρασα στην άλλη όχθη... Το χτυπάω το ποίημα στη γραφομηχανή, το δίνω στον Χειμωνά κι εκείνος, την επόμενη, μου το φέρνει σε χειρόγραφο δικό του. «Γιατί όταν το διάβαζα» είπε «σκεφτόμουν πως θα ’θελα να το ’χα γράψει εγώ»! Δεν θα το ξεχάσω ποτέ αυτό!
Πριν κυκλοφορήσει από τον Αιγόκερω το πρώτο σας βιβλίο, είχατε εκδώσει και άλλη δική σας ποίηση.Πράγματι, ήταν μικρός ο γιος μου και κάθισα κι έγραψα τα παραμύθια που του έλεγα, σαν να ήθελα να τα διασώσω από τον εφήμερο προφορικό λόγο που χρησιμοποιούσα. Πάω μια μέρα από το ατελιέ του Γιάννη Ψυχοπαίδη. Τα είχα μαζί μου σε τετράδιο. «Τι έχεις εκεί;» με ρωτάει, «άστα μου να τα διαβάσω». Μετά από κάνα μήνα εμφανίζεται ο Γιάννης στο μαγαζάκι με μεταξοτυπίες που διατηρούσα. Κλείνει την πόρτα, ανοίγει την τσάντα του και βγάζει ένα βιβλίο στις δικές του εκδόσεις που συνήθιζε να αριθμεί τα βιβλία του από το 1 έως το 99. Το είχε ονομάσει «Κύμη» και μέσα είχε σχεδιάσει εμένα με το γιο μου, εν ολίγοις είχε εικονοποιήσει και εκδώσει κιόλας τα παραμύθια μου! Συνέχισα να γράφω κατά βάση ερωτικά ποιήματα, πολλά από τα οποία εκδόθηκαν από τις εκδόσεις Ίτανος. Μεγάλη τιμή το πρώτο μου βιβλίο να είναι με σχέδια του Ψυχοπαίδη και το δεύτερο με εξώφυλλο της Αιμιλίας Παπαφιλίππου. Μετά ακολούθησε το πιο σοβαρό -κατά τη γνώμη μου- βιβλίο μου, το «Γυαλί», το οποίο εξέδωσα τρεις φορές μάλιστα! Πρώτα βγαίνει στις εκδόσεις Ολκός. Μετά το επανεξετάζω, καθώς γίνεται θεατρική παράσταση ως «Σχέδιο Β΄». Μεγάλη στιγμή το ανέβασμα του στη Ρουμανία από τη Μάγια Μόργκενστερν, όπου προέκυψε το «Σχέδιο Γ΄» και βγήκε από τον Αιγόκερω του Σολδάτου.
Γιατί μεσολάβησαν 8 χρόνια από το «Γυαλί (Σχέδιο Γ΄)» μέχρι το «Μπλοκ ιχνογραφίας»; Μήπως επειδή σας απασχόλησε η στιχουργική για τραγούδια; Πολλοί συνθέτες με τιμούν με τη φιλία τους, ο Νίκος Κυπουργός, η πιο νέα Τατιάνα Ζωγράφου, ο Μηνάς Αλεξιάδης, ο Θανάσης Πολυκανδριώτης και φυσικά ο Μιχάλης Γρηγορίου. Μάλιστα, αρκετά από τα τραγούδια που τελικά έφτιαξε ο Μίκης Θεοδωράκης είχαν δουλευτεί κι από τους άλλους φίλους μου συνθέτες. Ένα απ’ αυτά, με του Πολυκανδριώτη τη μουσική, υπάρχει και στο youtube με την κόρη του και τη Στέλλα Κυπραίου στην κιθάρα. Η Μαρία Φαραντούρη, που τραγούδησε τελικά την «Οδύσσεια», μου έλεγε να μην τα πάω στο Μίκη γιατί πια δεν γράφει. Κι όμως, ο Μίκης όχι απλά ξανάγραψε τραγούδια μετά από 18 χρόνια, αλλά ομολόγησε πως του γέννησαν μνήμες γλυκές της νιότης του. Σημειωτέον, και στον κύκλο «Ούτις», που κάναμε με τον Γρηγορίου, υπήρχαν ποιήματα απ’ αυτά που μελοποίησε μετά ο Μίκης.
Προεκλογικά, περνώντας από το περίπτερο του ΣΥΡΙΖΑ στο κέντρο, συνέβη κάτι συγκινητικό με το τραγούδι «Κόκκινη κλωστή». Θα μας πείτε γι’ αυτό;Υπάρχει ένας στίχος μέσα στην «Κόκκινη κλωστή» που υποδηλώνει τη βαθιά πληγή που μου άνοιξε ο θάνατος του πατέρα μου. Το ότι αυτός ο άνθρωπος ηττήθηκε από τις ιδέες του, από τα οράματα του. Αυτό το ποίημα μελοποίησε εξαιρετικά ο Μιχάλης κι όταν μπήκαμε στο στούντιο κι άκουσα την Μαρία να το ερμηνεύει, η φόρτιση ήταν μεγάλη. Φεύγω με το μηχανάκι μου, έχοντας το κομμάτι μαζί μου σε στικάκι, με προοπτική να το ακούσω με ησυχία στο σπίτι. Περνάω απ’ την Κλαυθμώνος, από το περίπτερο του ΣΥΡΙΖΑ. Σταματάω, συνεπαρμένος απ’ το θέαμα των ανθρώπων με τις σημαίες και τα ιδανικά. Μπαίνω στο περίπτερο και βλέπω στην «υποδοχή» μια απλή συμπαθέστατη γυναίκα. «Έγραψα μόλις ένα τραγούδι μου βιωματικό σε μουσική Γρηγορίου με την Φαραντούρη και θα ’θελα να το ακούσω απ’ τα μεγάφωνα» της λέω. Με ρωτάει για τους στίχους κι όταν αρχίζω να τους αποστηθίζω, την πιάνουν τα δάκρυα. «Τώρα!» φωνάζει και δίνει το στικάκι στο χειριστή της κονσόλας. Αρχίζει ν’ ακούγεται η φωνή της Μαρίας στην πλατεία: «Θα πιάσω πάλι απ’ την αρχή αυτήν την κόκκινη κλωστή»... Κλαίμε κι οι δύο! «Κρατήστε το κομμάτι» της είπα και έφυγα. Αυτή είναι για μένα η Ελλάδα!
ΟΙ ΑΚΡΟΑΣΕΙΣ ΤΗΣ «ΕΠΟΧΗΣ»“Κόκκινη κλωστή”
Μιχάλης ΓρηγορίουΠιστός εραστής της ποίησης, ο συνθέτης Μιχάλης Γρηγορίου εμφανίστηκε στη δισκογραφία αρχικά με την καντάτα «Ανεπίδοτα γράμματα» σε ποίηση Άρη Αλέξανδρου και στη συνέχεια μεταξύ άλλων με τα έργα: «Η αγάπη είναι ο φόβος», κύκλος τραγουδιών σε ποίηση Μανόλη Αναγνωστάκη, «Ο Οδυσσέας στο ποτάμι», κύκλος τραγουδιών σε ποίηση Τάκη Σινόπουλου, «Σκοτεινή πράξη», ορατόριο, έργο 71, σε ποίηση Τάσου Λειβαδίτη, «Μπλε», κύκλος τραγουδιών σε ποίηση Ρηνιώς Παπανικόλα. Στις συνθέσεις του επικρατεί μία εκπληκτική αρμονία μουσικής και λόγου, λυρισμού, εσωτερικότητας και δραματικής έντασης.
Ομολογουμένως, θα προτιμούσα το παρόν δισκογραφικό πόνημα του σπουδαίου αυτού συνθέτη να κυκλοφορούσε αυτόνομο, και όχι ως ένθετο. Ακόμα και αν ο ίδιος δηλώνει με ειλικρίνεια πως έρχεται να συμβάλει στο «Μπλόκ ιχνογραφίας» του Κώστα Καρτελιά με τούτα τα «μουσικά χειροτεχνήματα», θεωρώ πως στέρησε από τους συλλέκτες ακροατές του έναν ακόμα αριστουργηματικό κύκλο τραγουδιών. Πρόκειται για εξαιρετικής συνθετικής γραφής τραγούδια που αναδεικνύουν με μελωδικά ηχοχρώματα όλη την γκάμα των αισθημάτων του ποιητή. Έρωτας, νοσταλγία, μελαγχολία, ελπίδα. Το τραγούδι «Κόκκινη κλωστή», ερμηνευμένο από την Μαρία Φαραντούρη, είναι ένα από τα καλύτερα της δεκαετίας. Εξαιρετικές ποιητικές και μουσικές εμπνεύσεις που ενορχηστρώθηκαν στον ηλεκτρονικό υπολογιστή του home studio του Γρηγορίου, χωρίς δηλαδή τη συμμετοχή κανενός άλλου μουσικού, πέραν των δύο ερμηνευτών, της μεγάλης μας Μαρίας Φαραντούρη και του αισθαντικού Δώρου Δημοσθένους.