Οταν μπήκαμε στην περιπέτεια των μνημονίων, ήταν πολλοί αυτοί που πρέσβευαν ότι ίσως έτσι, φτωχότεροι, θα ξαναβρούμε την ανθρωπιά μας, θα θυμηθούμε τις αξίες μας, της δικαιοσύνης «τον ήλιο το νοητό», που ευτυχώς που ο ποιητής τον έκανε νοητό, γιατί απόψε θα τον έκαιγε ο Μίκης στο συλλαλητήριο των ελλήνων πατριωτών, την αλληλεγγύη μας στον συνάνθρωπο και άλλα τέτοια. Αφού χάθηκε το φτιασιδωμένο, το εξωτερικό, το σελοφάν, θα έμεναν τα ουσιαστικά, αυτά που κάνουν τον άνθρωπο, άνθρωπο. Συνεπώς, η ύπαρξή μας δεν θα εξαρτάται πια από το «έχειν» μας, αφού δεν θα έχουμε και θα στραφούμε σε πιο αυθεντικές ανθρώπινες καταστάσεις, στις ουσιαστικές αξίες της ανθρώπινης ζωής. Θα ξαναζήσουμε «τη φτώχια και φιλότιμο» του παλιού, καλού σινεμά.
Θυμήθηκα τότε τη διδασκαλία της έκθεσης στο σχολείο, φιλόλογος γαρ, που προσπαθούσαμε να μάθουμε στους μαθητές και στις μαθήτριές μας τη διαφορά του είναι από το φαίνεσθαι. Οι μαθητές και οι μαθήτριες μας βέβαια, γόνοι της δυτικής Αθήνας κι όχι κάποιων άλλων προαστίων, πολύ θα ήθελαν να είχαν τη δυνατότητα του περιττού, του επί πλέον του αναγκαίου, νέοι, που μόλις έβγαιναν στη ζωή. Είχαν κι εμάς να τους τριβελίζουμε το μυαλό με εκείνα τα «άχρηστα θεωρητικά μαθήματα» και τα απαρέμφατα, απ’ τη μια, και απ’ την άλλη, τους άλλους καθηγητές, του φροντιστηρίου, που τους έλεγαν να μη διαβάζουν για μας, αλλά γι’ αυτούς και επιπλέον να μην ασχολούνται με άχρηστα μαθήματα, π.χ. λογοτεχνία, φιλοσοφία… «Παρ’ τ’ αυγό και κούρευτο», δηλαδή. Αυτά από τη διδασκαλία στο σχολείο και τα δεινά της.
Οι χρυσές τουαλέτεςΘα μου πείτε τι είναι όλ’ αυτά τώρα, καθαγιασμένοι λίγες εβδομάδες πριν από τους ρασοφόρους στο Σύνταγμα, τους χρυσαυγίτες κι όλους αυτούς που αγαπάνε την πατρίδα μας και τις πατρίδες όλων των ανθρώπων. Αφορμή, λοιπόν, είναι ένα άρθρο στην «Εποχή» (4/2/18): «Ο θρόνος του Ν. Τραμπ» και η απαραίτητη φωτογραφία που μου κέντρισε επίσης τη μνήμη. Χρυσή τουαλέτα είναι αυτή, δεν μπορεί το μάτι να την προσπερνά αδιάφορα. Άλλη μια τέτοια είχα δει σε μια επίσκεψη στον αρχαιολογικό χώρο των Φιλίππων, αλλά μαρμάρινη. Απ’ ό,τι μας ενημέρωσε εκεί η ξεναγός, οι πλούσιοι που την χρησιμοποιούσαν, έβαζαν πρώτα τον υπηρέτη τους να καθίσει για να ζεστάνουν το μάρμαρο και μετά κάθονταν εκείνοι. Πολύ θα ήθελαν να συνεχίσει ο υπηρέτης, αλλά ήταν φύσει αδύνατον.
Στο άρθρο, λοιπόν, διάβασα ότι το μουσείο της Ν. Υόρκης αντί να δώσει στους ένοικους του Λευκού Οίκου το «Χιονισμένο τοπίο» του Βαν Γκογκ, που ζήτησαν για να κοσμήσουν τον ιδιωτικό τους χώρο, τους πρότεινε το έργο, Amerika του Κατελάν, που είναι μια χρυσή τουαλέτα.
Δεν έχει σημασία εδώ τι απάντησε ο Λευκός Οίκος, αλλά η χρήση του αντικειμένου και το υλικό από το οποίο αποτελείται, ο χρυσός.
Με αφορμή την εικόνα στην εφημερίδα, τη χρυσή τουαλέτα δηλαδή, θυμήθηκα κάποιες άλλες χρυσές τουαλέτες για τις οποίες είχα διαβάσει και προσπάθησα να τις ανασύρω στη μνήμη μου.
Στη λογοτεχνία της Ουτοπίας υπάρχει περιφρόνηση για τα χρήματα, για το χρυσάφι, το ασήμι και για κάθε δραστηριότητα που στοχεύει στο κέρδος. Στην «Ουτοπία» του Τόμας Μορ, σε κάποια μυστηριώδη νησιά που βρίσκονται σε μακρινούς τόπους και που εκεί δεν είναι βέβαια οι σύγχρονοι φορολογικοί παράδεισοι, «οι κάτοικοι απεχθάνονται το χρυσό σε τέτοιο σημείο που τον προορίζουν για τη χρήση ουροδοχείων. Έτσι ενώ τρώνε και πίνουν από πήλινα και γυάλινα σκεύη, τα οποία είναι όντως υπέροχα κατασκευασμένα, αλλά έχουν χαμηλή αξία, χρησιμοποιούν το χρυσάφι και το ασήμι για να φτιάξουν ευτελή αντικείμενα, όπως ουροδοχεία και άλλα τέτοια σκεύη για τα δημόσια κτίρια και τα σπίτια τους. Έτσι δημιουργούν απέχθεια και όνειδος για το χρυσάφι και το ασήμι». (Ουτοπία,Thomas More, Μεταίχμιο Αθήνα 2007).
Η μαγιά της ζωήςΜπορεί αυτά να συνέβαιναν στην «Ουτοπία», αλλά στην καπιταλιστική πραγματικότητα τη δική μας, ακριβώς τα αντίθετα βεβαιώνονται. Σε μια τέτοια κοινωνία θα έπρεπε ο Λευκός Οίκος να δεχτεί την προσφορά, αλλά τώρα σίγησε. Δεν βγαίνουν από εκεί τέτοια μηνύματα, αλλά ούτε και από άλλους τέτοιους οίκους. Το αντίθετο μάλιστα. Αυτά είναι για το 1% του πλανήτη, οι υπόλοιποι εμείς ας μιλάμε, ας αγωνιζόμαστε για ουτοπίες, ας τις φανταζόμαστε ότι κάποτε θα έρθουν.
Ας διδάξουμε τους μαθητές και τις μαθήτριές μας τα «άχρηστα» θεωρητικά μαθήματα, αυτά είναι η μαγιά της ζωής, η κουλτούρα, ο πολιτισμός. Είναι αυτό το περιττό που μας κρατά ζωντανούς, μας μαθαίνει να αντιστεκόμαστε στις σειρήνες του κέρδους και όλων των «χρήσιμων» πραγμάτων που μας κατακλύζουν και που κάποια στιγμή καταλαβαίνεις ότι αυτά, μόνο χρήσιμα και αναγκαία δεν είναι. Όταν μοιράζεσαι τα «μη χρήσιμα» τότε μόνο πλουτίζεις, έρχεσαι κοντά στον άνθρωπο, στη φύση, στον ίδιο σου τον εαυτό. Μπορείς να διεκδικήσεις την ελευθερία σου, να εκφράσεις την αλληλεγγύη σου στο συνάνθρωπο, να γλιτώσεις από τη υλική βαρβαρότητα.
Γιούλα Τσουμπού, μέλος συντονιστικού,του τμήματος Φεμινιστικής Πολιτικής ΣΥΡΙΖΑ