«Ubu Imperator», Μαξ Ερνστ, 1923Πριν από μερικές βδομάδες, ήμουν καλεσμένη σε ένα σπίτι, όπου ψυχαναλυτής επίσης καλεσμένος ανέλυε την πολιτική του Μακρόν: «….δεν μπορεί να ολοκληρώσει τίποτα γιατί δεν μπορεί. Καταλαβαίνετε;». Όχι, δεν καταλαβαίναμε. «Είναι προφανές ότι καθυστερεί, αργεί…», συνέχιζε αυτός, κοιτώντας μας έντονα. Μετά από κάποιες στιγμές αμηχανίας, επιτέλους καταλάβαμε, και εν χορώ οι γυναίκες, κουνώντας πέρα-δώθε τα κεφάλια μας, σπεύσαμε να διαβεβαιώσουμε πως όχι, μα όχι, για τις γυναίκες αυτό είναι καλό, τι τον κακολογεί τον άνθρωπο. Όχι, δεν είχαμε καταλάβει τελικά.
Εν ολίγοις, κάποιος που έχει παντρευτεί τη μαμά του έχει σοβαρό πρόβλημα ολοκλήρωσης. Από τον τρόπο δε που προφέρει συγκεκριμένα σύμφωνα της γαλλικής αλφαβήτου προκύπτει ότι είναι γκέι -ως εκ τούτου τι κυβερνητικό πρόγραμμα να ολοκληρώσει! Η κατάσταση βάρυνε όταν και παρών φιλόσοφος υπερθεμάτισε, παρακινώντας μας, όλο ζέση: «Ακούστε, ακούστε τον γιατρό, ξέρει αυτός, κι εγώ ως φιλόσοφος συμφωνώ». Όταν άναψε η συζήτηση για τα καλά και μαζί άρχισαν να φουντώνουν και τα μάγουλά μας, όλων, όχι μόνο των γυναικών, η λογομαχία έκλεισε τελετουργικά με την επίσημη δήλωση του ψυχαναλυτή: «Εγώ είμαι η αυθεντία». Φράση που προέρχεται από τη ρήση του Λακάν σχετικά με το ρόλο του αναλυτή ως Maître (αν αμφισβητείται πλέον ή όχι από κάποιους ψυχαναλυτές, δεν είναι το θέμα μας). Όμως, μεταφράζοντας τη λέξη και αποδίδοντας στη γλώσσα μας όλες τις σημασίες της, Κύριος, Αφέντης, Δάσκαλος, εισερχόμαστε, ένδοξα, στο χώρο της θρησκείας και της φεουδαρχίας. Το πώς η ψυχανάλυση μετατρέπεται σε λυσάρι που προσφέρει εξ αποστάσεως απαντήσεις για τη σεξουαλική ζωή διασήμων και μη, επίσης δεν είναι θέμα μας, ίσως δεν μας αφορά καν η αυταρέσκεια του ψυχαναλυτή.
Αυτό που «καίει» είναι το πώς επιστρατεύεται η επιστημονική γνώση, στην πιο σεχταριστική μορφή της, προκειμένου να προσδώσει ένα «σώμα» θεωρίας στα πιο αντιδραστικά στερεότυπα, ενισχύοντάς τα. Αυτό που εξοργίζει είναι το πώς, αυθαίρετα, τοποθετείται ο άλλος, εν προκειμένω οι γυναίκες, στη θέση ηλιθίων, όπου τα πολύτιμα βιώματα και ο προσωπικός τους λόγος βίαια αντικαθίστανται από μία μοναδική υποτίθεται αλήθεια. Το πώς η παραδοσιακή διανομή ρόλων μέσα στην πατριαρχική οικογένεια, που αποτελεί πηγή μεγάλων, συχνά ανεπίγνωστων, εσωτερικών συγκρούσεων και στην ενήλικη ζωή, τελικά καλά κρατεί, αφού η δομή αυτή επαναλαμβάνεται παντού, στο σχολείο, στη δουλειά κτλ, και σε βρίσκει απροετοίμαστη, παρόλα αυτά, σε ένα δείπνο φίλων.
Θυμάμαι μια παρέα -κάποιοι σ’ αυτήν γνωρίζονταν από τα παιδικά ή νεανικά τους χρόνια- όπου, όταν η σύνθεσή της διαμορφώθηκε οριστικά στην ενήλικη ζωή, με κατασταλαγμένες οικογενειακές συνθήκες, συντρόφους, κτλ, την ίδια εποχή «κλείδωσαν» οριστικά και οι ρόλοι. Οπότε, όποιος/α τότε έτυχε να ’ναι θλιμμένος/η έμεινε εσαεί με κολλημένη την ετικέτα του Πρόζακ επάνω του/της, και όποιος/α ήταν χαρούμενος/η καταδικάστηκε να μείνει εφ’ όρου ζωής χάχας. Οι αμετακίνητες θέσεις στις οποίες σε τοποθετούν οι άλλοι είναι για εκείνους ασφάλεια, για σένα πνιγμός.
Οι γυναίκες είναι, προφανώς, αυτές που υφίστανται τη μεγαλύτερη πίεση, συχνά απάνθρωπη, αν ξεφύγουν από τον παγιωμένο ρόλο τους, ανεξάρτητα από τα επιτεύγματά τους. Διάσημο παράδειγμα η Τζάνις Τζόπλιν, όπου σε ένα ντοκιμαντέρ περιγραφόταν η ζωή της στη γενέθλια κωμόπολη του Τέξας: αυτή ήταν η διαφορετική, η απροσάρμοστη του τόπου και την αντιμετώπιζαν με χλευασμό. Όταν, μετά από χρόνια, γύρισε εκεί θριαμβεύτρια, ως μία από τις μεγαλύτερες αμερικανίδες τραγουδίστριες, συγκρούστηκε ακριβώς με τις ίδιες προκαταλήψεις: η προσωπική εξέλιξη δεν ήταν αποδεκτή στο Πορτ Άρθουρ.
Επιστρέφοντας στον Μακρόν και την Μπριζίτ, δεν μπορώ να μη σκεφτώ την Βουγιουκλάκη και τον Δημήτρη. Γενιές παιδιών έθρεψε ο έρωτάς τους: Αυτή, μαθήτρια, ερωτεύεται και παντρεύεται τον γκριζομάλλη γιατρό της ή αυτή, μαθήτρια, ερωτεύεται και μάλλον, μετά το τέλος της ταινίας, παντρεύεται τον γκριζομάλλη καθηγητή της, ενώ οι συμμαθήτριες ζηλεύουν την τύχη της. Κανείς δεν κατηγόρησε τον Δημήτρη για αποπλάνηση ανηλίκου, κανείς την Βουγιουκλάκη για ανολοκλήρωτο έργο.
Βέβαια, θα μου πείτε: «Μα, ανόητη, η Αλίκη δεν ήταν πολιτικός, εξάλλου πρόφερε τόσο τέλεια όλα τα σύμφωνα»!
Σοφία Ξυγκάκη