Το σπί­τι της Τουρ­κά­λας

Του Σί­μου Κα­βε­λί­δη

Ετσι το μά­θα­με, ό­ταν με­τα­κο­μί­σα­με στη και­νούρ­για γει­το­νιά, το 1975. Ένα διώ­ρο­φο με­γα­λο­πρε­πές κτί­ριο με με­γά­λη αυ­λή, να δη­μιουρ­γεί στέ­νω­μα στο δρό­μο. Στη δια­σταύ­ρω­ση Λεω­φό­ρου Στρα­τού και Σα­ρα­ντα­πό­ρου. Ένα α­πό τα τέσ­σε­ρα – πέ­ντε κα­λιά κτί­ρια, πά­νω στο κε­ντρι­κό δρό­μο. Δεν θυ­μά­μαι να κα­τοι­κεί­ται τό­τε. Μό­νο στο πα­ρά­σπι­το, με πρό­σω­πο στη Σα­ρα­ντα­πό­ρου, θυ­μά­μαι να μέ­νει κά­ποια οι­κο­γέ­νεια. Φοι­τη­τής ε­γώ, το χά­ζευα α­πό το γω­νια­κό μου δω­μά­τιο, δια­γω­νίως α­πέ­να­ντι. Ένα – έ­να, τα ό­μορ­φα κτί­ρια που εί­χαν κτι­σθεί στις αρ­χές του ει­κο­στού αιώ­να (πε­ριο­χή Εξο­χές βλέ­πεις), γκρε­μί­ζο­νταν και στη θέ­ση τους ση­κώ­νο­νταν οι γνω­στές πο­λυ­κα­τοι­κίες. Αυ­τό, ό­μως, ε­κεί. Αγέ­ρω­χο να βλέ­πει τη κί­νη­ση της Στρα­τού.
Και με­τά ήρ­θε ο σει­σμός του 1978. Και πά­λι όρ­θιο «το σπί­τι της Τουρ­κά­λας». Εί­πα­νε πως χα­ρα­κτη­ρί­σθη­κε κόκ­κι­νο. Μάλ­λον, ό­μως, ή­ταν η ευ­κο­λία για να ξε­μπερ­δεύου­με με τα πα­λιά. Άλλω­στε, ή­ταν ευ­και­ρία για τη διά­νοι­ξη πλή­ρως της Στρα­τού. Έτσι τμή­μα της αυ­λής και η σχε­τι­κή πε­ρί­φρα­ξη κό­πη­κε. Όπως και σε κα­νά δυο α­κό­μη κτί­ρια. Ο δρό­μος ξα­να­κα­τα­σκευά­σθη­κε, α­πο­κα­λύ­πτο­ντας τους γρα­νι­τέ­νιους κυ­βό­λι­θους, που εί­χαν σκε­πα­σθεί πα­λιό­τε­ρα με τον α­σφαλ­το­τά­πη­τα.
Πολ­λές φο­ρές, με­τά α­πό α­φι­σο­κόλ­λη­ση, κά­να­με στά­ση στο α­πέ­να­ντι μπου­γα­τσατ­ζί­δι­κο, που ξε­νυ­χτού­σε για τους φοι­τη­τές της πε­ριο­χής.

Η κα­τά­λη­ψη «Libertatia»

Τα ε­πό­με­να χρό­νια, κά­νο­ντας την α­πο­κέ­ντρω­ση πρά­ξη, με­τα­κό­μι­σα στην «ε­παρ­χία». Το πα­τρι­κό μου ό­μως ε­κεί, στη Στρα­τού. Έτσι, κά­θε φο­ρά που κα­τέ­βαι­να Θεσ­σα­λο­νί­κη, εί­χα την ευ­και­ρία να χα­ζεύω «το σπί­τι της Τουρ­κά­λας». Ο χρό­νος πρό­σθε­τε τη φθο­ρά πά­νω του.
Σε μια ε­πί­σκε­ψη, εί­δα κρε­μα­σμέ­νο έ­να κόκ­κι­νο πα­νό: «Libertatia». Ρω­τώ­ντας, έ­μα­θα πως έ­χει γί­νει κα­τά­λη­ψη και πως μέ­νουν «διά­φο­ροι α­ναρ­χι­κοί». Δεν δη­μιουρ­γού­σαν προ­βλή­μα­τα στη γει­το­νιά. Θα ‘λε­γε κα­νείς πως δεν υ­πήρ­χαν, αν δεν α­νέ­μι­ζε το πα­νό και δεν έ­βλε­πε κα­νείς ό­τι στο κτί­ριο έ­γι­ναν κά­ποιες ερ­γα­σίες συ­ντή­ρη­σης. Μι­κρές μεν, αλ­λά ου­σια­στι­κές για τη συ­ντή­ρη­ση του κτι­ρίου. Τα τε­λευ­ταία χρό­νια ά­κου­σα πως φι­λο­ξε­νού­νταν και με­τα­νά­στες. Δεν εί­χε βέ­βαια τη δρα­στη­ριό­τη­τα του άλ­λου κτι­ρίου υ­πό κα­τά­λη­ψη, στη συμ­βο­λή Βα­σι­λέως Γεωρ­γίου και Μπι­ζα­νίου (στα τρια­κό­σια μέ­τρα), ό­που ου­σια­στι­κά λει­τουρ­γού­σε ως στέ­κι. Όμως, και μό­νο που φρό­ντι­ζαν να εί­ναι όρ­θιο, ή­ταν ση­μα­ντι­κό.
Μέ­σα α­πό κά­ποια ο­μά­δα στο facebook (Πα­λιές φω­το­γρα­φίες της Θεσ­σα­λο­νί­κης), έ­μα­θα την ι­στο­ρία του σπι­τιού αυ­τού και λύ­θη­καν α­πο­ρίες.

Οι «Ελλη­να­ρά­δες»

Αυ­τό το σπί­τι λοι­πόν, την προ­η­γού­με­νη Κυ­ρια­κή, κά­ποιοι «Ελλη­να­ρά­δες» α­πο­φά­σι­σαν να το κά­ψουν. Αυ­τοί οι «α­γω­νι­στές μα­κε­δό­νες», που καί­γο­νται για τη Μα­κε­δο­νία και τη Θεσ­σα­λο­νί­κη, αλ­λά δεν πρέ­πει ού­τε μια στιγ­μή να εν­δια­φέρ­θη­καν να μά­θουν την ι­στο­ρία της, τον πο­λι­τι­σμό της, την πο­λυ­πο­λι­τι­σμι­κό­τη­τά της, τον πλού­το που κρύ­βε­ται στα σο­κά­κια της, θεώ­ρη­σαν κα­λό να το κά­νουν πα­ρα­νά­λω­μα της φω­τιάς. Για­τί δεν α­νέ­χο­νταν να το έ­χουν κα­τα­λά­βει «οι α­ναρ­χι­κοί» (α­ναρ­χι­κοί – κομ­μου­νι­στές, στο μυα­λό τους ί­διοι εί­ναι). Αυ­τοί οι υ­περ­πα­τριώ­τες εί­ναι οι ί­διοι που μπερ­δεύουν το μαίαν­δρο με τον α­γκυ­λω­τό σταυ­ρό, που ταυ­τί­ζουν τον Άνθι­μο με τον Χρι­στό, που χτυ­πά­νε με­τα­νά­στες και κά­θε έ­να που θεω­ρούν δια­φο­ρε­τι­κό.
Ευ­τυ­χώς, λοι­πόν, που δεν ή­ξε­ραν ό­τι το σπί­τι αυ­τό α­νή­κε ό­χι «στην Τουρ­κά­λα», αλ­λά σε μια Μου­σουλ­μα­νο­ε­βραία, την Χα­ζίζ Νι­χάλ Να­ζι­φέ (σύ­ζυ­γο τούρ­κου ει­σαγ­γε­λέα και α­πό­γο­νη πλού­σιων Εβραίων). Ευ­τυ­χώς, ε­πί­σης, που δεν ή­ξε­ραν ό­τι στην αυ­λή του σπι­τιού και στο πα­ρά­σπι­το, τα χρό­νια του με­σο­πο­λέ­μου έ­με­ναν πρό­σφυ­γες και Εβραίοι. Για­τί, αν τα ή­ξε­ραν ό­λα αυ­τά, σε συν­δυα­σμό με την κα­τά­λη­ψη α­πό τους «πε­ρίερ­γους», φο­βά­μαι ό­τι ο ε­μπρη­σμός θα εί­χε γί­νει και­ρό πριν. Στο κά­τω – κά­τω, ό­πως μου εί­πε και κά­ποιος ε­πί­σης υ­περ­πα­τριώ­της, «τι τα θέ­λου­με ό­λα αυ­τά τα τουρ­κό­σπι­τα;».

Υ.Γ. 1: Ο Μπου­τά­ρης δή­λω­σε «το κτί­ριο κά­η­κε α­πό δύο ο­μά­δες α­ντι­φρο­νού­ντων Πα­ο­κτσή­δων, οι ο­ποίοι μι­σοί ή­ταν υ­πε­ρε­θνι­κι­στές και οι άλ­λοι μι­σοί α­ναρ­χι­κοί». Ήταν δη­λα­δή κα­τά την ά­πο­ψή του, κό­ντρα και ξε­κα­θά­ρι­σμα λο­γα­ρια­σμών με­τα­ξύ Πα­ο­κτσή­δων και ό­χι μια ε­νέρ­γεια πέ­ρα για πέ­ρα φα­σι­στι­κή, έ­ξω α­πό πο­δο­σφαι­ρι­κές ο­μά­δες. Και δεν βρή­κε να πει έ­στω μια λέ­ξη, ως δή­μαρ­χος της πό­λης που θα έ­πρε­πε να εν­δια­φέ­ρε­ται για την κλη­ρο­νο­μιά της, ό­τι θα κά­νει κά­θε προ­σπά­θεια, εί­τε ο ί­διος, εί­τε πιέ­ζο­ντας υ­πουρ­γεία (μιας και το α­κί­νη­το α­νή­κει στο Δη­μό­σιο), να α­να­κα­τα­σκευα­σθεί η στέ­γη του κτι­ρίου, έ­τσι ώ­στε να σω­θεί.
Υ.Γ. 2: Πλη­ρο­φο­ρίες και φω­το­γρα­φίες του κτι­ρίου, μπο­ρεί κα­νείς να βρει στην ο­μά­δα του fb «Πα­λιές φω­το­γρα­φίες της Θεσ­σα­λο­νί­κης».