Συνέντευξη με τον Νότη Μαυρουδή

Η μουσική είναι τέχνη πάνω σε κλωστή



Βαθιά μορφωμένος, πολιτικοποιημένος, όσο επίσης ευαίσθητος και ρομαντικός, ο Νότης Μαυρουδής αποτελεί απτό παράδειγμα διανοούμενου που είναι παρών στην καθημερινότητά μας παράγοντας τέχνη και εποικοδομητικό δημόσιο λόγο. To βιβλίο - cd «Cafe Latino» από τις εκδόσεις Άπαρσις και η θεατρική παράσταση του κλασικού αριστουργήματος του Μενέλαου Λουντέμη «Οδός Αβύσσου αριθμός 0», που ανεβαίνει στο θέατρο Olvio αποτέλεσαν απλώς την αφορμή γι’ αυτή τη συνέντευξη.

Τη συνέντευξη πήρε η Τίνα Βαρουχάκη*

Πριν από λίγο καιρό, παρουσιάστηκε σε μια πολύ καλαίσθητη έκδοση το βιβλίο και cd σας, με τίτλο «Cafe Latino». Δεδομένου ότι διάγουμε μια εποχή όπου έχει πάψει να υφίσταται δισκογραφική βιομηχανία, τι είδους δυσκολίες συναντήσατε στην προσπάθειά σας αυτή;
Οι ηχογραφήσεις ξεκίνησαν πριν από τρία χρόνια και παιδευτήκαμε (με τον Γιώργο Τοσικιάν) να βρούμε φορέα εκδοτικό. Καταλήξαμε στις εκδόσεις Άπαρσις όπου και φτιάξαμε μια ζεστή φωλιά. Εάν γενικεύσω το πρόβλημα της δισκογραφίας περί ελληνικής παραγωγής, θα μελαγχολήσουμε άπαντες… Τόσο οι αψυχολόγητες φορολογίες, όσο και η απουσία εταιρειών, δισκοπωλείων, η μείωση συναυλιών, η μεγάλη πτώση και η συρρίκνωση των αμοιβών από δήμους και συλλόγους, έχουν φτιάξει ένα δύσκολο τοπίο γύρω από τη δυνατότητα παραγωγής. Η κρίση τής δισκογραφίας είναι μια πολύ σκληρή δοκιμασία, τόσο για τους νεότερους, όσο και για τους παλαιότερους.

Ποιοι είναι οι συνεργάτες σας και πώς συνέβαλαν στην τελική μορφή τής μουσικής αυτής έκδοσης;
Ο κεντρικός συνεργάτης μου είναι ο κιθαριστής Γιώργος Τοσικιάν, εξαιρετικός, ταλαντούχος άνθρωπος, πρόθυμος πάντα να υπερασπιστεί τις επιλογές που συναποφασίζουμε. Πρόβες, ανίχνευση σε βάθος των κομματιών που επιλέγουμε, ηχογραφήσεις στο studio με κάθε προσοχή στην κάθε λεπτομέρεια. Μετά είναι ο Βαγγέλης Σαπουνάς που μας ηχογράφησε στο Subway studio, φροντίζοντας την ακριβή αποτύπωση της ηχητικής χροιάς και των ηχοχρωμάτων. Αποφασιστική η συνεργασία μας με τις εκδόσεις Άπαρσις και τους επικεφαλής Κατερίνα και Γιώργο, που συνέλαβαν το εικαστικό και το εκδοτικό αποτέλεσμα, το οποίο νομίζω πως είναι ό,τι καλύτερο υπάρχει ως έκδοση, στην ελληνική δισκογραφία. Τέλος, ο Αντώνης Μποσκοϊτης που μας συμπαραστάθηκε ως χρήσιμος αρωγός για την ομαλή διεκπεραίωση.

Η… εκδίκηση της γυφτιάς

Στο πολύ επιμελημένο ένθετο, παρουσιάζεται μια ανάλυση για το tango όπου αναφέρεται, μεταξύ άλλων, το εξής: «σε ολόκληρη τη λατινοαμερικανική επικράτεια τα πιο αισθαντικά μουσικά ρεύματα δεν γεννήθηκαν στα μεγαλοαστικά σαλόνια, αλλά στα λιμάνια και τα καταγώγια». Ποια στοιχεία αυτών των ακουσμάτων βρίσκετε γοητευτικά, ώστε να προβείτε στη διασκευή τους για δυο κιθάρες;
Ψάξαμε με προσοχή βιβλία παλιά και νεότερα, για να ανακαλύψουμε χαρακτηριστικές μελωδίες από χώρες τής Νότιας Αμερικής με έντονο το στοιχείο τής παράδοσης και των ιδιαίτερα γοητευτικών μουσικών χρωμάτων τής Λατινικής ηπείρου. Το ζητούμενο δεν ήταν μόνο το χορευτικό στοιχείο, αλλά ο λυρισμός, η φωτεινή μελαγχολία, η μελωδία που σε αιχμαλωτίζει και ο πάντα υποβόσκων ερωτισμός που διαθέτουν οι μελωδίες αυτές. Και, πάνω απ’ όλα, ήμασταν προσεκτικοί σε ό,τι αφορά τις δυνατότητες των δυο κιθαρών. Θα έπρεπε, οι επιλεγμένες μουσικές να είναι προσαρμόσιμες στο ντουέτο μας και στο κλίμα που είχαμε στο μυαλό μας.
Η μουσική είναι μια τέχνη που περπατάει πάνω σε μια κλωστή. Μπορεί να κατακρημνιστεί όποιος την περπατά, μόνο και μόνο από μια λεπτομέρεια…

Τηρουμένων των αναλογιών, το ρεμπέτικο ξεκίνησε ως «απαγορευμένο», δίχασε τους διανοούμενους της εποχής και σήμερα, ύστερα από σχετικές ενέργειες του υπουργείου Πολιτισμού, έχει εγγραφεί στον Αντιπροσωπευτικό Κατάλογο της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ανθρωπότητας της UNESCO. Πώς σχολιάζετε αυτή την εξέλιξη;
Θετικότατο! Τί άλλο είναι αυτό από εκείνο που λέμε «Η εκδίκηση της γυφτιάς»… Η τέχνη των φτωχών και των κατατρεγμένων τής τότε εποχής δικαιώθηκε! Το ρεμπέτικο, αν το βγάλεις από την εποχή του, θολώνει τα βασικά χαρακτηριστικά του, αλλά οι γενιές που καταπιάνονται σοβαρά με αυτό το είδος, φροντίζουν και ψάχνουν τη διαδρομή του, τον ήχο του, την ατμόσφαιρα και το πέπλο τού χρόνου και τη σκόνη που το περιτυλίγει…

Η διάδοση τον καιρό του διαδικτύου

Πιστεύετε ότι η επανάσταση του διαδικτύου βοήθησε ή δυσχέρανε την προώθηση των θεωρούμενων ως «μη εμπορικών» μουσικών έργων;
Απαντώντας στο σοβαρό αυτό ερώτημά σας, το διαδίκτυο λειτουργεί πάντα θετικά στα ζητήματα της διάδοσης των τεχνών, παρ’ όλο που υπάρχουν φορές που τα δημοφιλή, απλοϊκά και… πιασάρικα μουσικά θέματα λαμβάνουν έκταση και διόγκωση τεράστια. Ωστόσο, το διαδίκτυο είναι από τη γέννησή του πάντα τόπος διάδοσης και επικοινωνίας. Τα «μη εμπορικά» θα σταθούν, έστω και με πιο αργούς ρυθμούς, δίπλα στα πολύ εμπορικά. Από κει και πέρα, είναι και ο «αναγνώστης» τού διαδικτύου. Εξαρτάται δηλαδή από την παιδεία και τις επιλογές τού καθενός. Είναι αυτό που λένε: «Αποφασίζει ο λαός»…

Όταν είχε κυκλοφορήσει ο δίσκος σας «Στου χρόνου τις καταπακτές» αναφέρατε ότι έγινε “ιδίοις εξόδοις”. Πώς νιώσατε όταν είδατε να κυκλοφορεί το cd ως ένθετο πολιτικής εφημερίδας;
Ξαφνιάστηκα και προβληματίστηκα διότι δεν το γνώριζα, παρά μόνο όταν έπεσε η διαφήμισή του στην αντίληψή μου. Αυτά είναι απαράδεκτα πράγματα, να αποφασίζουν άλλοι ερήμην σου. Εάν ήμουν εξαρχής ενημερωμένος για τη κυκλοφορία του δίσκου, θα είχα φροντίσει ώστε να μην καταπατηθεί η δεοντολογία και να είχαν αναφερθεί οι στιχουργοί των τραγουδιών μου.
Πάντως, μια πολιτική εφημερίδα «οφείλει» να επιλέγει προσεγμένο και κοινωνικό περιεχόμενο στα bonus βιβλίων και δίσκων. Οι «Παλιές καταπακτές» μου, είναι ένα υλικό τραγουδιών με τέτοιο προσανατολισμό και η επανέκδοσή του στην εφημερίδα, με ικανοποίησε.

Τι θα συμβουλεύατε μαθητές σας ή άλλους νέους που γράφουν τραγούδια και θέλουν να ασχοληθούν επαγγελματικά ως τραγουδοποιοί – ερμηνευτές;
Να μπουν μέσα στην αγορά του δίσκου. Να δουλέψουν για το ελληνικό τραγούδι και να προσπαθήσουν να επιβάλουν άλλους όρους από εκείνους που εξουσιάζουν την… αγορά. Να προβάλλουν νέα ήθη και αντιλήψεις στη δισκογραφία και να διεκδικήσουν το δικαίωμα συμμετοχής τους στη δημιουργική του πορεία.

Η πολιτική αρένα

Ο Μίκης Θεοδωράκης, στην πρόσφατη ομιλία του, ανέφερε επιγραμματικά: «Μάχομαι συνάμα το φασισμό σε όλες τις μορφές και προπαντός στην πιο επικίνδυνη μορφή του, την αριστερόστροφη». Θα θέλατε να σχολιάσετε αυτή τη φράση; Με όλο το σεβασμό και την αγάπη μου, θεωρώ πως ο Μίκης κλώτσησε την καρδάρα με το γάλα. Πέρα από τα άλλα που είπε εκείνη την… αποφράδα ημέρα, το λεκτικό του ατόπημα γύρω από την… εξίσωση φασισμού και αριστερόστροφης μορφής, θα τον συνοδεύει και θα απλώσει σκιά στην προσωπικότητά του. Το χειρότερο όμως είναι πως όλα αυτά που είπε, όφειλε να τα πει αν τα πίστευε στο παρελθόν του και όχι τώρα που δεν επιθυμούμε -οι περισσότεροι- να τον ταράξουμε στο βαθύ του γήρας… Θα συνεχίζουμε να κρατάμε τον «άλλον» Μίκη. Εκείνον της νιότης μας κι εκείνον που στήριξε το πνεύμα και την καλλιέργειά μας σε χαλεπούς καιρούς.

Έχετε σκεφτεί να ασχοληθείτε επαγγελματικά με την πολιτική;
Μακριά από μένα! Φτου σκόρδα! Πώς σας ήρθε μια τέτοια σκέψη; Δεν έχω πλαστεί από τέτοια υλικά. Είμαι μουσικός από δεκατριών χρονών και τώρα είμαι 72! Θέλω να είμαι δημιουργός και ονειροπόλος τής ουτοπίας. Σέβομαι την πολιτική, αλλά από απόσταση και από άλλο μετερίζι.

Καλλιτεχνικά σχέδια

Προσφάτως ξεκίνησαν οι θεατρικές παραστάσεις στο θέατρο Olvio, του κλασικού λογοτεχνικού έργου του Μενέλαου Λουντέμη «Οδός Αβύσσου αριθμός 0», του οποίου υπογράφετε τη μουσική σύνθεση. Το ότι είστε μια βαθιά πολιτικοποιημένη προσωπικότητα, επηρέασε τον τρόπο με τον οποίο συνθέσατε;
Το ίδιο το έργο τού Λουντέμη, καταγράφει τις τραγικές συνθήκες κράτησης των κολαστηρίων τής εποχής, με τη Μακρόνησο να γίνεται σύμβολο αγώνα και συνώνυμο της καταπίεσης και της μισαλλοδοξίας από το τότε ανελεύθερο ελληνικό κράτος. Η θεατρική προσαρμογή του βιβλίου από την Σοφία Αδαμίδου και η σκηνοθετική άποψη της Ρουμπίνης Μοσχοχωρίτη έφτιαξαν μια εξαιρετική παράσταση με πολύ καλούς ηθοποιούς, σκηνογράφους, ενδυματολόγους, κ.λπ.
Έγραψα τη μουσική με κιθάρα και διάφορα εφέ, με τις σκέψεις μου να περιστρέφονται γύρω από το σκληρό τόπο-χρόνο και τους εξόριστους που περνούσαν τα πάνδεινα από τους θύτες τους. Η πολιτική επιρροή, μπροστά σε τέτοιες μνήμες, είναι αναπόφευκτη και αναγκαία… Θεωρώ πως η παράσταση «Οδός Αβύσσου, αριθμός 0» είναι ένα ιστορικής σημασίας έργο με πολύπλευρη σημειολογία και το συνιστώ ανεπιφύλαχτα.

Ποια είναι τα επόμενα καλλιτεχνικά σας σχέδια;
Πολλά! Σκέψεις, προοπτικές, σχέδια. Όλα είναι έτοιμα να ξεκινήσουν να κινούνται. Τι θα γίνει στο τέλος, δεν ξέρω. Το επόμενο βήμα θα ήθελα να γίνει με μια ενότητα ποιημάτων ποιητών τού μεσοπολέμου που έχω μελοποιήσει και θέλω να ηχογραφήσω. Προσπαθώ να συνεννοηθώ για την υλοποίησή του. Θα τα καταφέρω;

Θα πρότεινα να ολοκληρώσουμε τη συζήτησή μας, όπως ξεκινήσαμε. Στο νέο σας ηχογράφημα, έχετε επιλέξει τον τίτλο ενός εκ των έργων, «El puerto» (=το λιμάνι). Σε τι εικόνες και σκέψεις σας ταξιδεύει αυτή η λέξη;
Μου αρέσουν τα λιμάνια, ιδιαίτερα τα απόμερα, όχι εκείνα που πάει ο πολύς κόσμος και παίρνει τα πλοία για διακοπές τού Αυγούστου.
Μου αρέσουν τα ερημικά λιμάνια, ιδιαίτερα όταν τα χτυπάει ο αέρας και το κύμα τής θάλασσας. Η σκληρή ερημιά του φορτίζει το συναίσθημα του κάθε ποιητή… Η προβλήτα τού λιμανιού είναι ένα τέλος τής επίγειας επιφάνειας και η θάλασσα που ξεκινάει δεν ξέρεις πού θα σε βγάλει… Τη θάλασσα πάντα την φοβόμουν, ιδιαίτερα όταν είμαι μέσα της. Το λιμάνι, τη θάλασσα, τα έχω συνδέσει με ταξίδια τής φαντασίας από τα μικράτα μου. Περιέχουν ��ην έννοια του ταξιδιού, της περιπέτειας, της μη επιστροφής στην πατρίδα από την ξενιτιά, του άγνωστου, του πένθους, της αγωνίας…
«El puerto» είναι το «λιμάνι» που προσφέρει χώρο στη φαντασία και στην ατμόσφαιρα. Οι δυο κιθάρες συνδέονται με τέτοια στοιχεία τα οποία μας βοηθάνε, ως μουσικούς… ποιητές, να δημιουργήσουμε το δικό μας μουσικό τοπίο και το βαθύτερο στοχασμό.



* Η Τίνα Βαρουχάκη είναι μουσικογράφος συνεργάτιδα του διαδικτυακού μουσικού περιοδικού TAR.

 

ΟΙ ΑΚΡΟΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΕΠΟΧΗΣ

«Cafe Latino - El puerto»
Νότης Μαυρουδής, Γιώργος Τοσικιάν, Μόρφω Τσαϊρέλη
Eκδόσεις Άπαρσις

Ο Νότης Μαυρουδής είναι ένας σπουδαίος συνθέτης, ένας καλλιτέχνης σπάνιας ποιότητας και αισθητικής και παράλληλα ένας κιθαρίστας που θεωρείται από τα πλέον άξια μέλη της ελληνικής κιθαριστικής οικογένειας. Έγινε γνωστός και δημοφιλής από τη πρώτη στιγμή που μπήκε στη δισκογραφία, το 1964, με το τραγούδι «Άκρη δεν έχει ο ουρανός», σε στίχους του Γιάννη Κακουλίδη και με ερμηνευτή τον Γιώργο Ζωγράφο. Από τότε ως σήμερα σε μια πορεία 50 χρόνων και βάλε, δημιούργησε τραγούδια αλλά και έργα που έγραψαν τις πιο μελωδικές σελίδες στη ιστορία του ελληνικού τραγουδιού. Εν ολίγοις είναι ένας από την ομοταξία των δημιουργών της τέχνης που σε καιρούς γενικής κρίσης, όπως η σημερινή, αποτελεί ένα είδος υπό προστασίαν.
Με τη νέα του δισκογρφική δουλειά το «Cafe Latino - El puerto», ένα πόνημα κοινό με τον συνεργάτη του κιθαρίστα Γιώργο Τοσικιάν έρχεται να μας χαρίσει νέες μουσικές εμπειρίες. «Το Cafe Latino δεν είναι μια ανθολογία είναι ένα ταξίδι… » μας λένε και οι δύο. Πράγματι, ένα συναρπαστικό ταξίδι στις χώρες της Λατινικής Αμερικής. Μια γνωριμία ψυχής με την κληρονομιά των ανθρώπων της Βραζιλίας, της Αργεντινής, της Βολιβίας, του Μεξικού, της Βενεζουέλας και της Κούβας. Σαν δύο μουσικά λαγωνικά με ιδιαίτερη όσφρηση αλλά και πείσμα και πάθος, ανακαλύπτουν και διασκευάζουν δεκατρία λαϊκά τραγούδια για δύο κιθάρες. Πρόκειται για τραγούδια και χορούς ανωνύμων συνθετών.
Ο Νότης Μαυρουδής και ο Γιώργος Τοσικιάν, στη συνθήκη της διασκευής, της γένεσης δηλαδή και της ανάπτυξης ενός νέου έργου υπερβαίνοντας το υλικό της πρώτης μορφής, μας επιφυλάσσουν την έκπληξη ενός πρωτόγνωρου γοητευτικού κιθαριστικού ακροάματος. Οι δυο εξαιρετικοί δεξιοτέχνες, ως ντουέτο αλλά και ο καθένας ξεχωριστά, με περισσή ευαισθησία αγγίζουν και τις χορδές της καρδιάς μας κάνοντάς μας να μελαγχολούμε, να νοσταλγούμε, να χαιρόμαστε.
Στο δίσκο υπάρχουν, επίσης, δύο πανέμορφα τραγούδια των Μεξικανών Ramon Ayala και Agustin Lara, τα οποία αποδίδει η εκφραστική ερμηνεύτρια Μόρφω Τσαϊρέλη. Η επιμελημένη έκδοση του δισκογραφικού αυτού άλμπουμ συνοδεύεται από ένα βιβλίο με κατατοπιστικές σημειώσεις του Νότη Μαυρουδή πάνω στο υλικό του δίσκου καθώς και μια άκρως ενδιαφέρουσα συνέντευξη του στον δημοσιογράφο Αντώνη Μποσκοίτη.
Ένας ξεχωριστός δίσκος για τους συλλέκτες έργων για κιθάρα για τους φίλους της λατινικής μουσικής και των μουσικών εμπειριών.
Καλή σας ακρόαση.

Λιάνα Μαλανδρενιώτη