Το θέ­α­τρο πέ­ρα α­πό την Αθή­να

Της Άννας Χατ­ζη­σο­φιά

Το 1983 ε­πί υ­πουρ­γίας Με­λί­νας Μερ­κού­ρη ι­δρύο­νται τα ΔΗ­ΠΕ­ΘΕ. Εί­χε προ­η­γη­θεί το 1975, η δη­μιουρ­γία του πρω­το­πό­ρου Θεσ­σα­λι­κού Θεά­τρου, που φτιά­χτη­κε α­πό το με­ρά­κι της Άννας Βα­γε­νά, του Κώ­στα Τσιά­νου και του Γιώρ­γου Ζιά­κα. Το Θεσ­σα­λι­κό ορ­γώ­νο­ντας την ε­παρ­χία, με συν­θή­κες «γιά­ξε - μπό­ρε» που θύ­μι­ζαν τον Θία­σο του Αγγε­λό­που­λου, έ­φτα­σε σε α­πο­μα­κρυ­σμέ­να χω­ριά που μέ­χρι τό­τε δεν εί­χαν δει θέ­α­τρο. Με πά­θος και α­φο­σίω­ση δη­μιούρ­γη­σαν έ­να πρω­το­πό­ρο, λαϊκό αλ­λά υ­ψη­λής αι­σθη­τι­κής θέ­α­τρο. Η με­γά­λη του ε­πι­τυ­χία, με πα­ρα­στά­σεις σταθ­μούς,  α­νέ­δει­ξε την α­νά­γκη που υ­πήρ­χε για θε­α­τρι­κές σκη­νές πέ­ραν του «west end» της Αθή­νας.
Έτσι φτιά­χτη­καν τα ΔΗ­ΠΕ­ΘΕ. Με α­ντι­δρά­σεις του τό­τε α­στι­κού κα­τε­στη­μέ­νου, χα­ρα­κτη­ρι­στι­κή ή­ταν η φρά­ση της Ελέ­νης Βλά­χου που τα χα­ρα­κτή­ρι­ζε «κου­ρε­λα­ρία». Αυ­τή η «κου­ρε­λα­ρία» στα χρό­νια που α­κο­λού­θη­σαν έ­δω­σε ε­ξαι­ρε­τι­κά δείγ­μα­τα γρα­φής, όρ­γω­σε την χώ­ρα με α­ξιο­μνη­μό­νευ­τες πα­ρα­στά­σεις και α­νέ­δει­ξε ση­μα­ντι­κούς καλ­λι­τέ­χνες. Φυ­σι­κά δεν εί­χαν ό­λα την ί­δια ε­πι­τυ­χη­μέ­νη πο­ρεία. Εξαρ­τιό­ταν α­πό το πρό­σω­πο που ή­ταν στη θέ­ση του καλ­λι­τε­χνι­κού διευ­θυ­ντή, αλ­λά και τους ε­κά­στο­τε δη­μάρ­χους.
Με την πά­ρο­δο του χρό­νου ο θε­σμός άρ­χι­σε να φθί­νει, έ­γι­νε χώ­ρος πο­λι­τι­κών παι­γνι­διών των το­πι­κών αρ­χό­ντων και στο πλαί­σιο αυ­τών των παι­γνι­διών ο ε­ρα­σι­τε­χνι­σμός ει­σέ­βα­λε ε­πι­κίν­δυ­να στις πα­ρα­στά­σεις. Το α­πο­τέ­λε­σμα ή­ταν αρ­κε­τά θέ­α­τρα να μην κά­νουν πλέ­ον πα­ρα­γω­γές, να λει­τουρ­γούν σαν πο­λι­τι­στι­κοί σύλ­λο­γοι και με την συρ­ρί­κνω­ση της ε­πι­χο­ρή­γη­σης α­πό την πε­ρίο­δο Γε­ρου­λά­νου και έν­θεν, μειώ­θη­κε και η ε­πο­πτεία του υ­πουρ­γείου. Τα πε­ρισ­σό­τε­ρα έ­γι­ναν Κοι­νω­φε­λείς Επι­χει­ρή­σεις των Δή­μων και η λει­τουρ­γία τους κα­θο­ρί­στη­κε α­πό αυ­τή την αλ­λα­γή. Επι­πλέ­ον κα­τά κα­νό­να στα­μά­τη­σαν τις πε­ριο­δείες α­κό­μα και ε­ντός των ο­ρίων των νο­μών τους και με­τα­τρά­πη­καν σε θέ­α­τρα της πό­λης ό­που ε­δρεύουν. Με λί­γα λό­για, δεν ε­πι­τε­λούν πλέ­ον τον σκο­πό για τον ο­ποίο ι­δρύ­θη­καν.

Οι πα­θο­γέ­νειες

Το Τμή­μα Πο­λι­τι­σμού του ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ εί­χε ε­πι­ση­μά­νει τις πα­θο­γέ­νειες αυ­τές χρό­νια τώ­ρα. Ήδη α­πό το προ­ε­κλο­γι­κό πρό­γραμ­μα του 2014 μι­λού­σε για α­να­μόρ­φω­ση και «α­να­διορ­γά­νω­ση του θε­σμού με την δη­μιουρ­γία με­γά­λων Πε­ρι­φε­ρεια­κών Θεά­τρων» [ό­πως α­να­φέ­ρε­ται στο Πρό­γραμ­μα για τον Πο­λι­τι­σμό του ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ]. Η ί­δια θέ­ση ε­πα­να­δια­τυ­πώ­θη­κε  στο προ­ε­κλο­γι­κό πρό­γραμ­μα του 2015. Τρία χρό­νια με­τά, δεν έ­χει γί­νει τί­πο­τε προς αυ­τή την κα­τεύ­θυν­ση, παρ ό­τι η θέ­ση ε­πα­να­βε­βαιώ­θη­κε και ε­πι­και­ρο­ποιή­θη­κε το 2016, μέ­σα α­πό συ­νε­δριά­σεις της Ε­ΠΕ­ΚΕ Πο­λι­τι­σμού (Επι­τρο­πής Ελέγ­χου Κυ­βερ­νη­τι­κού Έργου) με τη συμ­με­το­χή των αρ­μό­διων βου­λευ­τών και του Τμή­μα­τος Πο­λι­τι­σμού. Εί­χε προ­η­γη­θεί δη­μό­σια δια­βού­λευ­ση με τη συμ­με­το­χή εκ­προ­σώ­πων α­πό σχε­δόν ό­λα τα ΔΗ­ΠΕ­ΘΕ της χώ­ρας. Η δια­πί­στω­ση ή­ταν κοι­νή, οι ε­πο­χές έ­χουν αλ­λά­ξει, οι στό­χοι έ­χουν αλ­λά­ξει δεν μπο­ρεί το πλαί­σιο να πα­ρα­μέ­νει ως έ­χει.
Τη χρο­νιά που μας πέ­ρα­σε το υ­πουρ­γείο Πο­λι­τι­σμού έ­δω­σε 700.000 ευ­ρώ στα ΔΗ­ΠΕ­ΘΕ, αλ­λά ό­χι ι­σό­πο­σα στο κα­θέ­να. Επτά θέ­α­τρα χρη­μα­το­δο­τή­θη­καν με 60.000 ευ­ρώ το κα­θέ­να και έ­ξι με 46.500 έ­κα­στο, α­να­λό­γως της δρα­στη­ριό­τη­τάς τους. Αυ­τός ο δια­χω­ρι­σμός ε­πι­βε­βαιώ­νει την ύ­παρ­ξη θεά­τρων χω­ρίς πραγ­μα­τι­κή δρα­στη­ριό­τη­τα και δεί­χνει ό­τι το υ­πουρ­γείο δια­βλέ­πει το πρό­βλη­μα. Αλλά α­φε­νός δεν συ­νι­στά το­μή και α­φε­τέ­ρου συ­ντη­ρεί την υ­πάρ­χου­σα φθί­νου­σα κα­τά­στα­ση.

Χρειά­ζο­νται βα­θιές το­μές

Μία κυ­βέρ��νη­ση της α­ρι­στε­ράς δεν μπο­ρεί να αρ­κεί­ται σε η­μί­με­τρα, ει­δι­κά σε θέ­μα­τα Πο­λι­τι­σμού που αγ­γί­ζουν τον α­ξια­κό της πυ­ρή­να και δεν α­πο­τε­λούν καν προ­α­παι­τού­με­να κα­μιάς συμ­φω­νίας.  Οφεί­λει να προ­χω­ρή­σει σε βα­θιές το­μές. Το ζή­τη­μα αλ­λα­γής στο θε­σμό του θεά­τρου στην πε­ρι­φέ­ρεια εί­ναι ώ­ρι­μο και εί­ναι ε­πεί­γον. Η δη­μιουρ­γία με­γά­λων πε­ρι­φε­ρεια­κών θεά­τρων α­πο­τε­λεί πρό­κλη­ση και μο­νό­δρο­μο. Με τη συμ­με­το­χή πο­λι­τείας, πε­ρι­φέ­ρειας και δή­μων θα δη­μιουρ­γη­θεί άλ­λη οι­κο­νο­μι­κή δυ­να­μι­κή που θα δώ­σει ώ­θη­ση στην καλ­λι­τε­χνι­κή δη­μιουρ­γία και θα α­να­νεώ­σει την έν­νοια της α­πο­κέ­ντρω­σης.
Η νέα ι­δρυ­τι­κή δια­κή­ρυ­ξη θα πρέ­πει να θέ­τει ως προϋπό­θε­ση την υ­πο­χρέω­ση του Θεά­τρου για πα­ρα­στά­σεις α­νά την ε­πι­κρά­τεια που θα κα­λύ­πτει, για ύ­παρ­ξη πολ­λα­πλών σκη­νών, για διε­ρεύ­νη­ση σύγ­χρο­νων σκη­νι­κών α­να­γνώ­σεων, για κα­το­χύ­ρω­ση πο­λυ­μορ­φίας, αι­σθη­τι­κό πλου­ρα­λι­σμό, σύν­δε­ση με την εκ­παί­δευ­ση. Αν ό­χι τώ­ρα πό­τε, (που έ­λε­γε κι έ­να πα­λιό σύν­θη­μα). Αν ό­χι ε­μείς, ποιοι;

* Η Άννα Χατ­ζη­σο­φιά εί­ναι συ­ντο­νί­στρια της γραμ­μα­τείας του Τμή­μα­τος Πο­λι­τι­σμού του ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ.