Από την άνοιξη του περασμένου χρόνου στο Κοινωνικό Ιατρείο Φαρμακείο Αλληλεγγύης της Αθήνας (ΚΙΦΑ), όπως και σε άλλα αυτοδιαχειριζόμενα Κοινωνικά Ιατρεία Φαρμακεία της πόλης, αυξήθηκαν ξαφνικά οι μετανάστες, αλλά και οι Έλληνες ασθενείς, που αναζητούσαν φαρμακευτική κάλυψη. Ήταν η περίοδος που το φαρμακείο των Γιατρών του Κόσμου στην περιοχή της Ομόνοιας έκλεισε, καθώς η οργάνωση επικεντρώθηκε κυρίως στα προγράμματα κάλυψης προσφύγων σε δομές φιλοξενίας. Την ίδια περίοδο, και άλλες ΜΚΟ ανέλαβαν προγράμματα που χρηματοδοτούσαν την κάλυψη αναγκών των προσφύγων, σταματώντας ή περιορίζοντας σημαντικά τη λειτουργία φαρμακείων τους, ενώ και το κοινωνικό φαρμακείο του Δήμου Αθηναίων δεν λειτουργούσε σταθερά, καθώς δεν είχε εξασφαλισθεί χρηματοδότηση για τους φαρμακοποιούς του.
Στο ΚΙΦΑ επιβεβαιώθηκε τότε, για άλλη μια φορά, ότι οι δομές αυτές, στις οποίες εξυπηρετούνταν αλλοδαποί και Έλληνες, οι ασθενείς δεν ενημερώνονταν για το δικαίωμα πρόσβασης στις δημόσιες δομές υγείας όταν είχαν ΑΜΚΑ ανεξάρτητα από την ασφαλιστική ή μη κάλυψή τους, ούτε σχετικά με τα δικαιώματά τους ως προς τη συμμετοχή τους στα φάρμακα. Έτσι ακόμα και εκείνοι που καλύπτονταν πλέον από το νόμο και μπορούσαν να έχουν όχι μόνο ιατρική αλλά και φαρμακευτική φροντίδα, προσέφευγαν σε διαφόρων τύπων κοινωνικά ιατρεία. Με την αλλαγή του προσανατολισμού των ΜΚΟ και τη δυσλειτουργία στο Δήμο, οι ασθενείς έμεναν αποπροσανατολισμένοι και ένιωθαν ανασφαλείς.
Σε αυτές τις μεταβατικές περιόδους, που μπορεί να κρατήσουν μήνες, τα κοινωνικά ιατρεία διαθέτουν τη δυναμική και την ετοιμότητα να καλύψουν σημαντικό μέρος των αναγκών που επείγουν, όπως αποδεικνύεται από την εμπειρία του ΚΙΦΑ. Επιπλέον, οι αλληλέγγυοι εθελοντές καθοδηγούν τους ασθενείς και τους υποστηρίζουν να διεκδικούν το δικαίωμά τους στην υγεία, και πιέζουν με κάθε τρόπο ώστε η ιατροφαρμακευτική περίθαλψη στις δημόσιες δομές να καλύπτει το μεγαλύτερο δυνατό ποσοστό όσων κατοικούν στη χώρα. Σταδιακά διαπιστώνουμε πώς η ευθύνη για την περίθαλψη και των προσφύγων περνά στο κράτος, οι διαδικασίες για την απόδοση ΑΜΚΑ στους αιτούντες άσυλο, στα ασυνόδευτα ανήλικα ομαλοποιούνται, χωρίς να έχουν λυθεί όλα τα προβλήματα. Η συμμετοχή ασφαλισμένων και μη στη φαρμακευτική δαπάνη εξακολουθεί, εξάλλου, να αποτελεί πρόβλημα, κυρίως για τους άνεργους και τους συνταξιούχους, παρά το γεγονός ότι έχει διευρυνθεί ο αριθμός όσων δεν καταβάλλουν συμμετοχή, ή η συμμετοχή τους είναι πραγματικά ελάχιστη, λόγω ιδιαίτερα χαμηλού εισοδήματος. Προβλήματα υπάρχουν και στην προώθηση των γενόσημων φαρμάκων όπως και στην εξυπηρέτηση κάποτε των συνταγών με μηδενική συμμετοχή των δικαιούχων.
Από τις αρχές του 2018, στο ΚΙΦΑ έρχονται για φάρμακα κυρίως πρόσφυγες με παιδιά μικρά που διαμένουν σε διαμερίσματα. Οι περισσότεροι έχουν νομιμοποιητικά έγγραφα και έχουν εξετασθεί σε δημόσια νοσοκομεία ή σε δομές πρωτοβάθμιας περίθαλψης. Συνήθως όμως έχουν χειρόγραφη συνταγή, γιατί δεν έχουν ΑΜΚΑ ή γιατί με την πίεση στις εφημερίες δεν υπάρχει ο χρόνος για ηλεκτρονική συνταγογράφηση. Ανήκουν κατά κανόνα σε ευάλωτες ομάδες που μεταφέρθηκαν από τα νησιά και έρχονται στο φαρμακείο το πρώτο διάστημα παραμονής τους στην Αθήνα, όταν δεν βρήκαν τα φάρμακά τους σε νοσοκομεία, στις δομές που έχουν αναλάβει τη διαχείριση της φιλοξενίας τους ή στο κοινωνικό φαρμακείο του Δήμου που λειτουργεί πλέον κανονικά. Το ΚΙΦΑ αποτελεί ένα από τα σημεία αναφοράς για τις πρώτες τους ανάγκες στο κέντρο της Αθήνας.
Μαρία Σπηλιωτοπούλου