Μια αντισυμβατική, αλλά εξαιρετικά παραγωγική συνάντηση
Τη συνέντευξη πήρε η Ιωάννα ΔρόσουΤο ταξίδι του τούρκου προέδρου στην Ελλάδα έγινε κατόπιν ελληνικής πρωτοβουλίας. Πώς αποτιμάς την επίσκεψη αυτή;Έχει αναμφίβολα θετικό πρόσημο, παρά το γεγονός ότι το διπλωματικό της μέρος με τις συναντήσεις του κ. Ερντογάν με τον πρόεδρο της Δημοκρατίας και τον πρωθυπουργό έγινε αντισυμβατικά -εκτός πρωτοκόλλου- και εξελίχθηκε σε μια άνευ προηγουμένου παρουσίαση των ουσιαστικών διαφωνιών των δύο χωρών. Επειδή, όμως, αυτό έγινε δημόσια, ο πολίτης μπορεί πλέον να γνωρίζει κάποια ουσιαστικά πράγματα για τις διμερείς σχέσεις και να μην μένει σε παρασκηνιακές αναφορές. Εκτός, όμως, από το ρητορικό κρεσέντο που ξεκίνησε με τη συνέντευξη του Ερντογάν στον ΣΚΑΪ και κορυφώθηκε με τις επαφές με τον Παυλόπουλο, η επίσκεψη αποδείχτηκε εξαιρετικά παραγωγική όταν δόθηκαν διευκρινήσεις για διάφορα ανοιχτά ζητήματα, παρουσία του πρωθυπουργού.
Η διπλωματική ατζέντα στο φωςΓιατί πιστεύεις ότι έγινε αντισυμβατικά αυτή η συνάντηση;Το μόνο σίγουρο είναι ότι δεν μπορεί να ήταν προσχεδιασμένο. Ούτως ή άλλως, ο Ερντογάν είναι προβλεπόμενα απρόβλεπτος. Δεν γνωρίζω γιατί εξελίχθηκε έτσι η συνάντηση, αφού είχαν προηγηθεί για αρκετούς μήνες συζητήσεις και διαπραγματεύσεις μέσω των αρμοδίων υπουργείων, οι οποίες είχαν καταλήξει σε κάποια σημεία. Από εκεί και πέρα, είναι εντυπωσιακό ότι ακολουθήθηκε το πρωτόκολλο στη Θράκη. Ενώ θα περίμενε κανείς να παρεκτραπεί σε κάποιες στιγμές η κατάσταση, συνέβη ακριβώς το αντίθετο. Για παράδειγμα, θα μπορούσε ο κ. Ερντογάν να οξύνει τα πνεύματα στη συνάντηση με τη μειονότητα, όπως έγινε αντίστοιχα στη Γερμανία, αλλά δεν συνέβη κάτι τέτοιο.
Ποια είναι τα σημεία που αναδεικνύονται για πρώτη φορά;Όπως είπα και πριν το πρώτο είναι ότι ξεδιπλώθηκε όλη η διπλωματική ατζέντα μπροστά στις κάμερες και επειδή αυτό έγινε σε ευρωπαϊκό έδαφος έχει ιδιαίτερη σημασία. Το δεύτερο είναι για τη Συνθήκη της Λωζάνης, όπου διευκρίνισε πως δεν υπάρχουν εδαφικές διεκδικήσεις, δεν ζητά δηλαδή την αναθεώρηση για την επαναχάραξη των συνόρων, αλλά για την προστασία των μειονοτικών στη Θράκη. Ένα άλλο στοιχείο, που προέκυψε από τα συμφραζόμενα, είναι ότι παρά τις ρητορείες φαίνεται ότι έχει ανάγκη να έχει καλές σχέσης γειτονίας με την Ελλάδα, την οποία χαρακτήρισε «γέφυρα για την Ευρώπη».
Ρεαλιστής στις διεκδικήσεις
Έχω την αίσθηση πως για πρώτη φορά, από πλευράς Τουρκίας, προσδιορίστηκε η μειονότητα της Θράκης.Πράγματι, αναφερόμενος στους μειονοτικούς της Θράκης, ξεκαθάρισε πως πρόκειται για μια θρησκευτική μειονότητα που μπορεί να είναι είτε Τούρκοι, είτε Πομάκοι, είτε Ρομά. Μάλιστα, σε επίσκεψη που έκανε σε μειονοτικό σχολείο, δήλωσε πως οι μειονοτικοί είναι πρώτα πολίτες της Ελλάδας και στο ελληνικό κράτος πρέπει να απευθύνονται για τα δικαιώματά τους.
Ο ελληνικός Τύπος παρουσίασε την επίσκεψη είτε ως «φιάσκο», είτε ως μια κίνηση «που έσπασε τον τουρκικό τσαμπουκά». Γιατί κράτησε αυτή τη στάση;Ήταν από όλους αναμενόμενο ότι κάτι το οποίο είναι αντισυμβατικό και επικοινωνιακά δύσκολο μπορεί να είναι «εύκολο πεδίο» για όσους θέλουν να ασκήσουν κριτική. Δυστυχώς, αυτό έγινε πατώντας σε ανακρίβειες. Από την άλλη, το να μιλά κανείς για «ταπείνωση του Ερντογάν» είναι ανεδαφικό. Αυτό που πρέπει να αναδειχθεί από την επίσκεψη –και δεν μας έχει συνηθίσει σε τέτοια ο κ. Ερντογάν- είναι ότι ήταν πολύ πιο ρεαλιστής στης διεκδικήσεις του από ότι θα μπορούσε κανείς να περιμένει.
Με το βλέμμα στην ΕυρώπηΟ κ. Ερντογάν αξιολόγησε και τις σχέσεις Τουρκίας Ευρώπης. Μήπως η επίσκεψη είχε το βλέμμα και στην Ευρώπη;Το γεγονός και μόνο ότι ήταν και δική του επιθυμία να έρθει στην Ελλάδα, δείχνει ότι υπάρχει ξεκάθαρα η Ευρώπη στο μυαλό του. Όλοι γνωρίζουμε ότι είναι αρκετά απομονωμένος διεθνώς και ιδιαίτερα από μεγάλες δυνάμεις όπως είναι η Ευρωπαϊκή Ένωση και οι Ηνωμένες Πολιτείες. Άλλωστε, ο ίδιος χαρακτήρισε την Ελλάδα «γέφυρα της Ευρώπης», αποστροφή που δείχνει τις προθέσεις του. Επιπλέον, το γεγονός ότι για τους 8 τούρκους αξιωματικούς διευκρίνισε ότι είναι εθνικό –δηλαδή ελληνικό- θέμα η διαχείριση του ζητήματος, είναι ένα βήμα προς την Ευρώπη.
Η Τουρκία βρίσκεται γεωγραφικά σε μια τεταμένη περιοχή και επομένως αποτελεί και ένα γεωπολιτικό σταυροδρόμι για την Ευρώπη. Και φαίνεται πως η Τουρκία δεν εγκαταλείπει την Ευρώπη.
Είναι σταθερά προσανατολισμένη στην Ευρώπη, όχι απαραίτητα για να ενταχθεί σε αυτή ως μέλος. Και δεν υπάρχει μεγαλύτερο λάθος από μια απομονωτική αντιμετώπιση της Τουρκίας, καθώς είναι περισσότερο γεωπολιτικό σταυροδρόμι από την Ελλάδα. Η γεωγραφική της θέση, η ιστορία της, το ότι είναι ένας από τους πυλώνες του Ισλάμ και του μουσουλμανικού κόσμου θα την καθιστούν πάντοτε μια υπολογίσιμη δύναμη και έναν εταίρο με τον οποίο το λιγότερο πρέπει να συνομιλείς. Επιπλέον, στην Τουρκία υπάρχει μια φιλοευρωπαϊκή ελίτ και επομένως δεν μπορεί ο Ερντογάν να κόψει τις γέφυρες με την Ευρώπη, παρότι δεν έχει ξεκαθαρίσει αν θέλει την ενσωμάτωση της χώρας του ή τη διατήρηση μιας εμπορικής σχέσης με την ΕΕ. Αλλά σε κάθε περίπτωση δείχνει ότι είναι μέρος της πολιτικής του να υπάρχει και ευρωπαϊκός προσανατολισμός.
Το ζήτημα του προσφυγικού τέθηκε κατά τη συνάντηση με τον Αλέξη Τσίπρα. Ποια η εκτίμησή σου;Έγινε παραδεκτό και από τις δύο πλευρές ότι και οι δύο χώρες έχουν αποδεχτεί μεγαλύτερα βάρη από όσα τους αναλογούν και ότι σε κάθε περίπτωση αυτή η συμφωνία μεταξύ Τουρκίας και ΕΕ, παρότι κρίνεται ως δύσκολη ως προς την εφαρμογή της, δεν αμφισβητείται. Επομένως, και οι δύο χώρες είναι στην ίδια πλευρά σε αυτό το ζήτημα.
Αναμένεται επανεκκίνηση του ΚυπριακούΘίχτηκε επίσης και το Κυπριακό…Ο Ερντογάν σε αυτό το σημείο ήταν αρκετά προκλητικός λέγοντας πως κατά τις διαπραγματεύσεις στο Κραν Μοντανά, η ελληνική πλευρά ήταν αυτή που αποχώρησε από το τραπέζι των συζητήσεων. Από την τοποθέτησή του δεν φάνηκε κάποια πρόθεση να κάνει ένα βήμα πίσω στο ζήτημα του Κυπριακού. Φάνηκε όμως ότι θέλει να κάνει ένα βήμα μπροστά. Δηλαδή, να έχουμε διμερή επικοινωνία σε κορυφαίο επίπεδο. Αυτό σημαίνει ενδεχομένως επανεκκίνηση του Κυπριακού και παρότι εμφανίστηκε αρκετά ανελαστικός στο ζήτημα, η κίνηση αυτή είναι πολύ σημαντική, για όλους.