Τη στιγμή που γράφονται αυτέ οι γραμμές το μεγαλύτερο σχεδόν μέρος του διαγωνιστικού προγράμματος του φετινού Φεστιβάλ Βερολίνου έχει πλέον προβληθεί (απομένουν μόλις δύο συμμετοχές) και η εικόνα μοιάζει πια να έχει ξεκαθαρίσει μαζί και οι περισσότερες ταινίες που ξεχώρισαν ως τώρα. Η φετινή αίσθηση είναι ότι το Φεστιβάλ μπορεί να απογοήτευσε σε ένα βαθμό σε ό,τι αφορά τις μεγάλες πολυαναμενόμενες ταινίες, επιβεβαίωσε όμως για άλλη μια φορά ότι οι εκπλήξεις είναι αυτές που τελικά κάνουν τη διαφορά.
Τα βαριά ονόματα, όπως ο Βέρνερ Χέρτζοκ (The queen of the desert), ο Βιμ Βέντερς (Everything will be fine) ή ακόμη και ο χαοτικός Τέρενς Μάλικ (Knight of cups) προκάλεσαν περισσότερο μειδιάματα παρά θαυμασμό, ενώ μέτρια υποδοχή είχαν και οι γερμανικές συμμετοχές, ιδιαίτερα η μάλλον άψυχη ματιά του Αντρέας Ντρέσεν στα χρόνια της πτώσης του Τείχους στο Βερολίνου (As we were dreaming) και λιγότερο ίσως η σκηνοθετική επιδειξιμανία του Σεμπάστιαν Σκίπερ στη γυρισμένη με ένα μοναδικό μονοπλάνο διάρκειας 140 λεπτών Victoria, μια ταινία που διαδραματίζεται σε πραγματικό χρόνο στη διάρκεια μια νύχτας.
Από την άλλη μεριά, ο βετεράνος Τζαφάρ Παναχί επιβεβαίωσε με το Taxi ότι παραμένει στην πρώτη γραμμή των δημιουργών παγκοσμίως προσκαλώντας μας μέσα από το ταξί που οδηγεί ο ίδιος σε μια αξέχαστη βόλτα που τέμνει πανέξυπνα μερικά από τα πιο καυτά ζητήματα της χώρας του. Σινεμά επίκαιρο, πολιτικό, αυθόρμητο, φτιαγμένο με ελάχιστα μέσα (το ταξί γίνεται ένα μικρό κινηματογραφικό στούντιο), αλλά με σπάνιο πλούτο ιδεών και εμπνεύσεων, θα είναι παράξενο να μείνει εκτός των βραβείων. Το ίδιο ισχύει και για το 45 Χρόνια του Άντριου Χέι, την ανατομία ενός γάμου και ενός ζευγαριού που ετοιμάζεται να γιορτάσει την 45η του επέτειο, όταν το απωθημένο παρελθόν του συζύγου εισβάλλει ορμητικά στο παρόν απαιτώντας την επαναξιολόγηση μιας ολόκληρης ζωής. Έχοντας δύο σπουδαίους πρωταγωνιστές, τη Σαρλότ Ράμπλινγκ και τον Τομ Κόρτνι, ο Χέι στη μόλις δεύτερη ταινία του εντυπωσιάζει με την ακρίβεια της παρατήρησής του και την οικονομία παραδίδοντας ένα εξαιρετικό, γλυκόπικρο στοχασμό πάνω στις έννοιες της αγάπης, της ευτυχίας και της αφοσίωσης στο πέρασμα του χρόνου.
Έκπληξη από τη ΓουατεμάλαΑπό τις πιο ευχάριστες εκπλήξεις και μια από τις καλύτερες ταινίες του Φεστιβάλ αποδείχτηκε το σκηνοθετικό ντεμπούτο Ixcanul (η λέξη σημαίνει ηφαίστειο) του Χάιρο Μπουσταμάντε από τη Γουατεμάλα. Τοποθετημένη στους κόλπους μιας κοινότητας αυτοχθόνων που ζει στις παρυφές ενός ηφαιστείου και γυρισμένη στην τοπική διάλεκτο, η ταινία αφηγείται την ιστορία ενός έφηβου κοριτσιού που στην προσπάθειά της να ξεφύγει από ένα προξενιό που οι φτωχοί γονείς της ετοιμάζουν μένει έγκυος από ένα νεαρό που της υπόσχεται να την πάρει μαζί του στις ΗΠΑ, αλλά τελικά την εγκαταλείπει. Ο Μπουσταμάντε ξεφεύγει από κάθε παγίδα και υιοθετεί μια σχεδόν ανθρωπολογική ματιά απέναντι στους ήρωές του και την κοινότητά τους εμπλουτίζοντας την ταινία με απρόσμενες λεπτομέρειες της σκληρής καθημερινότητας, που όμως καταφέρνουν να απογειώσουν την ταινία. Η νεαρή πρωταγωνίστρια, ερασιτέχνης από την περιοχή, είναι μια αληθινή αποκάλυψη.
Από τη Λατινική Αμερική μας έρχεται και το El club του Πάμπλο Λαρέιν (No) μια σφοδρή, ελευθερόστομη κατά μέτωπο επίθεση του σκηνοθέτη στην Καθολική Εκκλησία δοσμένη με έξοχη ισορροπία ανάμεσα στο δράμα και τη μαύρη κωμωδία με ένα χιούμορ που θυμίζει τις καλύτερες στιγμές του Λουίς Μπουνιουέλ. Η λέσχη του τίτλου δεν είναι παρά ένα σπίτι σε μια απομακρυσμένη παραθαλάσσια περιοχή που φιλοξενεί ιερείς που έχουν υποπέσει σε βαριά ατοπήματα, ιδιαίτερα σεξουαλικής κακοποίησης ανηλίκων αγοριών. Τα διάφορα ανάλογα σπίτια ανά τη χώρα χρησιμεύουν ως ένα υποτιθέμενο καταφύγιο μετάνοιας και σωφρονισμού, αλλά κυρίως ως ένας τρόπος να καλυφθούν και να ξεχαστούν τα άπλυτα των ιερέων. Όταν ένας νεαρός ιερέας καταφθάνει με στόχο να κλείσει το συγκεκριμένο σπίτι θεωρώντας ότι η Εκκλησία δεν μπορεί να συνεχίζει να παρέχει άσυλο στους παραβάτες της, η κοινότητα του σπιτιού θα αμυνθεί προκειμένου οι επικείμενες αλλαγές να αφήσουν το καθεστώς αλώβητο. Ο Λαρέιν μετά την τριλογία του για τη Χούντα του Πινοτσέτ βάζει στο στόχαστρό του το θεσμό και σταθερό πυλώνα στήριξης κάθε εξουσίας, την Εκκλησία και την υποκρισία της αμφισβητώντας ακόμη και τις αγαθές προθέσεις ανανέωσης του Πάπα Φραγκίσκου, θυμίζοντάς μας με τον πιο σκληρό τρόπο ότι κάθε κλειστός, ανελεύθερος, θεσμός είναι καταδικασμένος στη διαφθορά κάθε είδους και στην καταπίεση.
Τέλος, στις πιο πρωτότυπες στιγμές του Φεστιβάλ συγκαταλέγεται το Aferim! του Ράντου Τζούντε, μια ασπρόμαυρη γυρισμένη σε φιλμ ταινία εποχής τοποθετημένη στα σε αναβρασμό Βαλκάνια του 19ου αιώνα, γύρω από το ανθρωποκυνηγητό που εξαπολύει ένας γαιοκτήμονας, όταν μαθαίνει ότι ένας σκλάβος Ρομά είχε σχέσεις με τη γυναίκα του. Ένα αληθινά ασυνήθιστο βαλκανικό γουέστερν με ιδιαίτερο χιούμορ, πανέξυπνες κινηματογραφικές αναφορές και κυρίως ευθείες και εύστοχες αναλογίες με πολλές καταστάσεις που βιώνουμε σήμερα και όχι μόνο στα Βαλκάνια.
Λευτέρης Αδαμίδης