Του Βασίλη Παπαδόπουλου*Σταθερές και με αυξανόμενο ρυθμό είναι οι αναφορές και οι καταγγελίες για τις παράνομες επαναπροωθήσεις προσφύγων στον Έβρο. Παρά τις κατά καιρούς διαψεύσεις των αρμοδίων υπουργών, μια πρακτική, η οποία καλά κρατεί εδώ και χρόνια, θέτει σε κίνδυνο ανθρώπινες ζωές και την προσωπική ελευθερία προσφύγων που καταφεύγουν στην Ελλάδα, ενώ εκθέτουν διεθνώς τη χώρα.
Η πρακτική αυτή δυστυχώς δεν αναφέρεται μόνο σε αρνήσεις εισόδου στη χώρα, αλλά και σε επαναπροωθήσεις αναγνωρισμένων προσφύγων ή καταγεγραμμένων αιτούντων άσυλο, ενώ τελευταία αναφέρθηκε και σε κρατούμενους, οι οποίοι αφού μεταφέρθηκαν από κέντρα κράτησης, «απελευθερώθηκαν» πλησίον των συνόρων, για να βρεθούν την επόμενη ημέρα από την άλλη μεριά του ποταμιού.
Για όσους βλέπουν τους πρόσφυγες σαν «λαθρομετανάστες«, όπως και για όσους ξεχωρίζουν τους πρόσφυγες από τη θρησκεία τους, οι πρακτικές αυτές είναι δικαιολογημένες και σιωπούν, συγκαλύπτουν, ανέχονται, συνδράμουν.
Για όσους όμως βλέπουν στους ανθρώπους αυτούς, παιδιά, γυναίκες, κατατρεγμένους από την πατρίδα τους, ανθρώπους που έχουν ανάγκη, οι πρακτικές αυτές είναι απάνθρωπες.
Παραβιάζουν δε επίσης βασικές διεθνείς υποχρεώσεις της χώρας, ήτοι το δικαίωμα μη επαναπροώθησης, όπως αυτό κατοχυρώνεται μεταξύ άλλων από τη Σύμβαση της Γενεύης (1951), το δικαίωμα πρόσβασης στο άσυλο, το οποίο ρητά προβλέπεται, μεταξύ άλλων από τον Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ, και την απόλυτη απαγόρευση της έκθεσης σε κίνδυνο βασανιστηρίων, απάνθρωπης και ταπεινωτικής μεταχείρισης οποιουδήποτε προσώπου βρίσκεται εντός της ελληνικής επικράτειας, ανεξαρτήτως του καθεστώτος παραμονής του, σύμφωνα με το άρθρο 3 της ΕΣΔΑ.
Παρά δε τις σχετικές εκκλήσεις της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους πρόσφυγες και του Επίτροπου για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου του Συμβουλίου της Ευρώπης, για παύση των πρακτικών αυτών και για διεξοδική διερεύνηση των σχετικών περιστατικών, που καταγγέλλονται από οργανώσεις προστασίας των δικαιωμάτων του ανθρώπου, όπως της Ελληνικής Ένωσης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, του Ελληνικού Συμβουλίου για τους Πρόσφυγες και του Δικτύου Κοινωνικής Υποστήριξης Προσφύγων και Μεταναστών, καμία τέτοια διερεύνηση δεν έχει λάβει χώρα. Ακόμη και στην περίπτωση που η σχετική αναφορά διαβιβάσθηκε στην Εισαγγελία Εφετών Θράκης, από την Υπηρεσία Ασύλου που καταγγέλθηκε, καμία περαιτέρω διερεύνηση δεν έγινε.
Πέπλο σιωπήςΈνα πέπλο σιωπής καλύπτει δράσεις κρατικών ή παρακρατικών φορέων στην περιοχή, ενώ είναι ανησυχητικές οι αναφορές για συμμετοχή εκτός από αστυνομικούς και στρατιωτικών.
Η προσφυγική κρίση του 2015 και η αντιμετώπισή της στα νησιά του Αιγαίου, που, παρά την αντίθεση της «Συμφωνίας» ΕΕ – Τουρκίας στο διεθνές δίκαιο, δεν έχει ακόμη φθάσει σε μείζονες παραβιάσεις δικαιωμάτων, δεν έχει αγγίξει την περιοχή του Έβρου. Στην περιοχή δυστυχώς εξακολουθούν ακόμη οι πρακτικές που εξέθεσαν τη χώρα την προηγούμενη περίοδο, όπως η τραγωδία στο Φαρμακονήσι τον Ιανουάριο του 2014. Όμως το ατύχημα δεν θα αργήσει να συμβεί. Αν η τουρκάλα δασκάλα με τα δύο παιδιά της, πνίγηκε στα νερά του Έβρου, χωρίς να αναφέρονται προηγούμενες απόπειρες να περάσει το ποτάμι, είναι θέμα χρόνου να γίνει, με ανθρώπους που καταγγέλλουν ότι πέρασαν ακόμη και την 10η ή 11η φορά που το επιχείρησαν. Και δεν γνωρίζουμε τι είπαν οι περισσότεροι από 1.000 άλλοι που πνίγηκαν, όπως αναφέρει ο Ιατροδικαστής του Νοσοκομείου της Αλεξανδρούπολης, που συλλέγει προσωπικά αντικείμενα για ενδεχόμενη ταυτοποίηση των άγνωστων πτωμάτων από συγγενείς τους, αποδίδοντας έστω μετά θάνατο το δέοντα σεβασμό στην ανθρώπινη ζωή. Το ένοχο μυστικό της περιοχής θα πρέπει να αποκαλυφθεί, γιατί αλλιώς όσοι σιωπούν, θα είναι συνένοχοι.
Η πολιτεία, δε, αντί να αρνείται το φαινόμενο και τις σχετικές πρακτικές, αντί να τις συγκαλύπτει, ή να τις αποδέχεται (τουλάχιστον), θα πρέπει να λάβει τα κατάλληλα μέτρα, τόσο για να αποτρέψει τους θανάτους, όσο και για αντιμετωπίσει πιθανές μαζικές εισόδους προσφύγων, παρέχοντας προστασία σε όσους την έχουν ανάγκη και διαχειριζόμενη τους λοιπούς, σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο, τις αρχές του κράτους δικαίου και σεβόμενη τον ευρωπαϊκό πολιτισμό, χωρίς υποχωρήσεις σε πρακτικές Ουγγαρίας, που υποθάλπουν το ρατσισμό και τη μισαλλοδοξία.
*Ο Βασίλης Παπαδόπουλος είναι συντονιστής της νομικής υπηρεσίας του Ελληνικού Συμβουλίου για τους Πρόσφυγες.