Βρίσκονται σε εξέλιξη διαπραγματεύσεις μεταξύ των κυβερνήσεων Ελλάδας και πΓΔΜ για το ζήτημα της ονομασίας της χώρας σας. Ποια είναι η θέση του κόμματός σας για το ζήτημα;
Έχουμε δηλώσει με σαφή τρόπο ότι πρόκειται για ένα ψευδές πρόβλημα. Είμαστε αντίθετοι στην αλλαγή του ονόματος, μια προσπάθεια που διαρκεί περίπου τριάντα χρόνια, και απέναντι σε κάθε πίεση που ασκείται προς αυτή την κατεύθυνση. Το ζήτημα θα έπρεπε να τεθεί από τον ίδιο το λαό και όχι από κάποια εξωτερική δύναμη, εν προκειμένω την Ελλάδα και τη διεθνή κοινότητα, που θεωρεί ότι μια συμφωνία ή συμβιβασμός μεταξύ των δύο χωρών θα λύσει το πρόβλημα που οξύνθηκε μετά τη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας. Τα κυβερνώντα κόμματα στην Ελλάδα τότε ήταν σαφώς δεξιά και χρησιμοποίησαν αποτελεσματικά μια εθνικιστική προπαγάνδα για να αυξήσουν την επιρροή τους στην ελληνική κοινωνία, που βιώνει τώρα τα αποτελέσματα εκείνης της ρητορικής στο ζήτημα της ονομασίας αλλά και στο οικονομικοκοινωνικό πεδίο. Καταλαβαίνω την ελληνική κοινωνία, έχω ζήσει στην Ελλάδα. Βρισκόμαστε κι εμείς εδώ στην ίδια κατάσταση. Θα έπρεπε να βοηθάμε ο ένας τον άλλο, αλλά σήμερα οι διπλωματικές και οικονομικές σχέσεις των Βαλκανίων δεν ευνοούν τη συνεργασία των χωρών.
Με δεδομένες τις πολιτικές που ακολουθήθηκαν τα προηγούμενα χρόνια, ίσως υπάρχει η πιθανότητα να λυθεί ένα χρονίζον ζήτημα με τρόπο που θα εμποδίζει την άνοδο του εθνικισμού και στις δύο χώρες. Πιστεύετε ότι είναι έτσι;
Αντιλαμβάνομαι τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει η ελληνική αριστερά· ακόμα και η αναφορά τού ονόματος «Μακεδονία» δημιουργεί πρόβλημα. Το όνομα, όμως, δεν είναι το πρόβλημα. Ακόμα και πριν την ανεξαρτησία, στην ενωμένη Γιουγκοσλαβία, αποκαλούμαστε Σοσιαλιστική Δημοκρατία της Μακεδονίας. Η πλειοψηφία του πληθυσμού στη Βόρεια Ελλάδα που κάνουμε τις διακοπές μας ήξερε ότι αποκαλούμαστε Μακεδόνες όπως και αυτοί που αποτελούν τμήμα της Ελλάδας. Το πρόβλημα, λοιπόν, δεν είναι το όνομα, αλλά η παράλογη προπαγάνδα των ελληνικών κυβερνήσεων περί αλυτρωτισμού και διάθεσης προσάρτησης ελληνικών εδαφών. Το προηγούμενο κυβερνών κόμμα εδώ, το VMRO, χρησιμοποιούσε παρόμοια εθνικιστική προπαγάνδα με σκοπό τη νίκη στις εκλογικές αναμετρήσεις, διακηρύττοντας μάλιστα, ότι το επόμενο συνέδριό του θα πραγματοποιηθεί στη Θεσσαλονίκη. Ακόμα και αν αλλάξει το όνομα της χώρας μας, δεν θα μεταβληθεί η μιλιταριστική πολιτική των κυβερνήσεών μας, που έτσι κι αλλιώς είναι αστεία, καθώς ο μακεδονικός στρατός είναι ουσιαστικά ανύπαρκτος. Αντίστοιχα και στην Ελλάδα η κυρίαρχη προπαγάνδα θα εξακολουθεί να χρησιμοποιεί το όνομα «Σκόπια» ή πΓΔΜ, που δεν χρησιμοποιείται από κανέναν άλλο, και αυτό είναι ένα πρόβλημα που πρέπει να λύσει η ελληνική κοινωνία. Το πρόβλημα είναι βαθύτερο και ανάγεται στο ζήτημα της εθνικής ταυτότητας των βαλκανικών πληθυσμών και των μετατοπίσεων τους.
Πέρα από τις αποφάσεις των κυβερνήσεων υπάρχουν και δράσεις σε επίπεδο κοινωνίας που μπορούν να ενισχύσουν την αλληλεγγύη και την επικοινωνία των δύο λαών. Μπορούν να παρθούν τέτοιες πρωτοβουλίες;
Ας είμαστε ειλικρινείς. Οι μεγαλύτερες συμφωνίες κλείνονται από τις κυβερνήσεις. Αν δεν είμαστε μέλη τους, δεν μπορούμε να φέρουμε τις επιθυμητές πολιτικές αλλαγές μέσω οργανώσεων και κινήσεων που παλεύουν για την επιβίωσή τους. Οι μη κυβερνητικές οργανώσεις, από τη άλλη πλευρά, αν και έχουν καλές προθέσεις, δεν είναι αποτελεσματικές στην επίλυση των πραγματικών προβλημάτων. Επομένως, οι κυβερνήσεις θα πρέπει να μεριμνήσουν, ώστε να σχηματιστούν συμμαχίες μεταξύ των βαλκανικών χωρών, αλλά εκτός της ΕΕ, που δεν αποτελεί καλό πλαίσιο για διαδικασίες ενσωμάτωσης. Τόσο η Μακεδονία όσο και η Ελλάδα ανήκουν στην ευρωπαϊκή περιφέρεια και όχι στην πυρήνα της ΕΕ. Η περιφέρεια και το κέντρο της καπιταλιστικής ΕΕ δεν μπορούν να ζήσουν αρμονικά, χωρίς να υπάρξουν διαιρέσεις που θα βλάψουν και τις δύο χώρες.
Τον προηγούμενο χρόνο υπήρξε μια κυβερνητική αλλαγή στην χώρα σας. Ποια είναι η κοινωνική κατάσταση στη χώρα;
Τα σημαντικότερα προβλήματα είναι οικονομικής φύσης. Η απόσταση πλούσιων και φτωχών έχει αυξηθεί κατακόρυφα. Έχει επιβληθεί ένας ενιαίος φορολογικός συντελεστής, ενώ ο τομέας της υγείας είναι πολύ ιδιωτικοποιημένος. Το δημόσιο σύστημα υγείας είναι σχεδόν κατεστραμμένο. Το εκπαιδευτικό μας σύστημα επίσης χειροτερεύει διαρκώς από τη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας. Έτσι, οδηγηθήκαμε σε μια από τις μεγαλύτερες διαδηλώσεις μετά την ανεξαρτησία, με επίκεντρο τα πανεπιστήμια, που οδήγησε στο σκάνδαλο των τηλεφωνικών υποκλοπών από τις μυστικές υπηρεσίες, που προκάλεσε την πτώση της κυβέρνησης. Οι σοσιαλδημοκράτες συγκυβερνούν με το αλβανικό κόμμα (DUI), που συγκυβέρνησε με το VMRO επί δέκα χρόνια, σε μια κυβέρνηση μειοψηφίας, καθώς το VΜRO παραμένει το μεγαλύτερο κόμμα στο κοινοβούλιο. Επρόκειτο για ένα πολύ αδύναμο κυβερνητικό συνασπισμό, που όμως ενισχύθηκε πολύ μετά τις αυτοδιοικητικές εκλογές, καθώς οι σοσιαλδημοκράτες κατέγραψαν μεγάλα κέρδη, ενώ αντίστοιχα το VMRO καταβαραθρώθηκε, και αναγκάστηκε να αλλάξει την ηγεσία του.
Το ζήτημα της ονομασίας απασχολεί τη μακεδονική κοινωνία; Η κυβέρνηση το έχει συσχετίσει με την είσοδο στο ΝΑΤΟ και την ΕΕ ή αποτελεί μια λύση στη σύγκρουση μεταξύ μακεδόνων και αλβανών;
Η κυβέρνηση υποστηρίζει ότι η κοινωνική κατάσταση οφείλεται στο ότι δεν είμαστε μέλη του ΝΑΤΟ ή της ΕΕ. Το επιχείρημα αυτό, δε, απασχολεί το δημόσιο διάλογο από τη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας. Οι πολίτες θεωρούν ότι πολλά προβλήματα θα λυθούν έτσι, με πρώτο τον εθνικιστικό ανταγωνισμό μεταξύ μακεδονικού και αλφανόφωνου πληθυσμού, των δύο μεγαλύτερων εθνικών κοινοτήτων στη χώρα. Η ελπίδα, δε, της οικονομικής προόδου προωθεί την είσοδο στο ΝΑΤΟ ως το πρώτο βήμα για την ένταξη στην ΕΕ. Σε αυτά τα πλαίσια η κυβέρνηση προωθεί διάλογο με τις υπόλοιπες βαλκανικές χώρες. Στα πλαίσια αυτά υπέγραψε μια εξαιρετικά ασύμμετρη συμφωνία με τη Βουλγαρία, σύμφωνα με την οποία, για παράδειγμα δεν μπορούμε να χρησιμοποιούμε τον όρο «βούλγαροι φασίστες» στα μνημεία μας. Θα υπάρξει επομένως μια αναθεώρηση των βιβλίων της ιστορίας υπέρ της βουλγαρικής πλευράς όχι μόνο για το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, αλλά γενικότερη. Δεν είμαστε αντίθετοι στη δημιουργία μιας επιτροπής που θα εξετάσει τα ιστορικά, γεωγραφικά ή γλωσσικά ζητήματα, αλλά πιστεύουμε ότι θα πρέπει να είναι πολυμερής, περιλαμβάνοντας όλες τις βαλκανικές χώρες, Σερβία, Βοσνία, Βουλγαρία και φυσικά τους δύο μεγάλους παίχτες της περιοχής, Ελλάδα και Τουρκία.
Ποια είναι η θέση του κόμματος των αλβανοφώνων (DUI), που συμμετέχει στην κυβέρνηση για το ζήτημα του ονόματος;
Το κόμμα αυτό έχει έναν εκπρόσωπο στην κυβέρνηση, που είναι αντιπρόεδρος επί της εξωτερικής πολιτικής. Το DUI είναι υπέρ οποιασδήποτε λύσης οδηγεί στην ένταξη στο ΝΑΤΟ, αλλά αντίθετοι στη χρήση όρων που υποδεικνύουν σλαβική καταγωγή Πριν λίγες μέρες πέρασε από τη βουλή ένας νόμος που αφορά τις γλώσσες των πληθυσμών που ξεπερνούν το 20% του συνολικού. Ουσιαστικά αφορά την αλβανική γλώσσα, καθώς είναι ο μόνος πληθυσμός μεγαλύτερος του 20% του συνολικού. Ο νόμος αυτό καθιστά επίσημη γλώσσα την αλβανική σε δήμους που ο αλβανικός πληθυσμός ξεπερνά αυτό το ποσοστό. Πρόκειται για νόμο που ευνοεί την αλβανική γλώσσα σε σχέση με τις γλώσσες άλλων εθνικών κοινοτήτων (σέρβων, βλάχων, ρομά, τούρκων). Είναι ουσιαστικά για μια πολιτική συναλλαγή με επίκεντρο το ζήτημα της ονομασίας. Δεν ξέρουμε ποιες θα είναι οι συνέπειές του. Απασχολεί την κοινή γνώμη, αρκετοί πανεπιστημιακοί είναι εναντίον του, αλλά όχι από εθνικιστική σκοπιά. Θεωρούν ότι πρόκειται για μια υποχώρηση της μακεδονικής γλώσσας, καθώς θα υπάρχουν κρατικά χρηματοδοτούμενοι θεσμοί με επίσημη την αλβανική γλώσσα. Είναι παρολαυτά πολύ σημαντικό που έχει ανοίξει ο διάλογος για την αλβανική και τις υπόλοιπες γλώσσες. Το κόμμα μας υποστηρίζει το δικαίωμα των αλβανών να διδάσκονται στη γλώσσα τους, αλλά παράλληλα πιστεύουμε ό,τι θα πρέπει να υπάρχει μια πολιτική ενσωμάτωσης των παιδιών και να μαθαίνουν και την επίσημη, μακεδονική γλώσσα του κράτους από μικρή ηλικία, για να μην υπάρξει διχασμός. Γι’ αυτό θα πρέπει να υπάρχουν τάξεις προετοιμασίας που θα μαθαίνουν τη μακεδονική γλώσσα, ειδικά σε περιοχές που ο μακεδονικός πληθυσμός είναι μειοψηφικός.
O Άλεκ Ατέβικ είναι εκπρόσωπος του κόμματος Λεβίτσα στην πΓΔΜ.