Του Σίμου Ανδρονίδη*Οι πρόσφατες αποκαλύψεις της Διεθνούς Κοινοπραξίας Ερευνητών Δημοσιογράφων, που συγκεκριμενοποιούνται ως «Paradise Papers», αφενός μεν διευρύνουν τα όρια των προηγούμενων αποκαλύψεων-αναφορών που έλαβαν την ονομασία «Panama Papers», αφετέρου, δε, δεικνύουν τις προσίδιες δικτυωτές τροπικότητες δράσης, που σχετίζονται με το σύγχρονο κεφαλαιοκρατικό τρόπο παραγωγής.
Η τάση και το ίδιο το «παίγνιο» της βεβιασμένης και μη φοροδιαφυγής, προσιδιάζουν προς τη συγκρότηση επάλληλων «καθεστώτων» αναγνώρισης του περιώνυμου φορολογικού παράδεισου· κρατικών «παραδείσων» που, πέρα από τον αναπαραγόμενο συμβολισμό της διαρκούς «ευφορίας», εγκολπώνονται κεφάλαιο, προσαρμόζοντας τη νομοθεσία τους ακριβώς στη δυνατότητα προσέλκυσης κεφαλαίων, λειτουργώντας ως «τόποι», οι οποίοι, σύνθετα, αποκρύπτοντας και «φασματοποιώντας» το ιδιαίτερο κεφάλαιο, το δεικνύουν-επαναπροσδιορίζουν ως υλικότητα-πραγματικότητα.
Χώροι ευρύτερης ενσωμάτωσηςΠαραπέμποντας στη λενινιστική αναλυτική περί τραπεζών και τραπεζικού ρόλου-συναρθρώσεων, έτσι όπως αποτυπώθηκε στην κλασική του μελέτη με τίτλο «Ο ιμπεριαλισμός, ανώτατο στάδιο του καπιταλισμού», δύναται να αναφέρουμε (και να παραλλάσσουμε) πως, οι σύγχρονοι «τόποι», οι χώρες αποθήκευσης πλούτου, λειτουργούν, με την τραπεζική λενινιστική τροπικότητα: ως χώροι ευρύτερης ενσωμάτωσης, αξίωσης της κεφαλαιακής εμμένειας και κεφαλαιακής αναπαραγωγής, μετατόπισης και υπέρβασης των κρατικών-συνοριακών ορίων, εκεί όπου επιτελείται η διαπεραστικότητα του «τώρα», η συνάρθρωση και η διαμεσολάβηση κοινωνικών συμφερόντων, η ίδια η πολιτική και κοινωνικοοικονομική επαναθεμελίωση της νομιμότητας ως διαρκούς ευελιξίας, ως την τελική «δίκαιη αρχή» επί νόμιμης πράξης.
Τα «Paradise Papers» επανασυλλαμβάνουν την έννοια των επάλληλων δυνατοτήτων, ενέχουν τη δραστηριοποίηση μίας πολιτικής ελίτ, η οποία επιτελώντας την πρακτική αποθήκευσης χρήματος, αποστοιχίζεται από το συμβολικό και μη πεδίο της κυβερνολογικής ηθικής και της ανάδειξης της, σημασιοδοτούν τη νομική πλαισίωση του νόμιμου σκοπού-πρακτικής, διαπερνώντας και φέροντας παράλληλα τις κρισιακές κοινωνικοοικονομικές-ταξικές τομές, αντιθέσεις και ανισότητες όχι όμως με έναν ενιαίο, μονολιθικό και επαγωγικό τρόπο, αλλά με την επινοητικότητα της συνάρθρωσης και της ισορροπίας μεταξύ πολιτικού και οικονομικού.
Δίκτυο προς τη νέα εποχήΤο πολιτικό στοιχείο σημαίνει τις προκείμενες των αλλαγών-μεταβολών. Παράλληλα με την ευρύτητα των δημοσιογραφικών ανακαλύψεων, δεικνύεται η τάση συγκρότησης offshore εταιριών, που δύναται να προσληφθούν και να «καθετοποιηθούν» ως «σιωπηλό» πέρασμα, ως μία αλληλουχία επάλληλων δικτύων κεφαλαιακών, άμεσων προτεραιοτήτων και διασφάλισης των άμεσων μεταβιβάσεων των χρηματικών ροών, καθώς και διασφάλισης της προσίδιας κεφαλαιακής αξίας χρήσης.
Οι χώρες-«τόποι» διατίμησης της χρηματικής αξίας, ανασημασιοδότησης της ίδιας της φοροδιαφυγής-φοροαποφυγής, λειτουργούν ως προβαλλόμενη συμπύκνωση του ιστορικού «χωροχρόνου», με το κεφάλαιο που φοροδιαφεύγει (και στερεί έσοδα εκατομμυρίων-δισεκατομμυρίων από τα δημόσια ταμεία) να «μετασχηματίζεται» σε έκκεντρο, να αποτυπώνει την «ουσιοκρατία» του αντίστοιχα φασματικού-υπαρκτού σε συνθήκες αντικειμενικής κρίσης.
Οι συγκεκριμένες χώρες, οι φορολογικοί παράδεισοι των διαρκών και εναλλασσόμενων απολήξεων δομούν ένα δίκτυο, μία κοινότητα κύρια μικρών χωρών, που, την στιγμή που αναπτύσσεται, αναδιατάσσει τους όρους των αξιών, των ιστορικών ισοτιμιών-κεφαλαιουχικών προτσές, δεικνύοντας προς την κατεύθυνση μετάβασης στη «νέα» εποχή: αυτές οι ιδιαίτερες, οι «άλλες» τράπεζες με κρατική σημαία, καθίστανται το παρόν και το άμεσο μέλλον..
«Τεχνοεπιστήμη» εφαρμογής τρόπων διεύρυνσηςΠαράλληλα, αναδεικνύουν τους όρους και τις όψεις της συνθετότητας του κεφαλαιοκρατικού τρόπου παραγωγής (ΚΤΠ), καθώς τη στιγμή της φανέρωσης ονομάτων της πολιτικής και της οικονομικής ελίτ, υποκειμένων που ανήκουν στον πυρήνα των αστικών μπλοκ εξουσίας, απαντώνται και ονόματα ατόμων που εκφεύγουν (και άλλα που «εγγίζουν») του συγκεκριμένου πλαισίου.
Οι κοινωνικές συμμαχίες-μπλοκ κοινωνικών δυνάμεων μεταβάλλονται διαρκώς. Οι διαχεόμενες αποκαλύψεις των «Paradise Papers», προϊόν ερευνητικής δημοσιογραφίας, «εδαφικοποιώντας» την «αξιωματική» (Deleuze & Guattari) κεφαλαιακής υπέρβασης του σταθερά «ορατού», προσδιορίζουν δυνητικές κοινωνικές συμμαχίες και ευρύτερους ανταγωνισμούς, «εδαφοποιώντας» την οντολογία του «διαφορικού» μέσα στο ειδικό, τις ρήξεις & τις κοινωνικές-ταξικές ανισότητες που προκαλούνται και διευρύνονται από την πολιτική διαχείριση και τις τάσεις διαχείρισης της οικονομικής-κεφαλαιοκρατικής κρίσης.
Το διαρκές παρόνTo όνομα φέρει το συμβολισμό του: «Τώρα, γιατί δύναμαι». Όπως επισημαίνει ο Μάριος Εμμανουηλίδης: «Καθώς τα κράτη δεν μπορούν να εγγυηθούν την αξία του χρήματος, οι κάτοχοι κεφαλαίου αναπτύσσουν διαφοροποιημένες τακτικές αποθήκευσης της αξίας του»1. Ενώ, οι D. Byran & M.Rafferty αναφέρουν πως «αυτό που θεωρείται ανήθικη κερδοσκοπία, από την άποψη της ανάπτυξης διαφοροποιημένων τακτικών, μοιάζει με ατελεύτητη έρευνα ασφαλών τρόπων αποθήκευσης αξίας»2.
Η τάση επέκτασης διευρύνεται, υποσκάπτει τα θεμέλια του προφανούς, με τους διάφορους «παραδείσους» ανά την υφήλιο, «πολιτείες» του χρηστικού, (που ενέχουν τη διαιρετική τομή μεταξύ διασφάλισης/εργασιακής επισφάλειας), να φέρουν την σχεσιακότητα και την αντίθεση μεταξύ κεφαλαίου-εργασίας, κρισιακή και μη, ως ευρύτερη κοινωνική επαναρρύθμιση.
Η αντίφαση που διαπερνά και ρηγματώνει τον κεφαλαιοκρατικό τρόπο παραγωγής αναπαράγεται ως τροπικότητα. Στον πρότυπο καιρό μας, στον αστερισμό και στον ορθολογισμού του δυνατού, «η κρίση είναι, αν θέλετε, το διαρκές παρόν»3, όπως τονίζει ο Michel Foucault.
Νέα ταξική ηγεμονίαΟι «φορολογικοί παράδεισοι» επαναφέρουν τις σημάνσεις των διάστικτων κεφαλαιακών ροών, συγκροτώντας παράλληλα ιδιαίτερα δίκτυα «αξίας».H ίδια η εννοιολόγηση του χωρικού σημείου ή των χωρικών σημείων μεταβάλλεται.
Πλέον, όπως αναφέρει ο Άλεξ Ντεμίροβιτς, «δημιουργούνται πολύ πιο πυκνά και ισχυρά κομβικά σημεία στα παγκόσμια δίκτυα του χρηματοπιστωτικού τομέα, της παραγωγής και της κατανάλωσης, καθώς και κοινωνικές περιφέρειες με πλεονάζοντα πληθυσμό που ζει σε συνθήκες εξαθλίωσης ακόμα και μέσα στα ίδια τα μητροπολιτικά κέντρα»4.
Τα «ισχυρά κομβικά σημεία» στην ανάλυση του Άλεξ Ντεμίροβιτς, διαμορφώνουν τις προϋποθέσεις ανάδυσης και διαμεσολάβησης της νέας ταξικής ηγεμονίας, που, συναρθρώνοντας τις δυνατότητες του τραπεζικού-χρηματοπιστωτικού κεφαλαίου, τις επεκτάσεις του εφοπλιστικού, τις εκφάνσεις του εμπορικού, διαμεσολαβεί αντιθέσεις παρεμβολής, κρατικές πολιτικές κοινωνιοχωρικής μεταβολής, αρθρώνεται στο πεδίο της υπερεθνικής ταξικής ηγεμονίας εντός του συνασπισμού της εξουσίας, του άρχοντος αστικού συγκροτήματος.
Το υπερεθνικό κεφάλαιο εγκιβωτίζεται εκ νέου διαμέσου των φορολογικών «τόπων» μεταβίβασης χρηματικών ροών, ροές που αποτυπώνουν κοινωνικές σχέσεις.
Ο φορολογικός παράδεισος καθίσταται ο ίδιος κεφάλαιο, δεικνύει προς, «επικοινωνεί», κοινοποιεί τρέχουσες αντιφάσεις, αντιθέσεις και κοινωνικές-ταξικές (και ενδοταξικές) ανομοιογένειες.
Στους φορολογικούς «τόπους» επιτελείται η πλαισίωση της συγχρονικής κεφαλαιοκρατικής, κοινωνικής και αντίστροφης (από τα κάτω προς τα άνω) αναδιανομής πλούτου. Οι φορολογικοί παράδεισοι προσδιορίζονται και ως πεδία, όπου αξιώνεται η ίδια η διαδικασία της συσσώρευσης.
Αποφεύγοντας την παγίδα του οικονομικού αναγωγισμού, δύναται να αναφέρουμε πως η όλη διαδικασία συναρθρώνεται με το πολιτικό ως πρόταγμα δράσης και αναφοράς.
* Ο Σίμος Ανδρονίδης είναι υποψήφιος διδάκτορας του τμήματος Πολιτικών Επιστημών ΑΠΘ.Σημειώσεις:1. Βλέπε σχετικά, Εμμανουηλίδης Μάριος, «Οικονομία και κρίση της νεοφιλελεύθερης κυβερνολογικής. Η στρατηγική λειτουργία του ρατσιστικού Συστήματος», στο: Εμμανουηλίδης Μάριος & Κουκουτσάκη Αφροδίτη, (επιμ.), «Χρυσή Αυγή και στρατηγικές διαχείρισης της κρίσης», Πρόλογος: Ψαρράς Δημήτρης, ‘Εκδόσεις Futura, Aθήνα, σελ. 42. Η κρισιοκεντρική ανάλυση του Μάριου Εμμανουηλίδη, δύναται να επανασυλλάβει τους όρους δραστηριοποίησης-κινητοποίησης της νεοναζιστικής Χρυσής Αυγής, «ιχνηλατώντας» τα διαρκή περάσματα, τις διαρκείς μεταβάσεις του ευρύτερου κοινωνικού πεδίου προς το «καθεστώς» κρισιακής προσαρμογής στη «νέα» μνημονιακή συνθήκη.
2. Αναφέρεται στο: Εμμανουηλίδης Μάριος, ‘Οικονομία και κρίση της νεοφιλελεύθερης κυβερνολογικής. Η στρατηγική λειτουργία του ρατσιστικού Συστήματος…ό.π., σελ. 42.
3. Αναφέρεται στο: Εμμανουηλίδης Μάριος, «Οικονομία και κρίση της νεοφιλελεύθερης κυβερνολογικής. Η στρατηγική λειτουργία του ρατσιστικού Συστήματος»,ό.π., σελ. 45.
4. Βλέπε σχετικά, Ντεμίροβιτς Άλεξ, «Διεθνοποίηση του κράτους και κρίση του καπιταλισμού των χρηματοπιστωτικών αγορών», στο: Γολέμης Χάρης & Οικονόμου Ηρακλής, (επιμ.), «Ο Πουλαντζάς σήμερα», μετάφραση από τα Γερμανικά: Φιλοπούλου Λίνα, εκδόσεις Νήσος/Ινστιτούτο «Νίκος Πουλαντζάς», Αθήνα, 2012, σελ. 239.
Ο Άλεξ Ντεμίροβιτς στην ανάλυση του εστιάζει στις κεφαλαιακές «ροές» και στις επάλληλες κινήσεις τους εντός και εκτός κράτους και κρατικού χώρου, αναφέροντας παράλληλα τους όρους της διεθνούς οικονομικής-κεφαλαιοκρατικής κρίσης, καθώς και τη διαδικασία των βαθύτερων οικονομικοπολιτικών μετασχηματισμών.