Το καλύτερο μέτρο κατά της φτώχειας είναι η καταπολέμηση της ανεργίαςΤον Νοέμβριο πραγματοποιήθηκε το 2ο Ευρωπαϊκό Φόρουμ για την Κοινωνική και Αλληλέγγυα Οικονομία. Δύο από τα εργαστήρια του Φόρουμ αφορούσαν την εργασία και ένταξη μέσω Κ.ΑΛ.Ο. Ποια τα συμπεράσματα που προέκυψαν από το Φόρουμ; Τι προτεραιότητες τέθηκαν;Ήταν μια πολύ καλή διοργάνωση, με δεκάδες παρεμβάσεις. Νομίζω ότι οι εισηγήσεις στη διάρκεια του ολοήμερου συνεδρίου ξεπέρασαν τις 70. Στα δυο συγκεκριμένα εργαστήρια που αναφέρατε, για την εργασία και την κοινωνική ένταξη μέσω εγχειρημάτων Κ.ΑΛ.Ο., το χαρακτηριστικό ήταν ότι στην Ευρώπη υπάρχει μεγάλη ποικιλία εμπειριών. Δεν είναι ομοιόμορφες ούτε οι εμπειρίες ούτε οι προσεγγίσεις. Για παράδειγμα, στο θέμα της εργασίας παρουσιάστηκε η εντυπωσιακή εμπειρία της Mondragon, που έχει πάνω από 70.000 συνεταιρισμένους εργαζόμενους. Όμως, η Mondragon είναι ένα δίκτυο συνεταιρισμών με δραστηριότητα βιομηχανική, εμπορική, αγροτική που δεν αντιτίθεται στην έννοια του κέρδους. Απλώς συμφωνούν ένα μέρος του να δίνεται σαν μέρισμα κι ένα άλλο να ξαναεπενδύεται. Την ίδια στιγμή, η Smart, μια πανευρωπαϊκή πλατφόρμα με περίπου 100.000 αυτοαπασχολούμενους εργαζόμενους σε 8 χώρες, υπογραμμίζει τον μη κερδοσκοπικό της χαρακτήρα και έχει ως αρχή όλο το κέρδος της να ξαναεπενδύεται στο ανθρώπινο δυναμικό και στις υπηρεσίες που παρέχει. Υπάρχουν, δηλαδή, σημαντικές διαφορές κουλτούρας στο θέμα. Αντίστοιχα και στα σχήματα της Κ.ΑΛ.Ο. που αφορούν την κοινωνική ένταξη, ιδιαίτερα των προσφύγων. Σε άλλες χώρες η προσέγγιση είναι μάλλον φιλανθρωπική. Αλλού η δράση έχει στόχο να κινητοποιήσει τους ίδιους τους ενδιαφερόμενους: τους ανέργους, τους πρόσφυγες, τους μετανάστες. Ακούσαμε θαυμάσια παραδείγματα από την Ιταλία, όπου μετανάστες έφτιαξαν συνεταιρισμούς παραγωγής γαλακτοκομικών προϊόντων, ενώ οι κάτοικοι της περιοχή έφτιαξαν δίκτυο υποστήριξης για να διακινηθ��ύν τα προϊόντα αυτά. Υπάρχει, λοιπόν, ένα μωσαϊκό από διαφορετικές εμπειρίες. Επίσης υπάρχει μεγάλη ανισότητα στη διάδοση της Κ.ΑΛ.Ο. Ισπανία, Γαλλία, Βέλγιο, Γερμανία είναι πιο προχωρημένες, σε άλλες χώρες που η Κ.ΑΛ.Ο. είναι περιορισμένη ακόμη, όπως στην Ελλάδα. Νομίζω ότι το κλειδί για να αναπτυχθεί- κι αυτό είναι ίσως το βασικότερο κοινό συμπέρασμα του Φόρουμ στις Βρυξέλλες- είναι η χρηματοδότηση. Χρειάζονται νέα και αποκλειστικά εργαλεία χρηματοδότησης. Γιατί το συνεταιριστικό κίνημα είναι αδύνατο να ανταγωνιστεί τα μονοπώλια και τις πολυεθνικές.
Μέλημά τους η απόκρυψη της ανεργίαςΤο ζήτημα της ανεργίας αφορά ολόκληρη της Ε.Ε., με τις τάσεις που καταγράφονται να γεννούν ανησυχία για τη συνεχόμενη αύξησή της. Πώς πρέπει η Ε.Ε. να παρέμβει αποτελεσματικά στο ζήτημα της ανεργίας;Εμείς ως Αριστερά βλέπουμε αυτό που είπατε, την τάση αύξησης της ανεργίας σε συγκεκριμένες κατηγορίες. Στους μακροχρόνια ανέργους και στους νέους. Η Κομισιόν και το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο διαβάζουν αλλιώς τους αριθμούς. Λένε ότι η ανεργία στην Ε.Ε. είναι στο πιο χαμηλό ποσοστό από το 2008. Όμως, στην Ευρωζώνη είναι στο 9,1%, μιάμιση μονάδα πάνω από τον μέσο όρο όλης της Ε.Ε. Γιατί συμβαίνει αυτό, πώς το εξηγούν; Δεν μας απαντούν. Περηφανεύονται ότι η Ε.Ε. έχει ψηλό ρυθμό ανάπτυξης και αυξάνει τις θέσεις εργασίας. Όμως, όπως είπα πρόσφατα στους επιτρόπους Μοσκοβισί και Ντομπρόβσκις κατά την κοινή συνεδρίαση των επιτροπών Οικονομικών και Απασχόλησης, μόνο το 14% από τις νέες θέσεις εργασίας είναι πλήρους απασχόλησης. Δεν τους ανησυχεί αυτό; Μάλλον όχι. Γιατί ουσιαστικά η πολιτική τους αποσκοπεί σε ένα μοίρασμα της απασχόλησης σε περισσότερους εργαζόμενους, άρα σε μια απόκρυψη της ανεργίας. Η απάντηση στο πρόβλημα είναι μεγάλες δημόσιες επενδύσεις για θέσεις εργασίας, που θα προκαλέσουν και τις ιδιωτικές. Κι αυτό προϋποθέτει να ξεφύγουμε από τους παράλογους κανόνες της λιτότητας που επιβάλλει το Σύμφωνο Σταθερότητας. Είναι αυτοκαταστροφή.
Έξι υπουργοί απασχόλησης (Λουξεμβούργου, Ισπανίας, Ιταλίας, Πορτογαλίας, Σλοβενίας και Ελλάδας) κατέθεσαν μια πρόταση για προγράμματα απασχόλησης. Ποιο είναι το σκεπτικό αυτής και ποια η αποδοχή της από το ευρωκοινοβούλιο;Η πρόταση των 6 υπουργών, με πρώτη την αναπληρώτρια υπουργό Εργασίας Ράνια Αντωνοπούλου που ξεκίνησε την πρωτοβουλία, σχετίζεται ακριβώς με αυτό που είπα πριν. Για τις χώρες που έχουν πολύ υψηλή μακροχρόνια ανεργία, ιδιαίτερα στις ηλικίες άνω των 50 ετών, καθώς και υψηλή νεανική ανεργία, να δοθεί η δυνατότητα να μην υπολογίζουν στο έλλειμμα τις δημόσιες δαπάνες για θέσεις εργασίας και κατάρτιση του εργατικού δυναμικού. Ουσιαστικά η πρόταση λέει ότι αυτές οι δαπάνες πρέπει να θεωρούνται αναπτυξιακές επενδύσεις και γι’ αυτό να εξαιρούνται από το Σύμφωνο Σταθερότητας. Κι ένα δεύτερο στοιχείο της πρότασης είναι να δοθεί το 5% του Ευρωπαϊκού Ταμείου Στρατηγικών Επενδύσεων, του «Ταμείου Γιούνκερ», στη δημιουργία θέσεων εργασίας. Η πρόταση παρουσιάστηκε στην Επιτροπή Απασχόλησης του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και την άκουσαν όλοι με ενδιαφέρον. Και αυτό εκφράστηκε στο γεγονός ότι τη σχετική ερώτηση που κατέθεσα προς την Κομισιόν την συνυπέγραψαν 32 ευρωβουλευτές από τρεις πολιτικές ομάδες- τη GUE, τους Σοσιαλδημοκράτες και τους Πράσινους- και από 15 χώρες. Περιμένουμε την απάντηση της Κομισιόν, αλλά ξέρω ότι παράλληλα η πρόταση τέθηκε και συζητείται ήδη και σε επίπεδο Συμβουλίου, μεταξύ των 27 υπουργών Εργασίας, και τουλάχιστον 10 από την Ευρωζώνη την υποστηρίζουν. Όμως, ξέρετε ότι όταν μιλάμε για το Σύμφωνο Σταθερότητας υπάρχει ακαμψία και ισχυρές αντιστάσεις, ιδιαίτερα από τις πλουσιότερες χώρες. Αλλά δεν είναι αυτές που έχουν το πρόβλημα της υψηλής ανεργίας.
Τα κοινωνικά δικαιώματα ως περιττό κόστοςΤα κοινωνικά δικαιώματα συνεχώς συρρικνώνονται, πίσω από την οικονομική κρίση. Τι πρωτοβουλίες πρέπει να παρθούν για την προστασίας των ευάλωτων κοινωνικών ομάδων;Τα κοινωνικά δικαιώματα συρρικνώνονται, γιατί αντιμετωπίζονται ως περιττό κόστος από τις πολιτικές ηγεσίες που διαχειρίζονται την κρίση. Δηλαδή, δεν έχουμε μόνο τη γενική αρνητική επίδραση της κρίσης στα κοινωνικά δικαιώματα, για παράδειγμα μέσω της ανεργίας. Έχουμε πολιτικές αποφάσεις που τα υποβαθμίζουν ή και τα καταργούν. Στο όνομα της κρίσης έγιναν πολλές αντεργατικές «μεταρρυθμίσεις» όχι μόνο στην Ελλάδα των μνημονίων, αλλά και στη Γαλλία, στην Ισπανία, στο Βέλγιο ή στην Ιταλία. Η Ρουμανία είναι το τελευταίο παράδειγμα. Εκεί από τον επόμενο μήνα εφαρμόζεται μια εφιαλτική «μεταρρύθμιση» που μεταφέρει όλο το κόστος της κοινωνικής ασφάλισης στον εργαζόμενο, μειώνοντας τον μισθό του. Οι εργαζόμενοι εκβιάζονται με το δίλημμα: «Αύξηση μισθού ή κοινωνική ασφάλιση;» Είναι μια τεράστια κοινωνική απώλεια. Χάνονται κατακτήσεις ενός αιώνα. Θα έχουμε μια γενιά που δεν θα μάθει τι θα πει σύνταξη και ζωή με αξιοπρέπεια. Γι’ αυτό καμιά φορά, όταν μιλάμε για «ευάλωτες κοινωνικές ομάδες» και για το πώς θα τις προστατεύσουμε αναρωτιέμαι: Έχουμε καταλάβει ότι όσο προχωράει ο καιρός γίνεται ευάλωτη η πλειοψηφία της κοινωνίας; Γι’ αυτό, το πρώτο μέτρο κατά της φτώχειας είναι η καταπολέμηση της ανεργίας. Ανεργία σημαίνει φτώχεια. Χρειάζεται ένα πανευρωπαϊκό σύστημα προστασίας από την ανεργία και ένα αντίστοιχο σύστημα ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος, το οποίο όμως δεν πρέπει να χρησιμοποιηθεί ως πρόσχημα για να καταργηθούν άλλες παροχές κοινωνικής πρόνοιας. Όλα αυτά σημαίνουν δημόσιες δαπάνες. Όλες οι γενικές διακηρύξεις του Ευρωπαϊκού Πυλώνα Κοινωνικών Δικαιωμάτων, για την εργασία, την ασφάλιση, την υγεία, την πρόνοια πρέπει να καλύπτονται από αντίστοιχα κονδύλια τόσο στον κοινοτικό προϋπολογισμό όσο και στους εθνικούς προϋπολογισμούς. Ειδάλλως θα μείνουν ευχές. Και η Ε.Ε. θα παρακμάσει μέσα σ’ ένα κλίμα κοινωνικής δυσφορίας, εθνικισμών και ανταγωνισμών ανάμεσα στις χώρες μέλη της.