«Οχι, δεν μπορώ να το εγγυηθώ αυτό», απάντησε ο υπουργός Μεταναστευτικής Πολιτικής, Γ. Μουζάλας, για το αν δεν θα υπάρξουν νεκροί στη Μόρια αυτόν το χειμώνα, στη συνέντευξή του στο Spiegel, στις 7/12. Για το ζήτημα της ευθύνης συμπλήρωσε δε πως «θα ήμουν υπεύθυνος, ναι. Αλλά αυτός ο τρόπος σκέψης έχει κάτι το λαϊκιστικό». Ο υπουργός φαίνεται ξέχασε πως οι περίπου 14.700 πρόσφυγες που ζουν στα νησιά, διαβιούν μες στο κρύο, τις λάσπες, στοιβαγμένοι ο ένας πάνω στον άλλον, αλλά και πως ο σεβασμός στην κάθε ανθρώπινη ζωή δεν είναι λαϊκισμός, αλλά βασική αξία της αριστεράς και του ανθρωπισμού. Όπως και ότι η ίδια η αρμοδιότητά του τον υποχρεώνει να μπορεί να εγγυηθεί τη ζωή των προσφύγων και των μεταναστών.
Δυνατή η αποσυμφόρηση των νησιώνΤην ίδια μέρα πάντως με τη δημοσίευση της συνέντευξης, κατά την επίσκεψη του τούρκου προέδρου, Ταγίπ Ερντογάν, συμφωνήθηκε με τον έλληνα πρωθυπουργό να παρθούν μέτρα αποσυμφόρησης των νησιών, καταδεικνύοντας πως ακόμα και στο πλαίσιο αυτής της αξιόμεμπτης κοινής δήλωσης θα μπορούσαν να είχαν γίνει βήματα τόσο διάστημα, προκειμένου οι πρόσφυγες να μην βρίσκονται εγκλωβισμένοι σε άθλιες συνθήκες.
Συγκεκριμένα, «υπήρξε συμφωνία μεταξύ των δύο αρχηγών κρατών για μεταφορά και μη ευάλωτων ομάδων ανθρώπων στην ενδοχώρα μέχρι να κριθεί το άσυλό τους, και σε περίπτωση αρνητικής απόφασης η Τουρκία να δέχεται την επιστροφή τους και από την ενδοχώρα. Από εκεί και πέρα, θα γίνουν συναντήσεις μεταξύ των δύο ομόλογων υπουργών για τη μετανάστευση, ώστε να συγκεκριμενοποιηθούν τα μέτρα που θα ληφθούν», απάντησε στην «Εποχή» το γραφείο Τύπου του υπουργείου Μεταναστευτικής Πολιτικής.
Η διαμονή τους, όμως, στην ενδοχώρα, σύμφωνα με την ίδια πηγή, θα γίνεται σε κλειστά κέντρα μέχρι την εξέταση του παραδεκτού του αιτήματός τους. Αυτά δεν πρόκειται να είναι τα Προαναχωρητικά Κέντρα Κράτησης, τύπου Αμυγδαλέζα, αλλά και πάλι εγείρεται ζήτημα τήρησης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, καθώς ο περιορισμός της ελευθερίας κίνησης πρέπει να είναι το ύστατο μέτρο σε αυτές τις περιπτώσεις, ενώ σε αυτήν θα αποτελέσει το πρώτο.
Πιθανές αλλαγές στο άσυλοΠαράλληλα, κατά τη συνάντηση του πρωθυπουργού με τους υπουργούς Επικρατείας, Μεταναστευτικής Πολιτικής, Εθνικής Άμυνας, Προστασίας του Πολίτη, και Δικαιοσύνης τη Δευτέρα, 11/12, συζητήθηκαν περαιτέρω κινήσεις για τη διαχείριση του προσφυγικού, εντός των οποίων και η πιθανή μείωση των βαθμίδων του ασύλου από 4 σε 3 (δύο διοικητικές βαθμίδες, δύο δικαστικές: εξέταση α’ βαθμού, εξέταση β’ βαθμού, διοικητικό Εφετείο, Συμβούλιο της Επικρατείας). «Το άσυλο δεν αλλάζει κατά το δοκούν, το μόνο που υπάρχει σαν συζήτηση είναι μήπως μειωθούν οι βαθμίδες. Πρόκειται για μια δύσκολη εξίσωση που αφορά νομικούς σε υψηλό επίπεδο θεσμικών φορέων και όχι το υπουργείο. Όποια μείωση πάντως και να γίνει στις βαθμίδες, αυτό που δεν μπαίνει σε καμία διαδικασία μείωσης είναι η τήρηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και διεθνών κανόνων», τονίζει το γραφείο Τύπου του υπ. Μεταναστευτικής Πολιτικής.
Όπως εξηγούν νομικές πηγές στην «Εποχή», το εγχείρημα είναι ιδιαίτερα λεπτό. Η προσφυγή στο ΣτΕ είναι αδύνατον να καταργηθεί, αφού από το Σύνταγμα ορίζεται πως αποτελεί τον τελικό έλεγχο όλων των διοικητικών πράξεων. Άρα αυτό που θα μπορούσε να συμβεί, είναι είτε μια συγχώνευση της τρίτης και τέταρτης βαθμίδας (δηλαδή να υπάρχει ένα ακυρωτικό βήμα, αντί δύο), είτε η δεύτερη και η τρίτη, δηλαδή η εξέταση του ασύλου σε δεύτερο βαθμό να γίνεται δικαστικά και όχι διοικητικά. Και στις δύο περιπτώσεις υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να μην υπάρξει μείωση του χρόνου των διαδικασιών, το αντίθετο μάλιστα.
Αντιδράσεις σε βάρος των προσφύγωνΑκόμα, όμως, κι αν τα μέτρα που θα ληφθούν για τη διαχείριση του προσφυγικού υπερκεράσουν αυτούς τους κινδύνους, και πάλι θα χρειαστεί πολύς χρόνος για την υλοποίησή τους, τη στιγμή που ο χειμώνας έχει μπει για τα καλά και στα νησιά η κατάσταση παραμένει πολύ δύσκολη.
Από τις 16 Οκτωβρίου μέχρι και τις 10 Δεκεμβρίου έχουν μεταφερθεί από τα πέντε νησιά στην ενδοχώρα 5.701 πρόσφυγες που ανήκουν σε ευάλωτες ομάδες, σύμφωνα με το υπουργείο. Στη Λέσβο, τη Χίο και τη Σάμο τα κέντρα συνεχίζουν όμως να έχουν υπερδιπλάσιο αριθμό διαμενόντων σε σχέση με τη χωρητικότητά τους, γεγονός που σημαίνει συνέχεια της διαβίωσης σε επικίνδυνες συνθήκες. Παρά, όμως, αυτής της κατάστασης, ο δήμαρχος της Λέσβου, Σπύρος Γαληνός, αντέδρασε την περασμένη Δευτέρα στην αντικατάσταση καλοκαιρινών σκηνών από οικίσκους στη Μόρια, στέλνοντας τα απορριμματοφόρα στο λιμάνι να σταματήσουν την εκφόρτωση των 50 κοντέινερς.
«Ο δήμαρχος εδώ και ένα χρόνο έχει αλλάξει στάση στο ζήτημα του προσφυγικού. Ενώ αρχικά έδειξε μεγάλη υποστήριξη, τώρα προσπαθεί να προσεγγίσει το δεξιό αντι-προσφυγικό κομμάτι του νησιού. Φαίνεται ότι νιώθει πως έχει κεφαλοποιήσει ό,τι μπορούσε από τη στάση της αλληλεγγύης και τώρα κάνει ανοίγματα προς την άλλη πλευρά. Η αποσυμφόρηση του νησιού πρέπει να γίνει, αλλά ο δήμαρχος προβάλλει το ζήτημα κλείνοντας το μάτι στην ακροδεξιά κι όχι με γνώμονα την αξιοπρεπή διαβίωση των προσφύγων», σχολιάζει στην «Εποχή» τη στάση του δημάρχου ο Παναγιώτης Λαμπρόπουλος από τη λεσβιακή δημοτική παράταξη «Ο Άλλος Δρόμος» .
Τελικά, ο δήμαρχος αναδιπλώθηκε και 14 οικίσκοι έχουν στηθεί ήδη στη Μόρια, ενώ οι υπόλοιποι μέχρι να στηθούν, είναι αποθηκευμένοι σε κοντινό στρατόπεδο. «Η αντίδραση της δημοτικής αρχής δεν είχε απήχηση στην κοινωνία. Αφού κατέβασε υποχρεωτικά τους εργαζόμενους με τα απορριμματοφόρα στο λιμάνι, καλούσε με τις ντουντούκες για συμμετοχή του κόσμου, αλλά μαζεύτηκαν πολύ λίγοι, αφού η πλειοψηφία, βλέποντας ότι έχουν ξεκινήσει οι αποχωρήσεις των ευάλωτων από τη Μόρια, δεν προτίθεται να εμποδίσει την καλυτέρευση των συνθηκών του ΚΥΤ», σημειώνει ο Παναγιώτης Λαμπρόπουλος.
Διχασμός στην ΕυρώπηΣε κλίμα αναβρασμού όσον αφορά τη διαχείριση του προσφυγικού φαίνεται να βρίσκεται η ΕΕ, μετά και τη σχετική πρόταση του προέδρου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Ντόναλντ Τουσκ. Στο πλαίσιο των συζητήσεων για την υιοθέτηση ενός νέου κοινού συστήματος ασύλου μέχρι τον Ιούνιο του 2018, ο πρόεδρος του Συμβουλίου πρότεινε, στη γραμμή των χωρών Βίσεγκραντ (Ουγγαρία, Πολωνία, Τσεχία, η Σλοβακία διαχώρισε τη θέση της) τη διακοπή της κατανομής των προσφύγων στα κράτη-μέλη βάσει υποχρεωτικών ποσοστώσεων, καθώς το κρίνει ως αναποτελεσματικό και διχαστικό μέτρο. Με τη θέση αυτή συμφώνησε και ο μελλοντικός καγκελάριος της Αυστρίας, Σεμπάστιαν Κουρτς.
Η πρόταση, όμως, ξεσήκωσε έντονες αντιδράσεις, τόσο ελλήνων, όσο και ευρωπαίων αξιωματούχων, καθώς κάτι τέτοιο θα σήμαινε ότι το βάρος της διαχείρισης θα επωμίζονταν οι χώρες πρώτης υποδοχής μόνο. Ο Γιάννης Μουζάλας, ο Δημήτρης Παπαδημούλης και ο Δημήτρης Αβραμόπουλος χαρακτήρισαν την πρόταση ως αντιευρωπαϊκή, άστοχη και διχαστική, που αντιτίθεται στις αρχές της αλληλεγγύης. Ενώ ο Αλέξης Τσίπρας χαρακτήρισε απαράδεκτη την πρόταση Τουσκ κατά τις συζητήσεις της Συνόδου Κορυφής την Πέμπτη, τονίζοντας πως μια τέτοια λογική υπονομεύει τις αρχές που βασίζεται η ΕΕ.
Αντίστοιχα, ο επίτροπος της Κομισιόν, Φρανς Τίμερμανς, τόνισε πως «είτε θα βρούμε μια ευρωπαϊκή λύση για το θέμα της μετανάστευσης ή δεν θα υπάρξει λύση», ενώ η γερμανίδα καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ, προσερχόμενη στη Σύνοδο δήλωσε πως «χρειαζόμαστε αλληλεγγύη όχι μόνο στη διευθέτηση των προσφυγικών ροών –αυτό είναι καλό και σημαντικό- αλλά χρειαζόμαστε επίσης και εσωτερική αλληλεγγύη. Κατά τη γνώμη μου δεν μπορεί να υπάρχει επιλεκτική αλληλεγγύη μεταξύ των μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης». Στην ίδια γραμμή και ο ολλανδός πρωθυπουργός Μαρκ Ρούτε σχολίασε για την πρόταση Τουσκ ότι «αν επιτραπεί αυτό, η ΕΕ θα γίνει ένα κατάστημα όπου ο καθένας αγοράζει αυτό που του ταιριάζει».
Παράλληλα, οι χώρες του Βίσεγκραντ επιχείρησαν να προσεγγίσουν την Ιταλία, προσπαθώντας να εξαγοράσουν τις υποχρεώσεις τους, προσφέροντας 35 εκατ. ευρώ, προκειμένου η χώρα να συγκρατήσει τις ροές από τη Λιβύη. Ο ιταλός πρωθυπουργός Πάολο Τζεντιλόνι καλωσόρισε την πρόταση, αλλά υπογράμμισε ταυτόχρονα πως οι 4 χώρες θα πρέπει να υποδεχθούν πρόσφυγες μέσω του προγράμματος μετεγκατάστασης.
Τελικά, στα συμπεράσματα της Συνόδου δεν συμπεριλήφθηκε το ζήτημα του προσφυγικού. Στις δηλώσεις του μετά το πέρας της Συνόδου, ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου είπε «δεν έχω καμία αμφιβολία ότι η σκληρή αντίδραση είναι η καλύτερη απόδειξη ότι το θέμα των ποσοστώσεων είναι σημαντικό, αλλά δεν αποτελεί τη λύση. Επεσήμανε πως η ΕΕ θα πρέπει να προσπαθήσει πολύ για την εξεύρεση συναινετικής λύσης, κάτι που θα υπονομευόταν από την εφαρμογή της ειδικής πλειοψηφίας για το ζήτημα, που πρότεινε ο πρόεδρος της Κομισιόν, Ζαν Κλοντ Γιούνκερ. Ο τελευταίος υπερασπίστηκε το μέτρο της μετεγκατάστασης και έκανε κάλεσμα για ενότητα και αλληλοκατανόηση, προέτρεξε όμως παράλληλα να υπερασπιστεί και τον πρόεδρο του Συμβουλίου, λέγοντας πως είναι εξαιρετικά φιλοευρωπαϊστής.
Τζέλα Αλιπράντη