Την Κυριακή 19 Μαρτίου, στη Βικελαία Βιβλιοθήκη Ηρακλείου, πραγματοποιήθηκε, με πρωτοβουλία του Δήμου της πόλης, μια σεμνή τελετή με τη συμπλήρωση 20 χρόνων από το θάνατο του Νίκου Γιανναδάκη, εφόρου και ψυχή της βιβλιοθήκης μέχρι τον πρόωρο θάνατό του, κατά την οποία το όνομά του δόθηκε στην ισόγεια στοά του κτιρίου της ανακαινισμένης εκ βάθρων δημοτικής βιβλιοθήκης. Στην εκδήλωση παραβρέθηκαν οι αρχές της πόλης, η οικογένεια του Νίκου, συγγενείς, συνεργάτες, φίλοι και πλήθος κόσμου. Στους χαιρετισμούς τους ο δήμαρχος κ. Λαμπρινός, η αντιδήμαρχος Πολιτισμού, κ. Πλεύρη, και ο εκτελών χρέη διευθυντή της Βικελαίας, κ. Σάββας, εξήραν τον άνθρωπο και το σπουδαίο έργο που κατέλειπε, την πραγματική ανάδειξη της Βικελαίας σε πνευματικό κέντρο πανελλήνιας και διεθνούς ακτινοβολίας και απήχησης. Την εκδήλωση έκλεισαν οι ομιλίες του συγγραφέα και ποιητή Σωτήρη Γουνελά και της φιλολόγου Παρής Στιβακτάκη.
Ως ελάχιστο φόρο τιμής και μνήμης στον αλησμόνητο φίλο, η «Εποχή» —οι συγκρατούμενοι συναγωνιστές του Νίκου Γιανναδάκη στον αντιδικτατορικό «Ρήγα Φεραίο», φίλοι του πιστοί πριν και μετά— δημοσιεύει σήμερα, συνεπτυγμένη, την ομιλία της κ. Παρή Στιβακτάκη που είχε την ευγενή καλοσύνη να μας παραχωρήσει και την ευχαριστούμε γι’ αυτό.
Της Παρής ΣτιβακτάκηΣυμπληρώθηκαν 20 χρόνια από την αμετάκλητη αναχώρησή του και η αποψινή εκδήλωση είναι η εύγλωττη απόδειξη ότι ο Νίκος Γιανναδάκης παραμένει στη συλλογική συνείδηση και μνήμη ωσεί παρών, μέσα από το έργο που μας κληροδότησε. Η απουσία του από τη Βικελαία Βιβλιοθήκη, που υπήρξε κυριολεκτικά το σπίτι του, η απουσία του από τα πολιτιστικά δρώμενα της πόλης του Ηρακλείου, είναι παραπάνω από αισθητή. Μας κάνει να νιώθουμε πραγματικά φτωχότεροι, γιατί το όραμά του για τον πολιτισμό ήταν και παραμένει ζωντανό, πρωτότυπο, μεγαλεπήβολο, πραγματοποιημένο με μόχθο πολύ.
Ο Νίκος κέρδισε όλα τα στοιχήματα που έβαλε με τον εαυτό του και με την πόλη. Με μια ενεργητικότητα αξιοθαύμαστη, με απίστευτη επιμονή και πείσμα, με ατέλειωτες ώρες δουλειάς προσωπικής, στα όρια της υπερβολής, ακατάβλητος και πάντα διαθέσιμος σε ο,τιδήποτε αφορούσε τη βιβλιοθήκη, συναιρώντας το ελάχιστο με το σημαντικό, με την ίδια πάντα σοβαρότητα. Απόλυτα αφοσιωμένος στα καθήκοντα του εφόρου της Βικελαίας, λειτούργημα που ανέλαβε στα μέσα της δεκαετίας του ΄80, ανέδειξε μια σημαντική μεν, αλλά κλεισμένη σε επαρχιώτικα όρια βιβλιοθήκη σε ένα πνευματικό ίδρυμα με διεθνή απήχηση. Μνημειώδεις έχουν μείνει οι εκδηλώσεις που οραματίστηκε, οργάνωσε, πραγματοποίησε με μόχθο, πάντα με την αρωγή και υποστήριξη της δημοτικής αρχής και άξιων συνεργατών. Ανθρώπων που εργάστηκαν με ανυπόκριτη αγάπη και βαθιά συναίσθηση της σημαντικότητας ενός εγχειρήματος εμπνευσμένου από ένα θηρευτή της ουσίας και ρέκτη της λεπτομέρειας, έναν τελειοθήρα με όραμα και ιδέες, πάντα σεμνό και πάντα λιγομίλητο.
Μια μικρή Ακαδημία Γραμμάτων και ΤεχνώνΟ Νίκος μεταμόρφωσε την Βικελαία σε πραγματική Ακαδημία των Γραμμάτων και των Τεχνών, αφήνοντας πίσω, στην τόσο πρόωρη και άδικη αποδήμησή του, μια ανεκτίμητη παρακαταθήκη. Μελέτες, άρθρα, μεταφράσεις, επιμέλειες κειμένων, εκδοτικό έργο, καθήκοντα εφόρου της Βικελαίας —για να συνοψίσω σε πέντε λέξεις ένα πολύπλευρο έργο που δικαιώνει απόλυτα τον χαρακτηρισμό του «πολιτιστικού ρέκτη», που του αποδόθηκε από τον φίλο καθηγητή, Μιχάλη Κοπιδάκη. Προσθέτω το ήθος του ανδρός για να συμπληρωθεί η εικόνα και η ουσία του τιμωμένου.
Οι τιμητικές διακρίσεις στον Νίκο για την προσωπικότητα και το έργο του πολλές. Ο Μεγαλόσταυρος του Αγίου Ανδρέα στον ίδιο και τον συνεργάτη του αείμνηστο δάσκαλο, Μενέλαο Παρλαμά, από τον αρχιεπίσκοπο Αυστραλίας. Η βράβευση από την Ακαδημία Αθηνών. Το βραβείο Νίκου Καζαντζάκη. Και, πάνω από όλα, η παντοτινή θέση που κέρδισε στη μνήμη όλων μας για το ήθος και το έργο του:
• Κέντρο ελεύθερων σπουδών με σειρά μαθημάτων από έγκριτους πανεπιστημιακούς δασκάλους, το 1990.
• Διεθνές Συνέδριο για τον Δομίνικο Θεοτοκόπουλο «Γκρέκο», για τα 450 χρόνια από τη γέννηση του μεγάλου Κρητικού ζωγράφου, με παράλληλη έκθεση έργων του, το 1990.
• Έκθεση εικόνων της περίφημης Κρητικής Σχολής, το 1995.
• Έκθεση των εικόνων Φαγιούμ, το 1998.
• Εξαιρετικές εκδόσεις ανθρωπιστικών κυρίως και φιλολογικών σπουδών.
• Ίδρυση Τμήματος Αρχείων. Όπου τα αρχεία: Της Δημογεροντίας Ηρακλείου. Του Δούκα της Κρήτης και των Νοταρίων του Χάνδακος, της περιόδου 1217-1669 της ιστορίας της Κρήτης. Του Πατριάρχη Μελετίου Μεταξάκη. Του Δήμου Ηρακλείου και του «Καπνοκοπτηρίου». Της «Εν Αρχάναις Επιτροπής της Κρητικής Επαναστάσεως του 1896». Του Γραμματέα του Ε.Α.Μ., Ν. Σακλαμπάνη. Των φωτογραφιών του Γκιουζέππε Γκερόλα και των φωτογραφιών του Αλεσάντρο Κουρούνι. Των χειρογράφων του ποιητή Γιώργου Σαραντάρη.
Και ακόμη: Η συγκρότηση «Αρχείου Διαφανειών των Εικόνων της Κρητικής Σχολής» και «Αρχείου Διαφανειών Έργων Ηρακλειωτών Ζωγράφων», η μαγνητοσκοπημένη καταγραφή «ζωντανών» μαρτυριών από την Κατοχή, και άλλες αρχειοθετήσεις και καταγραφές όχι λιγότερο σημαντικές. Η απόκτηση της βιβλιοθήκης Γιώργου και Μαρώς Σεφέρη, με την υποστήριξη του Ζήσιμου Λορεντζάτου και του Μιχάλη Κοπιδάκη και η έκδοση του καταλόγου των βιβλίων της. Η τακτική έκδοση του περιοδικού «Παλίμψηστον».
Η Βικελαία στάθηκε ευλογημένη εξ αρχής, με προκατόχους άξιους ερευνητές-μελετητές, όπως ο Νίκος Σταυρινίδης και ο Στέργιος Σπανάκης, των οποίων το έργο συνέχισε και εμπλούτισε ο Νίκος, ώστε σήμερα να αποτελεί ξανά τιμή και καύχημα για την πόλη του Ηρακλείου.
Το βιβλιοπωλείο της οδού ΜιχελιδάκηΗ γνωριμία μου με τον Νίκο έγινε στο μικρό βιβλιοπωλείο της οδού Μιχελιδάκη, αρχές της δεκαετίας του ΄80. Προπορευόταν όμως, χρόνια πριν, η φήμη του, που άγγιζε τα όρια του μύθου, για τον νεαρό που καταδικάστηκε στα 22 του χρόνια από στρατοδικείο της χούντας σε 21 χρόνια κάθειρξη για την αντιδικτατορική του δράση ως μέλους του Ρήγα Φεραίου.
Μεταδικτατορικά, το 1977, διακόπτει τις σπουδές του στη Νομική και εγγράφεται στην Ανωτάτη Σχολή Κοινωνικών Επιστημών του Παρισιού. Διευθυντής της σειράς «Φιλοσοφία-Πηγές» των εκδόσεων Παπαζήση (΄76-΄78). Μέλος της συντακτικής επιτροπής. του περιοδικού «Αντί», του φίλου του, Χρήστου Παπουτσάκη (΄79-΄81). Διευθυντής της σειράς «Φιλοσοφικός Λόγος. Περατώνει την εργασία του στο Παρίσι με θέμα, «Η αδικία και το χρεών. Μια μελέτη στην αναξιμάνδρεια φιλοσοφική σκέψη». Επιστρέφει στο Ηράκλειο. Αναλαμβάνει έφορος της Βικελαίας Δημοτικής Βιβλιοθήκης. Οι επιμέλειές του, οι μεταφράσεις του Ηράκλειτου και του Αναξίμανδρου, οι σπουδές του στο Παρίσι, αλλά κυρίως η σεμνότητα που τον διέκρινε πάντα, ήταν τα διαπιστευτήριά του.
Υπήρξαμε φίλοι, βρεθήκαμε ομοτράπεζοι σε συντροφιές που η συνάφειά τους ήταν αληθινή μαθητεία: Σαββίδης, Λορεντζάτος, Παρλαμάς, Τσαμπαρλάκης, Κοπιδάκης —υποδείγματα απλότητας και προσήνειας, ανοιχτά παράθυρα στη γνώση για μένα. Κρατώ στη μνήμη ολοζώντανη την τόσο οικεία εικόνα του Νίκου, καθισμένου στο γραφείο του στο δεύτερο όροφο της Βικελαίας, με τον Μενέλαο Παρλαμά απέναντί του, σκυμμένους πάνω από βιβλία ή χειρόγραφα. Κάτι σαν το δίδυμο ιερό στοιχειό της βιβλιοθήκης. Κάτι σαν πατέρας και γιος, ο δάσκαλος με τον αλλοτινό μαθητή του, χρόνια μετά την αποφοίτηση του δεύτερου από το «Λύκειον Κοραής», συναντήθηκαν και έσμιξαν, να συμπληρώνει ο ένας τον άλλο στην αγάπη, στο μεράκι και το πάθος για τα γράμματα, την επιστήμη, την ακρίβεια, την αισθητική, την αλήθεια. Ανθρώπων και πραγμάτων. Οι παρατηρήσεις και τα σχόλια, ζωντανό μάθημα. Οι παρεμβάσεις του γέροντα δασκάλου προς τον νεότερο έφορο, απόσταγμα της αδιαφιλονίκητης σοφίας του προς τον αποδέκτη τους να εφαρμόζει κάθε πρωτοποριακό, σοβαρό αλλά και επίπονο και απαιτητικό σχέδιο, με γνώμονα πάντα την ουσία και την ποιότητα.
Ο Νίκος Γιανναδάκης θεμελίωσε, οργάνωσε και δρομολόγησε ένα έργο ξεχωριστό. Η πόλη του Ηρακλείου θα αισθάνεται εσαεί ευγνώμων και υπερήφανη».
•