Πού πάνε οι πρόεδροι των Ηνωμένων Πολιτειών μετά το πέρας της θητείας τους; Όπου τους καλούν οι ανάγκες της γραμμής την οποία υπηρέτησαν έως τότε. Ο Τζορτζ Μπους ο νεότερος, ας πούμε, πήγε προ μηνός σε ένα επιχειρηματικό συνέδριο στο Αμπού Ντάμπι. Όπου κατέθεσε το βάρος τού ονόματός του ως εγγύηση για την επιτυχή ολοκλήρωση επιχειρηματικών deals –με το αζημίωτο. Κατέθεσε επίσης, σε συνέντευξή του, τη βεβαιότητα για σαφείς αποδείξεις ανάμιξης της Ρωσίας στις αμερικανικές εκλογές. Η Ρωσία, είπε, συνεχίζει να κάνει ό,τι έκανε την εποχή του Ψυχρού Πολέμου: να χειραγωγεί την κοινή γνώμη στις ΗΠΑ και την Ευρώπη. «Ο Πούτιν είναι ένας ευφυής τακτικιστής, ικανός να εντοπίζει τις αδυναμίες και να τις εκμεταλλεύεται».
Η «αδυναμία» εδώ ακούει στο όνομα Ντόναλντ Τραμπ. Τον οποίο θα συνοδεύει μέχρι τέλους η «ρετσινιά» ότι αναδείχθηκε στο ύπατο αξίωμα χάρη στην ανάμιξη των ρωσικών μυστικών υπηρεσιών, όπως του καταλογίζεται από κάθε πλευρά του Κογκρέσου, δημοκρατική είτε ρεπουμπλικανική: Ένας καλός λόγος το αρραγές -«βαθύ», αν προτιμάτε- αμερικανικό κράτος να επιστρέψει δυναμικά στην ψυχροπολεμική πεπατημένη.
Ένας γρίφοςΜέχρι και μετά την ορκωμοσία του ο κ. Τραμπ ήταν ένας γρίφος όσον αφορά στις θέσεις του για τον πόλεμο στη Συρία. Με δυο εξαιρέσεις: την πρόθεσή να εξαλείψει το ISIS και τη διάθεση εξομάλυνσης των σχέσεων Αμερικής – Ρωσίας. Το τελευταίο αυτό αποδεικνύεται τώρα ότι είναι ο κύριος λόγος για τον οποίο αμφισβητείται η ανάρρησή του στην προεδρεία, μέχρι του σημείου πρώην στέλεχος της κυβέρνησης του Τζορτζ Μπους του νεότερου να δηλώνει ότι «δεν θα εκπλαγούμε εάν η θητεία του καταλήξει νωρίτερα εξαιτίας πρότασης μομφής ή παύσης του, όπως προβλέπει το Άρθρο 25 του Συντάγματος».
Λίγοι θα εκπλαγούν αν τελικά αποδειχθεί ότι ακριβώς η απειλή του Άρθρου 25 -διατυπωμένη ένα μόλις μήνα από την ορκωμοσία- ήταν ο κύριος λόγος της πλήρους μεταστροφής του κ. Τραμπ έναντι της Ρωσίας, η οποία αποτυπώθηκε στη μονομερή επέμβαση των ΗΠΑ στη Συρία, όπου βομβάρδισαν κυβερνητικές βάσεις με αφορμή τη χρήση χημικών όπλων εναντίον αμάχων από την κυβέρνηση Άσαντ, όπως ισχυρίστηκε η Ουάσινγκτον. Η Μόσχα έκανε λόγο για πρόσχημα και κατηγόρησε τις ΗΠΑ για επέμβαση χωρίς την έγκριση του ΟΗΕ. Επιπλέον, πέρα από την υπόσχεση ενίσχυσης του Άσαντ, ενδυνάμωσε τη ναυτική παρουσία της στην περιοχή -με αποτέλεσμα να ενταθούν οι σχέσεις της με την Ουάσινγκτον στο σημείο χωρίς επιστροφή που επιζητούσαν ισχυροί κύκλοι του αμερικανικού κατεστημένου.
Σε φάση άδηλης μετάβασηςΗ νέα στρατηγική ασφάλειας των ΗΠΑ που παρουσίασε στα τέλη Δεκεμβρίου ο αμερικανός πρόεδρος μετέθεσε στο άδηλο μέλλον το σημείο εξομάλυνσης των σχέσεων των ΗΠΑ με τη Ρωσία και την Κίνα. Τόσο το ίδιο το κείμενο, όσο και η ομιλία του κ. Τραμπ, ανακαλούν μνήμες από τις πιο σκοτεινές περιόδους του Ψυχρού Πολέμου, όταν η Αμερική του προέδρου Ρήγκαν επιζητούσε να αναστηλώσει το κύρους της και να επιβεβαιωθεί ως μοναδική υπερδύναμη.
Σε καιρούς, όπως σήμερα, που ο πλανήτης διανύει φάση άδηλης μετάβασης, οι Ηνωμένες Πολιτείες αδυνατούν να διαχειριστούν –στο σημαντικό βαθμό ευθύνης που τους αναλογεί, ως παγκόσμια δύναμη— τις συνέπειες της παγκοσμιοποίησης, την οποία πυροδότησε, κατά κύριο λόγο, η πληθωρική δυναμική τους.
«Καλούμε τις ΗΠΑ», ήταν η απάντηση του κινεζικού υπουργείου Εξωτερικών, «να σταματήσουν να παραπληροφορούν για τους στρατηγικούς σκοπούς της Κίνας και να εγκαταλείψουν την ψυχροπολεμική νοοτροπία … Η Κίνα δεν θα προσπαθήσει ποτέ να αναπτυχθεί εις βάρος των συμφερόντων άλλων χωρών. Αλλά και δεν θα απαρνηθεί ποτέ τα νόμιμα δικαιώματα και συμφέροντά της». Ανάλογη ήταν η αντίδραση του Κρεμλίνου: «Ο ιμπεριαλιστικός χαρακτήρας του κειμένου είναι προφανής, όπως και η επίμονη άρνηση της Ουάσινγκτον να απαγκιστρωθεί από ένα μονοπολικό κόσμο».
Η ανταπάντηση της Ουάσινγκτον ήταν ιδιαιτέρως επιθετική. Μιλώντας στις 19 Ιανουαρίου στο Πανεπιστήμιο Τζον Χόπκινς, ο αμερικανός υπουργός Άμυνας, Τζέημς Μάτις, είπε ότι οι ΗΠΑ βρίσκονται αντιμέτωπες με «αυξανόμενες απειλές», κατονομάζοντας την Κίνα και τη Ρωσία, την οποία ειδικά χαρακτήρισε απειλή για το «πείραμα της Αμερικής στη δημοκρατία», υπαινισσόμενος προφανώς την υποτιθέμενη ανάμιξή της στις αμερικανικές προεδρικές εκλογές. «Επιδιώκουν να δημιουργήσουν έναν κόσμο εναρμονισμένο με τα απολυταρχικά τους μοντέλα», αλλά, αν μας προκαλέσουν, «θα είναι η πιο ατελείωτη και πιο δύσκολη ημέρα» της ζωής τους, προειδοποίησε εριστικά.
Η Μόσχα κράτησε την ηχηρή ανταπάντησή της για την 1η Μαρτίου. Στη διάρκεια, συγκεκριμένα, της ετήσιας ομιλίας του για την κατάσταση του ρωσικού έθνους, ο πρόεδρος Πούτιν ανακοίνωσε τα νέα οπλικά συστήματα που διαθέτει η χώρα του, κάνοντας λόγο για προωθημένη στρατιωτική τεχνολογία που καθιστά «απαρχαιωμένα τα αντιπυραυλικά συστήματα της Αμερικής. Η Ουάσιγκτον πρέπει να πάψει να υποτιμά την αμυντική ικανότητα της Ρωσίας», εγκαταλείποντας την αλαζονική πεποίθηση ότι η Ρωσία δεν θα κατάφερνε ποτέ να συνέλθει από την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης. Η Ρωσία, είπε, δεν θα χρειαζόταν όλα αυτά τα νέα όπλα αν οι ανησυχίες της δεν είχαν αγνοηθεί από τις ΗΠΑ και τους συμμάχους της. «Κανείς δεν ήθελε να μιλήσει μαζί μας για τον πυρήνα του προβλήματος. Κανείς δεν μας άκουσε. Τώρα ακούστε!». «Αποτύχατε να κρατήσετε πίσω τη Ρωσία. Τώρα πρέπει να αναγνωρίσετε την πραγματικότητα. Η Ρωσία θα ανταποκριθεί αν της απευθυνθείτε σαν σε ισότιμο εταίρο».
* «Το παλιό πεθαίνει. Το νέο δεν έχει ακόμη γεννηθεί. Είναι η ώρα των τεράτων», Αντόνιο Γκράμσι, «Τετράδια της φυλακής», 1930.
Κωστής Γιούργος