Υπερτροφικοί χώροι υγειονομικής ταφής απορριμμάτων, διυλιστήρια και βιομηχανίες χωρίς περιβαλλοντικά κριτήρια και χωροταξικό σχεδιασμό, ναυάγια χρόνων παρατημένα στο βυθό της θάλασσας, ανεργία και κοινωνικός αποκλεισμός Ρομά, μεταναστών και φτωχών ανθρώπων, μπαζωμένα ρέματα, που στο τέλος προκαλούν το θάνατο 23 ανθρώπων. Αυτές είναι κάποιες από τις δυσοίωνες εικόνες που συναντάμε στη Δυτική Αττική. «Ο εφιάλτης της Περσεφόνης», όπως έγραφε ο Νίκος Γκάτσος. Η περιοχή που εκτείνεται από τη Φυλή, τη Μάνδρα, την Ελευσίνα και τον Ασπρόπυργο, μέχρι τα Βίλια και τις Ερυθρές, το Πόρτο Γερμενό, την Κινέτα και τα Μέγαρα, φαίνεται να έχει λησμονηθεί από την πολιτεία εδώ και δεκαετίες, παρότι θα μπορούσε να αποτελέσει κόσμημα για το νομό, με τη θάλασσα, τη γεωργία, τη φύση, τα μνημεία και τους ανθρώπους της.
Με αφορμή το αναπτυξιακό περιφερειακό συνέδριο της περιοχής, που πραγματοποιήθηκε το περασμένο σαββατοκύριακο, συζητάμε στην «Εποχή» ένα μέρος των προτάσεων και σχεδιασμών που παρουσιάστηκαν. Πέραν αυτών, πρέπει να σημειωθεί ότι το συνέδριο απασχόλησαν και τα θέματα της παιδείας, όπου προαναγγέλθηκε η ίδρυση του Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής, της υγείας (οικονομική ενίσχυση του Θριάσιου Νοσοκομείου και των πρωτοβάθμιων μονάδων υγείας), της οικονομίας, της ανάπτυξης, της εργασίας και του πολιτισμού, με την Ελευσίνα να έχει ανακηρυχθεί ως πολιτιστική πρωτεύουσα για το 2021, κ.ά. Ζητούμενο, όμως, είναι όλες αυτές οι διεργασίες να γίνουν άμεσα πράξη και όχι απλά να μείνουν στη σφαίρα των εξαγγελιών, ώστε η Περσεφόνη να ξυπνήσει πια από τον εφιάλτη της.
Τζέλα Αλιπράντη Απαραίτητος ο πολεοδομικός επανασχεδιασμός
«Υπάρχει μια έντονη ταξικότητα που χαρακτηρίζει την κατάσταση στη Δυτική Αττική, όπου επί δεκαετίες εφαρμόστηκε η λογική laisez faire της δεξιάς προς τη φτωχολογιά. Δηλαδή δεν μεριμνούμε για εσάς, αλλά χτίστε αυθαίρετα στα βουνά, τα δάση κτλ. Ο στραγγαλισμός των ρεμάτων, τα χτισμένα εργοστάσια όπου να ‘ναι, η Αττική Οδός που πέρασε και έφραξε τα πάντα χωρίς πρόβλεψη για εκτόνωση των αστικών ζωνών, η καταστροφή της αγροτικής γης, με ραγδαίο ρυθμό από το 2001, είναι τα αποτελέσματα αυτής της πολιτικής και οι αιτίες της καταστροφής σήμερα στη Μάνδρα», εξηγεί στην «Εποχή» ο Νίκος Μπελαβίλας, διευθυντής του εργαστηρίου Αστικού Περιβάλλοντος του Πολυτεχνείου, για το πώς οδηγηθήκαμε στο θάνατο 23 ανθρώπων τον περασμένο μήνα.
Ο πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας αναφέρθηκε κατά το συνέδριο στα έκτακτα μέτρα που πάρθηκαν για την ανακούφιση των πληγέντων -πρώτη αποζημίωση 5.000 ευρώ για κάθε σπίτι, 8.000 ευρώ για κάθε επιχείρηση, εκκίνηση των διαδικασιών αποκατάστασης των ζημιών. Ενώ η υπουργός Εργασίας Έφη Αχτσιόγλου ανακοίνωσε την παροχή έκτακτης οικονομικής ενίσχυσης 650 ευρώ σε όσους εργαζόμενους δεν μπορούν να δουλέψουν λόγω των καταστροφών. Στο ίδιο μήκος κύματος, η περιφερειάρχης Αττικής, Ρένα Δούρου, μίλησε για την άμεση απάντηση στους πλημμυροπαθείς με υλικοτεχνική υποδομή, λειτουργία τριών κέντρων σίτισης και ένδυσης και επιπλέον πίστωσης στον προϋπολογισμό του 2018, 15 εκατ. ευρώ για την ανακούφισή τους.
Αντιπλημμυρικά έργα και ευθύνεςΖητούμενο, όμως, είναι η εκπόνηση συγκεκριμένων έργων χωροταξικής πολιτικής, ώστε να προληφθούν αυτά τα φαινόμενα καταστροφής και όχι να απαντιόνται μετέπειτα. «Η περιφέρεια Αττικής δεν εξήγγειλε αντιπλημμυρικά έργα, μετά από την πρωτοφανή πλημμύρα της 15 ης Νοεμβρίου και τα καταστροφικά της αποτελέσματα. Επειδή γνωρίζαμε το πρόβλημα, το οποίο προϋπήρχε και οφείλεται στον τρόπο ανάπτυξης της Δυτικής Αττικής εδώ και πολλές δεκαετίες, από την πρώτη στιγμή που αναλάβαμε τη διοίκηση της περιφέρειας προτάξαμε την αντιπλημμυρική θωράκιση σε ολόκληρη τη Αττική, ενώ, ειδικότερα θα βρείτε στον προϋπολογισμό της περιφέρειας μονό για τη Δυτική Αττική ότι υπάρχουν 20 πιστωμένα έργα 57.854.985 ευρώ», τονίζει ο αντιπεριφερειάρχης Αττικής, Γιάννης Βασιλείου. Τα έργα αυτά, σύμφωνα με τον ίδιο, «είτε πραγματοποιούνται, όπως η διευθέτηση Σαρανταπόταμου που είχε βαλτώσει, η εκτροπή ρέματος Έξω Βρύσης στα Μέγαρα, η αποκατάσταση γεφύρας στον Ασπρόπυργο, που καταστράφηκε στις πλημμύρες του 2015, είτε βρίσκονται σε διάφορες φάσεις ωρίμανσης, πχ ρέμα Αγίας Αικατερίνης Σούρες στη Μάνδρα, προϋπολογισμού 11.00.000 ευρώ κοκ».
Το ερώτημα, όμως παραμένει αν θα μπορούσε να είχε γίνει κάτι και από αυτή τη διοίκηση, πέραν των ευθυνών που έχουν οι προηγούμενες, προκειμένου να αποφευχθεί η τραγωδία. «Για να πραγματοποιηθεί ένα έργο, ακόμα και εάν υπάρχουν τα χρήματα, ακόμα και εάν η διοίκηση κάνει ό,τι μπορεί για την προώθηση του, σας βεβαιώ πως εμείς αυτό κάνουμε τα τρία αυτά χρόνια, δεν αρκεί χρονικά μια θητεία. Αυτή είναι η πραγματικότητα. Γι’ αυτό άλλωστε ζητάμε από την κυβέρνηση να αλλάξει το θεσμικό πλαίσιο, ώστε με πλήρη ασφαλώς διαφάνεια και αξιοπιστία, ειδικά τα αντιπλημμυρικά έργα να μην “πνίγονται” σε χρονοβόρες γραφειοκρατικές διαδικασίες ή σε αλληλοεπικαλύψεις αρμοδιοτήτων που καθυστερούν την υλοποίηση τους», απαντά ο Γιάννης Βασιλείου.
Η περιφέρεια Αττικής, όπως ανακοίνωσε στο συνέδριο η Ρένα Δούρου, μετά και την καταστροφή θα προχωρήσει σε περαιτέρω ενίσχυση των αντιπλημμυρικών έργων, ύψους 99 εκατ. ευρώ, όπως και σε εργασίες οδοποιίας (112 εκατ. ευρώ), μέσα στα οποία είναι και η επαναχάραξη της παλιάς Εθνικής Οδού, έργα άρδευσης, ύδρευσης και αποχέτευσης (56 εκατ. ευρώ), έργα κοινωνικών υποδομών και αστικών αναπλάσεων (25 εκατ. ευρώ).
Απελευθέρωση των ρεμάτωνΤο σημαντικότερο, όμως, ζήτημα είναι η αντίληψη πάνω στην οποία θα κινηθούν τα έργα, προκειμένου να μην ξαναέχουμε πλημμυρικά φαινόμενα, αλλά και να βελτιωθεί το αστικό περιβάλλον της Δυτικής Αττικής. «Πρέπει να απελευθερώσουμε τα ρέματα, με τον πιο ορθολογικό περιβαλλοντικά τρόπο. Εγκιβωτισμούς, μικρές διαδρομές ή υπόγειες, εκτροπές κτλ, πρέπει να τα ξεχάσουμε ως τεχνικές. Τα ρέματα πρέπει να είναι ανοικτά, μεγάλου εύρους, με χωμάτινες πλευρές για να μπορούν να απορροφούν νερό και όχι τσιμεντένιες που εντείνουν την πλημμύρα, και να αποτελέσουν συστατικά στοιχεία της αναβίωσης της πόλης. Να αποτελέσουν πράσινους χώρους που θα ξαναφτιάξουν το περιβάλλον της Μάνδρας», τονίζει ο Νίκος Μπελαβίλας.
Προκειμένου να συμβεί αυτό, κρίνεται απαραίτητο να υπάρξει και γκρέμισμα των αυθαίρετων κτιρίων, που έκλειναν τα ρέματα. Πρόθεση που τονίστηκε από τον πρωθυπουργό στο συνέδριο, και είναι στα σχέδια της περιφέρειας Αττικής, σύμφωνα με τον Γιάννη Βασιλείου: «σήμερα που γίνεται η διάνοιξη του ρέματος, το μεν αμαξοστάσιο του δήμου που ήταν πάνω στο ρέμα, μεταφέρθηκε, τα δε κτίσματα που υπήρχαν εντός του γκρεμίστηκαν, ενώ σύμφωνα με τις μελέτες που υπάρχουν για τη διάνοιξη των ρεμάτων, ασφαλώς με πλήρη νομιμότητα, θα προχωρήσουμε για την αντιπλημμυρική θωράκιση της Δυτικής Αττικής σε όλες τις απαραίτητες ενέργειες, ακόμα και με κατεδαφίσεις». Η κίνηση αυτή κρίνεται από τον καθηγητή Πολυτεχνείου ως βασική προϋπόθεση ενός σωστού χωροταξικού σχεδιασμού, «δεν μιλάμε βέβαια για ξεσπίτωμα ανθρώπων, αλλά να τους δοθεί τράπεζα γης, όπως γίνεται πάντα σε περιπτώσεις απαλλοτρίωσης, για παράδειγμα στη διάνοιξη λεωφόρων. Άλλωστε, δεν μιλάμε για μεγάλο αριθμό, αλλά περίπου για 100 με 200 οικόπεδα που θα πρέπει να μετακινηθούν», καταλήγοντας πως πρέπει να υπάρξει μία ευρύτερη αναθεώρηση του πολεοδομικού σχεδιασμού του Θριάσιου, της Μάνδρας και του Ασπρόπυργου, όπου τα έργα αντιπλημμυρικής προστασίας θα εκπονούνται παράλληλα.
Προστασία του περιβάλλοντος, όσο προλαβαίνουμε
«Μιλώντας για την περιφέρεια της Δυτικής Αττικής θεωρώ ότι πρέπει να εστιάσουμε σε τέσσερα πολύ μεγάλα ζητήματα: βιώσιμη ανάπτυξη, ποιότητα ζωής, κοινωνική συνοχή και τέλος αναγκαίες παρεμβάσεις για να σχεδιάσουμε μια διαφορετική επόμενη μέρα», ανέφερε στην ομιλία του στο συνέδριο ο πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας σχετικά με τα μέτρα που πρέπει να παρθούν, ώστε να σταματήσει η περιβαλλοντική, και άρα κοινωνική, υποβάθμιση της περιοχής.
Ως πρώτο μέλημα τέθηκε η χωροθέτηση των βιομηχανικών ζωνών, που μέχρι τώρα βρίσκονται διάσπαρτες στην περιοχή, χωρίς σχεδιασμό και έλεγχο. «Όπως δομήθηκε και οικοδομήθηκε η Δυτική Αττική, εδώ και δεκαετίες, το αποτέλεσμα είναι η χωροταξική αναρχία. “Πλίνθοι και κέραμοι ατάκτως ειρημένοι” και πολύ μεγάλη επικινδυνότητα, εξαιτίας της ύπαρξης 24 δραστηριοτήτων υπαγόμενες στη οδηγία seveso», περιγράφει στην «Εποχή» την κατάσταση που επικρατεί ο Γιάννης Βασιλείου, αντιπεριφερειάρχης Αττικής.
Βιομηχανικά πάρκαΓια την ανάσχεση αυτού του φαινομένου, προτάθηκε από τον πρωθυπουργό η μετεγκατάσταση των βιομηχανιών σε οργανωμένα επιχειρηματικά πάρκα, η δημιουργία των οποίων θα χρηματοδοτηθεί από το Ταμείο Υποδομών, ενώ από το ΕΣΠΑ και τον αναπτυξιακό νόμο πρόκειται να παρέχονται κίνητρα για τη μετεγκατάσταση των επιχειρήσεων.
«Τα επιχειρηματικά βιομηχανικά πάρκα σημαίνει ότι θα υπάρχει επιτέλους μία οργανωμένη ζώνη, που θα ελαχιστοποιεί τους κινδύνους που αντιμετωπίζουμε σήμερα. Έχουν ειδικά δίκτυα, δρόμους, βιολογικό καθαρισμό, ειδικές αποχετεύσεις για να φεύγουν τα νερά, χωρίς να επιβαρύνεται το υπόλοιπο δίκτυο. Έχουν εποπτεύοντα φορέα και συχνούς ελέγχους, αυστηρούς περιβαλλοντικούς όρους, στοιχεία που δυσκολεύουν πολύ τη δυνατότητα αυθαιρεσίας των βιομηχάνων. Αν είχαμε αναπτύξει επιχειρηματικά πάρκα, δεν θα είχαμε φαινόμενα όπως η πλημμύρα στη Μάνδρα ή τη μόλυνση του Ασωπού», τονίζει στην «Εποχή» τα οφέλη που προκύπτουν από αυτό το μέτρο ο Νίκος Μπελαβίλας, διευθυντής του εργαστηρίου Αστικού Περιβάλλοντος του Πολυτεχνείου.
Στο ίδιο μήκος κύματος, και η Θεοδότα Νάντσου, επικεφαλής πολιτικής, WWF Ελλάς, επισημαίνει πως το μέτρο αυτό αποτελεί πάγιο αίτημα των περιβαλλοντικών οργανώσεων, καθώς «η εκτός σχεδίου βιομηχανική εξάπλωση είναι εξαιρετικά κακή τόσο για το περιβάλλον, όσο και για τον ίδιο τον κλάδο, γιατί μόνο όταν μαζεύονται μαζί μπορούν να συνεργαστούν σαν κυκλική οικονομία, όπου το απόρριμμα του ενός είναι η ύλη για τον άλλον».
Μια από τις περιοχές που θα μπορούσαν να αναπτυχθούν τέτοια πάρκα είναι του Ασπροπύργου, όπως σημειώνει ο αντιπεριφερειάρχης, «όπου μαζί με το δήμο προωθούμε τη δημιουργία του ΒΙΠΑΝΟΤ - βιομηχανικό πάρκο νότια – και έχουμε πιστώσει στον προϋπολογισμό 15.150.000 ευρώ, ενώ αναμένουμε (τι άλλο;), τις αδειοδοτήσεις σειράς κρατικών φορέων για την υλοποίηση του». Αντίστοιχοι χώροι υπάρχουν και στο Θριάσιο Πεδίο, σύμφωνα με τον καθηγητή του Πολυτεχνείου, «που μπορούν να αναδιοργανωθούν, να ξανασχεδιαστούν και να ξαναχτιστούν από την αρχή. Ακόμα προλαβαίνουμε, σε δέκα χρόνια, όμως, δεν θα είναι δυνατό πια να σώσουμε την κατάσταση». Προκειμένου, λοιπόν, όντως να προχωρήσει το μέτρο, κρίνεται από τον ίδιο ότι πέραν των κινήτρων στις επιχειρήσεις που θα μετακινηθούν, πρέπει να υπάρξουν και αντικίνητρα για όσες δεν το κάνουν και συνεχίζουν να μολύνουν αυθαίρετα. Ενώ είναι βασικό, τις περιοχές που θα αφήσουν πίσω τους οι βιομηχανίες να τις μετατρέψουμε σε πράσινους χώρους.
Εκτός των επιχειρηματικών βιομηχανικών πάρκων, ο Αλέξης Τσίπρας ανακοίνωσε και τη δημιουργία εμπορευματικού κέντρου στο Θριάσιο, με εκκίνηση των εργασιών το πρώτο εξάμηνο του 2018, προκειμένου να τεθούν κανόνες και στον τομέα των logistics που έχουν αναπτυχθεί στη Δυτική Αττική.
Θαλάσσια πρόσβαση και προστασία«Σήμερα υπάρχει κάτι πολύ σημαντικό και ελπιδοφόρο που το στηρίζουμε. Οι εξαγγελίες του πρωθυπουργού στο ειδικό συνέδριο για την Δυτική Αττική, μιλώντας για την απόδοση του παραλιακού μετώπου της Ελευσίνας στην τοπική αυτοδιοίκηση, για τη μεταφορά του λιμανιού και για την ανέλκυση των ναυάγιων, όλα δηλαδή όσα αποτελούν αιτήματα δεκαετιών του λαού της Ελευσίνας», σημειώνει ο Γιάννης Βασιλείου και για τις υπόλοιπες εξαγγελίες της κυβέρνησης για την περιοχή. Πιο συγκεκριμένα, ο Αλέξης Τσίπρας δήλωσε πως τις επόμενες μέρες θα κατατεθεί νομοθετική ρύθμιση για την απόδοση του παραλιακού μετώπου της Ελευσίνας στο δήμο και μετακίνηση του εμπορευματικού λιμανιού, ώστε το σημερινό να χρησιμοποιηθεί μόνο προς αναψυχή των δημοτών. Παραχώρηση του παραλιακού μετώπου στους δημότες θα πραγματοποιηθεί και για τη Νέα Πέραμο και τον Ασπρόπυργο.
Παρά, όμως, τις θετικές προτάσεις του συνεδρίου και τη δρομολόγησή τους, δεν θα πρέπει να υπάρξει εφησυχασμός σε κάποια βασικά προβλήματα της περιοχής, όπως είναι η πρόσφατη ρύπανση της θάλασσας του Σαρωνικού από το ναυάγιο του δεξαμενόπλοιου Αγ. Ζώνη ΙΙ το Σεπτέμβρη. Ο πρωθυπουργός δήλωσε πως οι μετρήσεις δείχνουν πως η θάλασσα είναι καλύτερα και από πριν, σύμφωνα όμως με την επικεφαλής πολιτικής της WWF, «οι δηλώσεις που έχουμε ακούσει, δεν προέρχονται από τα ερευνητικά κέντρα, αλλά από υπουργούς που δεν έχουν δημοσιοποιήσει με διαφάνεια οποιαδήποτε στοιχεία ερευνών. Οπότε κρατάμε μία επιφύλαξη, όσον αφορά την κατάσταση του Σαρωνικού. Εκείνο που γνωρίζουμε σίγουρα, είναι ότι μετά από τέτοια περιστατικά το πρόβλημα δεν είναι τόσο έντονο στο νερό και στην παραλία, αλλά στο βυθό, που συνήθως κατακάθεται το πετρέλαιο που έχει πήξει και για μεγάλο διάστημα θα ξεβράζεται σιγά σιγά στις παραλίες. Αυτό είναι το πιο δύσκολο σημείο να ελεγχθεί και να καθαριστεί», τονίζοντας παράλληλα πως στο σημαντικότερο είναι η πρόληψη αυτών των περιστατικών και όχι η αντιμετώπισή τους μετά, για την οποία έχουμε τα μέσα και τα χρήματα από το Γαλάζιο Ταμείο, αλλά λείπει ο συντονισμός των φορέων και η συμμετοχή της κοινωνίας.
Ανάγκη μεγαλύτερων επεμβάσεων για τα σκουπίδιαΗ ίδια προσοχή κρίνεται πως πρέπει να δοθεί και στο ζήτημα διαχείρισης των απορριμμάτων. «Στη φαύλη αδράνεια αιρετών σε βάρος του δημοσίου συμφέροντος, που οδηγεί σε εγκλήματα διαρκείας, εγώ δεν θα είμαι συνένοχος», υπογράμμισε η περιφερειάρχης Αττικής, Ρένα Δούρου στο συνέδριο, όσον αφορά το ζήτημα. Όπως εξηγεί στην «Εποχή» ο Γιάννης Βασιλείου, «γνωρίζουμε το νέο οδικό χάρτη της διαχείρισης των απορριμμάτων, αναμένουμε τις χρηματοδοτήσεις από το ΕΣΠΑ, για τις οποίες η περιφέρεια έχει κάνει όλες τις απαραίτητες ενέργειες. Η υλοποίηση, όμως του ΠΕΣΔΑ είναι ευθύνη των δήμων, άλλωστε αυτός είναι ο λόγος που ζητήθηκε από τους δήμους να συντάξουν τοπικά σχέδια διαχείρισης των απορριμμάτων, με αποτέλεσμα από τους 66 να έχουν καταθέσει όλοι, πλην της Φυλής. Ωστόσο η πρόοδος του εναλλακτικού τρόπου διαχείρισης των απορριμμάτων, έχει διαφορετικές ταχύτητες από δήμο σε δήμο. Όσο πιο σύντομα προωθείται ο νέος ΠΕΣΔΑ, τόσο πιο κοντά θα ερχόμαστε στην ημέρα, που θα κλείσει οριστικά το αίσχος που λέγεται χωματερή της Φυλής. Οι ουσιαστικές όμως κατά την άποψη μου δυσκολίες, βρίσκονται σε μια νέα παιδεία και στην αλλαγή κουλτούρας που πρέπει να αποκτήσουν εκατομμύρια πολίτες για την διαχείριση των απορριμμάτων. Αυτό είναι το μείζον θέμα, και όχι πού θα γίνουν οι νέοι ΧΥΤΥ. Ωστόσο έχω ήδη ζητήσει να εξαιρεθούν οι περιοχές Μελετάνι και Μουσαμά από αυτές τις χωροθετήσεις».
Από την άλλη πλευρά, όμως, η Θεοδότα Νάντσου τονίζει πως «τα σκουπίδια που πετάμε και καταλήγουν στο δήμο Φυλής, αρρωσταίνοντας τον κόσμο και την περιοχή, σε ποσοστό 70% είναι ανακυκλώσιμα. Δυστυχώς με το σύστημα των μπλε κάδων χάνεται μεγάλο μέρος των ανακυκλώσιμων υλικών και καταλήγει στη Φυλή. Στο περιφερειακό σχεδιασμό υπάρχει υψηλός στόχος για την Αττική, αλλά πρακτικά δεν βλέπουμε καμία αλλαγή όσον αφορά στην ευαισθητοποίηση του κόσμου για το ζήτημα ή το σύστημα της ανακύκλωσης-επαναχρησιμοποίησης. Θα έπρεπε να φτιαχτούν επιτέλους οι μονάδες ανακύκλωσης, ώστε να μη χάνονται τα υλικά των κάδων και να μειωθούν τα πόσα πάνε στις χωματερές. Πρέπει να φτιαχτούν εγκαταστάσεις διαχείρισης αποβλήτων με οικολογικό τρόπο, ανακύκλωση, συλλογή κτλ. Δεν χρειαζόμαστε όντως χωματερές, αλλά στο τέλος θα καταλήξουμε να γίνει όλη η Αττική μια χωματερή».