ΜΟΥΣΙΚΕΣ ΠΡΟΤΆΣΕΙΣ για τις 11 Μαρτίου 2018
Επιμέλεια Λιάνα Μαλανδρενιώτη
lianam@otenet.gr ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΜΕ ΤΗΝ ΚΙΘΑΡΙΣΤΡΙΑ ΕΛΕΝΑ ΠΑΠΑΝΔΡΕΟΥ«Να δείχνεις τη μουσική, όχι τον εαυτό σου» 
TAKIS DIAMANTOPOULOS27,ARCHELAOU str116352107234645studio27@otenet.grAthens.Greece
Μια βραδιά φόρο τιμής στον σπουδαίο κιθαριστή και σύνθετη Ρολάν Ντιένς με δύο υπέροχα κονσέρτα του, θα έχουμε τη δυνατότητα να απολαύσουμε, το Σάββατο 17 Μαρτίου, στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, στο πλαίσιο του κύκλο Vive la France. Η σολίστ και καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας, Έλενα Παπανδρέου, θα ερμηνεύσει το κονσέρτο Métis, για σόλο κιθάρα και έγχορδα, συμπράττοντας με την Ορχήστρα Academica Αθηνών, υπό τη διεύθυνση του αρχιμουσικού Νίκου Αθηναίου. Ενώ, το Duo Melis (Susana Prieto, Αλέξης Μουζουράκης) θα συμπράξει με την Ορχήστρα Academica Αθηνών, ερμηνεύοντας το Concertomaggio.
Η αδελφική φιλία που συνέδεε τον Ρολάν Ντιένς με την Έλενα Παπανδρέου, αποτέλεσε την αφορμή γι’ αυτή τη συνέντευξη. Ο λόγος της συγκινεί εξίσου με το εξαιρετικό κείμενό της: «Roland, αγαπημένε μου αδελφέ». Τη συνέντευξη πήρε η Τίνα Βαρουχάκη
Θα θέλατε να μας διηγηθείτε την ιστορία της γνωριμίας σας με τον Ρολάν Ντιένς; Τον Ρολάν Ντιένς τον γνώρισα μέσα από το «Tango en Skai» (θα πει «ψευτοτανγκό») - το πιο γνωστό ίσως κομμάτι του. Έκανα μια ηχογράφηση και του έστειλα γράμμα, πιστεύοντας ότι δεν θα μου απαντήσει. Ωστόσο, η απάντηση ήρθε! Την έχω κρατήσει, όπως πολλά γράμματά του. Λίγο καιρό μετά, τον γνώρισα σε ένα φεστιβάλ, στο
Voronez. Τον ρώτησα αν είχε έρθει ποτέ στην Ελλάδα. Δεν είχε, ενώ θα ήθελε. Έτσι, σε συνεννόηση με τον Ευάγγελο Ασημακόπουλο, τότε έφορο της κιθάρας στο Ωδείο «Φίλιππος Νάκας», διοργανώσαμε, νομίζω το 1997, το πρώτο ρεσιτάλ του Ντιένς στην Ελλάδα. Σείστηκε η αίθουσα από τα χειροκροτήματα!
Ποια στοιχεία της προσωπικότητάς του θαυμάζατε περισσότερο;
Κατ’ αρχήν, θαυμάζω τον ιδιοφυή μουσικό. Στον άνθρωπο, πάνω απ’ όλα αγαπούσα τη σπάνια ενσυναίσθηση, ακόμη και με ανθρώπους που ήξερε ελάχιστα. Γίναμε αμέσως φίλοι με το που ήρθε στην Ελλάδα, μέχρι τον πρόωρο θάνατό του. Για μένα ήταν η μεγαλύτερη απώλεια που είχα στη ζωή μου! Δεν μιλάω μόνο για το μουσικό κομμάτι, αλλά για το ανθρώπινο.
Υπήρχε αμοιβαία εκτίμηση και μεγάλη χαρά για τις επιτυχίες του ενός και του άλλου.
Την τελευταία μέρα που τον είδα, θυμάμαι να μου λέει: «Θέλω να γνωρίσεις τον τάδε, είναι σαν αδελφός μου… την τάδε που είναι σαν αδελφή μου» κτλ. Είναι απίστευτο με πόσους ανθρώπους έχω συνδεθεί μετά το θάνατό του. Ήταν σαν παρακαταθήκη… Το 2001, συμπράξατε με τον Ντιένς, ερμηνεύοντας το Concertomaggio, με την Ορχήστρα των Χρωμάτων. Θα θέλατε να μοιραστείτε τις αναμνήσεις σας;
Ήταν πολύ μεγάλη χαρά να παίζω με έναν μουσικό που θαύμαζα τόσο πολύ. Κάναμε μόνο μια πρόβα για εκείνο το κονσέρτο... στη Σαρδηνία! Έκανε μια πολύ ωραία διασκευή του τραγουδιού «Ο ταχυδρόμος πέθανε» του Χατζιδάκι για δύο κιθάρες και ορχήστρα εγχόρδων. Έφερε την παρτιτούρα δύο μέρες πριν! Τελικά όλα πήγαν καλά! Ήταν μια αξέχαστη συναυλία.
Πώς κρίνετε το γεγονός της μη «διάσωσης» της Ορχήστρας των Χρωμάτων;Αυτό είναι από τα πιο δυσάρεστα πράγματα που έχουν συμβεί στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια. Το να κλείνει μια ορχήστρα είναι ντροπή για μια χώρα και δείχνει την παρακμή της σε σχέση με τις τέχνες, τον πολιτισμό. Mόνο για οικονομία μιλάμε πλέον. Θυμάμαι στο Παλλάς δεν έπεφτε καρφίτσα! Διηύθυνε ο Χατζιδάκις πάρα πολύ ωραία προγράμματα. Η Ορχήστρα συνεχώς εξελισσόταν, έπαιζε πάρα πολύ δύσκολο ρεπερτόριο. Ο Μίλτος Λογιάδης ήταν άξιος συνεχιστής της. Mας έχει λυπήσει τρομερά το ότι την άφησαν να χαθεί.
Tι είδους δεξιοτεχνικής φύσης δυσκολίες έχει η ερμηνεία των έργων του Ντιένς ;
Ο Ντιένς, επειδή ήταν καταπληκτικός κιθαρίστας, έψαχνε τα όρια της κιθάρας και τα πήγαινε πιο πέρα. Έλεγε «ξέρω τη γεωγραφία της!» Έχει γράψει εξαιρετικά δύσκολα σημεία - όχι για να είναι δύσκολα, αλλά λειτουργικά. Πάντα άξιζε τον κόπο, γιατί αυτό που ακούγεται στα κομμάτια είναι εξαιρετικής ομορφιάς. Μάλιστα, συνέθεσε μια συλλογή για μαθητές που λέγεται «20 γράμματα» (ένα μου το έχει αφιερώσει). Αργότερα, έγραψε άλλη συλλογή με 100 κομμάτια, καθώς έλεγε: «θέλω να γράψω πιο εύκολα». Τελικά δεν κατάφερε να γράψει τόσο εύκολα! Ήταν τελειομανής, όπως είμαι και εγώ. Στις παρτιτούρες του, έγραφε πάρα πολλές λεπτομέρειες, πολύ χρήσιμες, ό,τι χρειάζεται ένας καλός μουσικός.
Το 2002, ο Ντίενς σας αφιέρωσε το έργο «Triaela». Τι σημαίνει για σας, αφενός από καλλιτεχνική, αφετέρου από συναισθηματική άποψη; Σε ένα φεστιβάλ κιθάρας στο Fermo της Ιταλίας, ο Ρολάν ανακοίνωσε στο κοινό ότι την προηγούμενη μέρα τελείωσε ένα κομμάτι. Το έπαιξε και ενθουσιάστηκα! Μου λέει: «Ήθελα να δω αν σου αρέσει, γιατί είχα σκοπό να σου το αφιερώσω!» Μετά από καιρό, μου τηλεφωνεί: «Θα το ονομάσω “Triaela”, ήθελα να ακούγεται ελληνικό». Το κομμάτι αποτελείται από τρία μέρη και είναι γραμμένο σε “la.” «Αν θέλεις να το ηχογραφήσεις, μπορείς και πριν από μένα» είχε τη γενναιοδωρία να μου πει. Εκείνος δεν το ηχογράφησε ποτέ! Δεν ήταν το μόνο που μου αφιέρωσε. Όταν πρωτοήρθε στην Ελλάδα, είχε παίξει το έργο «Ο ταχυδρόμος πέθανε». Μου αφιέρωσε το χειρόγραφο. Λίγα χρόνια μετά, μου αφιέρωσε μια καταπληκτική διασκευή του έργου «Θάλασσα πλατειά». Του είχα προτείνει να κάνει και άλλες διασκευές Χατζιδάκι, τις οποίες θα ηχογραφούσα σε cd. Το είχε δεχθεί με ενθουσιασμό, είχαμε συμφωνήσει με τον Γιώργο Χατζιδάκι. Δυστυχώς, αυτό ήταν το τελευταίο επαγγελματικό μας όνειρο… Όμως, βρήκα έναν άξιο συνεχιστή του, τον Ορέστη Καλαμπαλίκη, που υπήρξε μαθητής του. Χαίρομαι που θα υλοποιήσουμε αυτό το όνειρο στη μνήμη του Ρολάν.
Τι σηματοδοτεί για σας η πρώτη συνεργασία με την Ορχήστρα Academica Αθηνών και η ερμηνεία του Concerto Métis;Χαίρομαι πολύ! Κάποιοι μουσικοί της Ορχήστρας ήταν μέλη της Ορχήστρας των Χρωμάτων ή της ΕΡΤ και έχουμε γνωριστεί. Πρώτη φορά συνεργάζομαι με τον κ. Αθηναίο. Είναι ευγενέστατος και είμαι σίγουρη ότι η ατμόσφαιρα θα είναι η καλύτερη. Όσον αφορά το κονσέρτο, είναι από τα ωραιότερα που έχουν γραφτεί για κιθάρα. Δεν έχει παιχτεί ακόμη πολύ, αλλά θα ερμηνεύεται όλο και περισσότερο. Ο Ρολάν το δούλεψε πάρα πολύ, το έχει ηχογραφήσει. Το 2000, είχα κάνει την πρώτη πανελλήνια εκτέλεση με την Καμεράτα, υπό τον Λογιάδη. Είχα προσκαλέσει τον Ρολάν, o οποίος είχε την ευγένεια να έρθει. Το έπαιξα και τον περασμένο Δεκέμβριο, με την Κρατική Ορχήστρα Θεσσαλονίκης. Επίσης, θα το παρουσιάσω τέλος Απριλίου στο Monterrey του Μεξικού και τον Νοέμβριο στο
San Remo της Ιταλίας. Ο κόσμος θα το χαρεί πολύ νομίζω!
Ποιά στοιχεία καθιστούν τον Ντιένς ως έναν από τους σημαντικότερους σύγχρονους συνθέτες κλασικής κιθάρας;
Η μουσική του πιστεύω ότι θα παίζεται για αιώνες
. Ήταν ένα πελώριο και ανεξάντλητο ταλέντο. Έπαιζε γιατί αγαπούσε τη μουσική, όχι το χρήμα ή τη δόξα
. Ως εκτελεστής, είχε σπουδάσει με τον Alberto Ponce στην
École Normale του Παρισιού
. Ως συνθέτης, είχε επίσης κάνει σημαντικές σπουδές! Έχω δει τη συνολική λίστα των έργων του σε ένα άρθρο του
Gendai Guitar. Είναι… εκατοντάδες! Και διασκευές, εκπληκτικές! Έγραψε αρκετά έργα για τέσσερις κιθάρες ή ορχήστρα από κιθάρες, γιατί όποτε έκανε κάποιο ατομικό σεμινάριο, ένα από τα «δώρα» που έφερνε στους μαθητές, ήταν ένα καινούργιο έργο για να το παίξουν όλοι μαζί... Όταν διδάσκετε έργα του, οι κατευθυντήριες οδηγίες σας αφορούν περισσότερο ζητήματα τεχνικής ή ερμηνείας;Τεχνική και ερμηνεία είναι πάντα αλληλένδετα. Τα κομμάτια του έχουν πολλές τεχνικές δυσκολίες, εφέ που πρέπει να διδάξεις, πολλά έχουν διαφορετικό κούρδισμα. Στην παρτιτούρα υπάρχουν άπειρες λεπτομέρειες, που πρέπει να πείσεις τον μαθητή να την κοιτάξει και να μην την αγνοεί προσπαθώντας να μάθει από το youtube (μια πολύ κακή συνήθεια των μαθητών). Επίσης, πολλοί μαθητές, αυτοσχεδιάζουν στα έργα του Ντιένς! Μεγάλο λάθος! Ο Ντιένς απαιτούσε την παραμικρή λεπτομέρεια της παρτιτούρας.
Τι συμβουλεύετε τους νέους που φοιτούν και επιθυμούν να σταδιοδρομήσουν ως σολίστ; Η λάμψη της σκηνής, το χειροκρότημα, η δόξα, ενισχύουν τον εγωισμό. Προσπαθώ να τους ενισχύω το σωστό κίνητρο για να είναι πάνω στη σκηνή: αγάπη για τη μουσική. Να δείχνεις τη μουσική, όχι να δείχνεις τον εαυτό σου. Ο καλός μουσικός δουλεύει 365 μέρες το χρόνο. Επίσης τους τονίζω ότι θα πρέπει ν’ ακούν πάρα πολλή μουσική. Από την εφηβεία μου άκουγα πιάνο, ορχήστρες, κουαρτέτα, ό,τι άλλο έβρισκα και με βοήθησε τρομερά να ξεφύγω από το στενό πλαίσιο της κιθάρας. Σίγουρα, ένας καλός κιθαρίστας έχει ακούσει πολλή μουσική που δεν είναι κιθάρα, ώστε να ανοίξει τους ορίζοντες της μουσικότητάς του. Αλλιώς παίζει με πολύ περιορισμένο τρόπο.
Ποια είναι τα επόμενα καλλιτεχνικά σας σχέδια;Από τότε που μας άφησε ο Ντιένς, νιώθω την ανάγκη να παίζω σχεδόν αποκλειστικά μουσική του. Θα πάμε μαζί με τον Όσκαρ Γκίλια στο Φεστιβάλ της Πάτρας που διοργανώνουν ο Ευάγγελος Ασημακόπουλος και η Λίζα Ζώη. Θα παίξω Ντιένς, και για πρώτη φορά δύο τραγούδια του Χατζιδάκι σε διασκευή Ορέστη Καλαμπαλίκη. Αργότερα, θα παίξω το Concerto Métis στο Μεξικό. Στη συνέχεια, στην Ιταλία, τον Ιούνιο, στο Festival Guitar Foundation of America. Τον Αύγουστο θα πάμε με τον Όσκαρ Γκίλια στην Ταιβάν, με αφορμή μια μεγάλη γιορτή που διοργανώνουν για τα 80
α του γενέθλια. Επίσης, θα κάνουμε ένα σεμινάριο στο Gargnano της Ιταλίας, όπως κάθε χρόνο. Τέλος, έχει προγραμματιστεί ένα σεμινάριο στο Αϊβαλί, τον Σεπτέμβριο.
Συναυλία - αφιέρωμα στον Ρολάν Ντιένς
Με την Έλενα Παπανδρέου, «μια ποιήτρια της κιθάρας» σύμφωνα με την «Washington Post», κλείνει το αφιέρωμα του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών στον γάλλο κιθαριστή, συνθέτη, διασκευαστή και παιδαγωγό Ρολάν Ντιένς (Ρολάν Ντιένς 1955-2016). Ο γάλλος Ρολάν Ντιένς, ένας από τους σπουδαιότερους κιθαριστές του 20ού αιώνα, «έφυγε» πρόωρα από κοντά μας. Ερμηνευτής και αυτοσχεδιαστής γεμάτος πάθος, με γοητευτική σκηνική παρουσία αλλά και εμπνευσμένος συνθέτης και διασκευαστής, ο πολυβραβευμένος Ντιένς υπήρξε ένας ιδιαίτερα αγαπητός καλλιτέχνης στο ελληνικό κοινό –καταγόταν από τη Θεσσαλονίκη–, ενώ αφιέρωσε έργα του σε έλληνες δεξιοτέχνες, ανάμεσά τους και η Έλενα Παπανδρέου. Η πλούσια εργογραφία του αποτελείται, ως επί το πλείστον, από συνθέσεις για σόλο κιθάρα καθώς και από κομμάτια για κιθαριστικό κουαρτέτο ή κιθαριστικό σύνολο. Σημαντικό ήταν και το διδακτικό του έργο (υπήρξε καθηγητής στο Κονσερβατουάρ του Παρισιού).
Την ελληνίδα σολίστ, που υπήρξε προσωπική φίλη του Ντιένς και συγκαταλέγεται στους κιθαριστές στους οποίους ο συνθέτης αφιέρωσε έργα του, πλαισιώνει το Duo Melis, το οποίο απαρτίζεται από τη Susanna Prieto και τον Αλέξη Μουζουράκη. Η Έλενα Παπανδρέου επέλεξε το Concerto métis για σόλο κιθάρα και έγχορδα, ενώ το Duo Melis θα ερμηνεύσει το Concertomaggio. Μαζί τους, η Ορχήστρα Academica Αθηνών υπό τον μαέστρο Νίκο Αθηναίο. Το γνωστό σύνολο θα παρουσιάσει στο δεύτερο μέρος της συναυλίας το δημοφιλέστατο Adagiο για έγχορδα του Samuel Barber.
Η Έλενα Παπανδρέου τιμά με το ταλέντο της τη χώρα μας δίνοντας ρεσιτάλ σε μερικές από τις σημαντικότερες αίθουσες του κόσμου (Μουζίκφεραϊν της Βιέννης, Φιλαρμονικής της Κολωνίας, της Συμφωνικής του Μπέρμιγκχαμ, Μέγαρο Μουσικής Αθηνών), ενώ έχει επίσης εμφανιστεί στο Κάρνεγκι Χολ της Νέας Υόρκης, στην Αίθουσα Τσαϊκόφσκι της Μόσχας και στο Κουίν Ελίζαμπεθ Χολ του Λονδίνου, ενώ παράλληλα έχει συμπράξει ως σολίστ με μεγάλες ορχήστρες και έχει συνεργαστεί με πολύ σημαντικούς μουσικούς, όπως οι κιθαριστές Όσκαρ Γκίλια, Αλίριο Ντίας, Ρολάν Ντιένς, Νικίτα Κόσκιν, Βαγγέλης Μπουντούνης, ο βιολονίστας Λεωνίδας Καβάκος και ο βιολοντσελίστας Λεονίντ Γκορόκοφ. Έργα τους της έχουν αφιερώσει ο Ρολάν Ντιένς, ο Νικίτα Κόσκιν, ο Νίκος Μαμαγκάκης, ο Γιώργος Κουμεντάκης και ο Βαγγέλης Μπουντούνης. Έχει ηχογραφήσει δέκα προσωπικά CD. Το 1992 τιμήθηκε από την Ακαδημία Αθηνών με το Βραβείο «Σπύρου Μοτσενίγου».
«Λουτσία ντι Λαμερμούρ» του Γκαετάνο Ντονιτσέτι
Στην πρώτη της συμπαραγωγή με τη Βασιλική Όπερα του Λονδίνου, η Εθνική Λυρική Σκηνή ανεβάζει ένα από τα αριστουργήματα του ρομαντικού μπελ κάντο, τη
Λουτσία ντι Λαμερμούρ του Γκαετάνο Ντονιτσέτι. Η εντυπωσιακή Λουτσία που τάραξε τα νερά στο Λονδίνο, έρχεται στην αίθουσα Σταύρος Νιάρχος, στην πολυσυζητημένη σκηνοθεσία της
Κέιτι Μίτσελ με δωρεά από το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος. Την παραγωγή της Λουτσία διευθύνουν δύο σπουδαίοι αρχιμουσικοί της νεότερης γενιάς, ο
Γιώργος Πέτρου, διευθυντής της Καμεράτας και η
Ζωή Τσόκανου, διευθύντρια της Κρατικής Ορχήστρας Θεσσαλονίκης.
Όπερα σε δύο μέρη και τρεις πράξεις, η Λουτσία ντι Λαμερμούρ βασίζεται σε ποιητικό κείμενο του Σαλβατόρε Καμαράνο, εμπνευσμένο από το ιστορικό μυθιστόρημα «Η νύφη των Λάμερμουρ» του σερ Ουόλτερ Σκοτ. Η υπόθεση αφορά τον έρωτα της Λουτσίας για τον Εντγκάρντο του οίκου των Ρέιβενσγουντ, για τον οποίο ο αδερφός της, λόρδος Ενρίκο Άστον, αισθάνεται άσβεστο μίσος. Αποφασισμένος να αποτρέψει τη σχέση, ο Ενρίκο οργανώνει το γάμο της αδερφής του με τον Αρτούρο Μπάκλο. Την ώρα της τελετής καταφθάνει ο Εντγκάρντο, ο οποίος σε έξαλλη κατάσταση καταριέται τη Λουτσία. Εκείνη χάνει τα λογικά της, στη συνέχεια φονεύει τον Αρτούρο και καταρρέει. Πληροφορούμενος το θάνατο της αγαπημένης του ο Εντγκάρντο αυτοκτονεί.
Στην τραγική κατάληξη της Λουτσίας, η δεξιοτεχνική γραφή καλείται να εκφράσει τρόμο και απόγνωση στο πλαίσιο μιας «σκηνής τρέλας», που διακρίνεται από όλες όσες είχαν προηγηθεί και παραμένει μοναδική στο είδος της. Χάρη στην πρωτοποριακή δομή της ο συνθέτης ανιχνεύει σε εντυπωσιακό βάθος την ψυχολογία της ηρωίδας.
Τον ιδιαιτέρως απαιτητικό –φωνητικά όσο και σκηνικά– ρόλο του τίτλου θα ερμηνεύσουν οι διακεκριμένες Ελληνίδες υψίφωνοι
Χριστίνα Πουλίτση στην πρώτη διανομή και
Βασιλική Καραγιάννη στη δεύτερη. Στο ρόλο του Εντγκάρντο στην πρώτη διανομή ο Ρώσος τενόρος
Αλεξέι Ντόγκλοφ. Στη δεύτερη διανομή, ο διακεκριμένος τενόρος της ΕΛΣ,
Γιάννης Χριστόπουλος. Στο ρόλο του Ενρίκο, οι
Μάρκο Καρία, Κύρος Πατσαλίδης και Τάσης Χριστογιαννόπουλος, ενώ σε αυτόν του Ραιϊμόντο ο
Χριστόφορος Σταμπόγλης και
ο Τάσος Αποστόλου. Μαζί τους νεότεροι και καταξιωμένοι μονωδοί της ΕΛΣ. Με την Ορχήστρα και τη Χορωδία
Στις 14, 16, 17, 18, 21, 23, 24, 28 Μαρτίου, στις 8μμ, στο Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος, αίθουσα Σταύρος Νιάρχος. Τιμή εισιτηρίου: από 15 έως 80 ευρώ, 12 ευρώ (φοιτητικό, παιδικό), 10 ευρώ (περιορισμένης ορατότητας).