Μια ευκαιρία για την Ευρώπη…

Το βράδυ της Πέμπτης, ώρα Ευρώπης, ο αμερικανός πρόεδρος επικύρωσε με την υπογραφή του την επιβολή δασμών 25% στον εισαγόμενο χάλυβα και 10% στο εισαγόμενο αλουμίνιο στις Ηνωμένες Πολιτείες, απογοητεύοντας όσους ήλπιζαν ότι οι σύμβουλοί του θα είχαν προνοήσει να του μιλήσουν για το νόμο Σμουτ-Χόλεϋ περί δασμών (Smoot/Hawley Tariff Act), που ψηφίσθηκε το 1930 με στόχο την ενίσχυση της αμερικανικής οικονομίας, μετά το χρηματιστηριακό κραχ του 1929. H προσδοκία των εμπνευστών του ότι η επιβολή υψηλών δασμών σε περισσότερα από 20.000 εισαγόμενα προϊόντα θα ενίσχυε την απασχόληση, διαψεύστηκε οικτρά. Δύο μόλις χρόνια αργότερα οι αμερικανικές εξαγωγές στην Ευρώπη είχαν πέσει στο 1/3 εκείνων του 1929, με πρώτο θύμα τις θέσεις εργασίας. Ανάλογα μειώθηκαν οι παγκόσμιες εμπορικές συναλλαγές, με αποτέλεσμα την άνοδο της ανεργίας σε πολλές χώρες. Ο νόμος Σμουτ-Χόλεϋ εγγράφεται στα γενεσιουργά αίτια της ανόδου του φασισμού στην Ευρώπη.

Η επιβολή δασμών στις εισαγωγές χάλυβα και αλουμινίου ήταν το αναμενόμενο δεύτερο βήμα της κυβέρνησης Τραμπ. Είχε προηγηθεί τον Δεκέμβριο η εξαγγελία του νέου δόγματος στρατηγικής ασφαλείας των ΗΠΑ, με στόχευση στη Ρωσία και την Κίνα και διακύβευμα ένα νέο ψυχρό πόλεμο, ικανό να εμπλέξει εκόντες άκοντες τους Ευρωπαίους, προς ανάδειξη των Ηνωμένων Πολιτειών ως μόνης υπερδύναμης.

«Δουλειές, δουλειές, δουλειές!»

Επιχαίροντας για την έγκριση από το Κογκρέσο του διετούς προϋπολογισμού των ΗΠΑ τον Φεβρουάριο, ο πρόεδρος Τραμπ ανέβασε στο twitter το μήνυμα ότι ο αμερικανικός στρατός «θα είναι ισχυρότερος από ποτέ. Επιπλέον, ο νόμος σημαίνει ΔΟΥΛΕΙΕΣ, ΔΟΥΛΕΙΕΣ, ΔΟΥΛΕΙΕΣ!» -με άλλα λόγια, δημιουργία θέσεων απασχόλησης, αμέσως ή εμμέσως, στον τομέα της άμυνας, καθώς ο νέος προϋπολογισμός αυξάνει τις στρατιωτικές δαπάνες κατά περίπου 300 δισ. δολάρια την επόμενη διετία.

Θα ήταν μια απλή εξίσωση αν, όπως επισημαίνουν σοβαροί αναλυτές, δεν υπεισερχόταν ένας τρίτος παράγοντας: ο πρόσφατος νόμος φοροελάφρυνσης του μεγάλου πλούτου, ο οποίος υπολογίζεται να προσθέσει μέσα στην επόμενη δεκαετία περίπου 1,5 τρισ. δολάρια στα κυβερνητικά ελλείμματα, για την κάλυψη των οποίων θα υπάρξει νέος κρατικός δανεισμός – που θα κληθούν να «υπηρετήσουν» οι αμερικανοί φορολογούμενοι.

Αν η κυβέρνηση Τραμπ υπολογίζει να αντισταθμίσει το κόστος του νέου δανεισμού μέσω, πρώτον, της άντλησης εσόδων από τους δασμούς, και, δεύτερον, μέσω της αύξησης των θέσεων εργασίας, θα διαψευστεί. Το δόγμα «Πρώτα η Αμερική», όπως επισημαίνουν πολλοί, δεν συνεπάγεται και θέσεις εργασίας, όπως ισχυρίζεται ο πρόεδρός της. Παράδειγμα: στις χαλυβουργίες και τις βιομηχανίες αλουμινίου των ΗΠΑ απασχολούνται σήμερα περί τους 145.000 εργαζόμενους. Με τη στήριξη από τους δασμούς θα μπορούσαν, σύμφωνα με τους πιο αισιόδοξους υπολογισμούς, να φτάσουν στους 200.000. Αριθμός που ωχριά μπροστά στους 6.500.000 εργαζόμενους σε εγχώριες επιχειρήσεις κατασκευής αυτοκινήτων, οικιακών συσκευών κ.λπ., οι οποίες προμηθεύονται αυτά τα δύο μέταλλα μέσω εισαγωγών και οι οποίες θα δουν το κόστος να ανεβαίνει αισθητά εξαιτίας των δασμών. Εύκολο να φανταστεί κανείς τις επιπτώσεις στην απασχόληση από το κλείσιμο σημαντικού αριθμού τέτοιων «δευτερογενών» κατασκευαστικών επιχειρήσεων.

Ο μεγαλύτερος προμηθευτής

Κατ’ αναλογία, οι επιπτώσεις δεν θα είναι λιγότερο επώδυνες για την Ευρώπη. Αρκεί να αναλογιστεί κανείς ότι, στην περίπτωση του χάλυβα συγκεκριμένα, η Ευρωπαϊκή Ένωση των (μέχρι πρότινος) 28 είναι ο μεγαλύτερος προμηθευτής, καλύπτοντας το 20% των αμερικανικών εισαγωγών, που πλησιάζουν τα 7 δισ. δολάρια ετησίως –με τη Γερμανία, τη Βρετανία και τη Γαλλία να νέμονται τη μερίδα τους λέοντος.

Ο κίνδυνος αφύπνισε τους ισχυρούς. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή συζήτησε εκτάκτως την Τρίτη –προπαραμονή της επικύρωσης των δασμών- τη στρατηγική της Ευρώπης και αποφάσισε να εντάξει το ενδεχόμενο ενός εμπορικού πολέμου στις προτεραιότητες της συνόδου κορυφής, τέλος αυτού του μήνα. Θέλοντας να δείξει ότι η ΕΕ θα απαντήσει ισοδύναμα στην πρόκληση, η Κομισιόν συνέταξε έναν κατάλογο με εμπορικά αντίμετρα σε μέτρα τα οποία «θα πλήξουν σημαντικά την ευρωπαϊκή οικονομία, προκαλώντας την απώλεια χιλιάδων θέσεων εργασίας». Εκτιμά ότι οι δασμοί θα επιβαρύνουν την Ένωση με 2,8 δισ. ευρώ και προετοιμάζεται για ευρωπαϊκά αντίμετρα του ιδίου ύψους.

Σαν να μην είχε υπάρξει ποτέ ο Μεσοπόλεμος…

Η πληροφορία σύμφωνα με την οποία οι χώρες που επηρεάζονται από τους αμερικανικούς δασμούς έχουν προσκληθεί να διαπραγματευτούν την εξαίρεσή τους, δεν επιβεβαιώνεται. Οι φιλύποπτοι βλέπουν διάθεση εμβολισμού της ευρωπαϊκής ενότητας, όμως η συνοχή της ΕΕ δεν κινδυνεύει από αυτό. Αν η Ευρώπη αποτύχει στην αντιμετώπιση της αμερικανικής πρόκλησης, θα φταίνε οι εσωτερικές αντιφάσεις της.

Ένας εμπορικός πόλεμος δεν θα πλήξει μόνο τις εξαγωγικά εύρωστες χώρες της Ευρώπης. Θα πληγούν και άλλες, πιο ευάλωτες οικονομικά και επισφαλέστερες γεωπολιτικά. Πώς θα διαφυλαχτεί στο πρόσωπό τους η ευρωπαϊκή ενότητα; Η Ευρώπη υστερεί επικίνδυνα στο ζήτημα της αλληλεγγύης, στην αναλογική διαχείριση του προσφυγικού-μεταναστευτικού, τη διασφάλιση των εξωτερικών της συνόρων, τον ισοσκελισμό των πλεονασμάτων του Βορρά με τα ελλείμματα του Νότου, τη διαμόρφωση ενιαίου δημοσιονομικού χώρου, την ασφάλιση των τραπεζικών καταθέσεων στην Ευρωζώνη.

Προχθές ακόμη οκτώ βορειοευρωπαϊκές χώρες -Ολλανδία, Φινλανδία, Ιρλανδία, οι τρεις βαλτικές χώρες, η Σουηδία και η Δανία— που διαφωνούν με τη διαμόρφωση κοινής ατζέντας για την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση, σε κοινή δήλωσή τους εμμένουν ότι η μεταρρύθμιση της ευρωζώνης πρέπει να εξαντληθεί στην αυστηρότερη τήρηση όσων ισχύουν ήδη και στον περιορισμό κινδύνων, όπως τα κόκκινα δάνεια και το δημόσιο χρέος. Στον αντίποδα των προτάσεων Μακρόν.

H «κρίση δασμών» μπορεί να είναι μια ιστορική ευκαιρία για την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση. Αν, αντιθέτως, επιβεβαιωθεί για μια ακόμη φορά ότι οι ισχυροί επικαλούνται την ενότητα μόνο όταν θίγονται οι ίδιοι, θα έχει χαθεί η τελευταία ίσως ευκαιρία αυτό που κατ’ ευφημισμό αποκαλούμε Ενωμένη Ευρώπη να γίνει κυριολεξία.

Κωστής Γιούργος

Μια ευκαιρία για την Ευρώπη…

Tags