180 χρόνια Πανεπιστήμιο 180 χρόνια τραγούδιαΕπιμέλεια: Λιάνα Μαλανδρενιώτηlianam@otenet.gr180 χρόνια συμπληρώνονται φέτος από την ίδρυση του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών και το Πανεπιστήμιο τίμησε την επέτειο με ένα πλήθος επιστημονικών και πολιτιστικών δράσεων. Καταληκτήρια εκδήλωση αυτού του κύκλου θα είναι η μεγάλη εορταστική συναυλία «180 χρόνια Πανεπιστήμιο – 180 χρόνια τραγούδια», με σημαντικούς εκπροσώπους του ελληνικού τραγουδιού.
Πρόκειται για μια μουσική αναδρομή στην παράλληλη πορεία της πόλης της Αθήνας και του Πανεπιστημίου της, μέσα από 30 εμβληματικά τραγούδια που διατρέχουν το χρόνο. Τί «άκουσαν» τα Προπύλαια στα χρόνια αυτά; Μέσα από κείμενα εποχής, μουσικές και τραγούδια αποτυπώνεται το ιστορικό και κοινωνικό κλίμα κάθε περιόδου, από το 1837 (όταν άνοιξε τις πόρτες του το πρώτο Πανεπιστήμιο στην «οικία Κλεάνθους» στην Πλάκα) έως τις μέρες μας. Θ’ ακουστούν αγαπημένα τραγούδια των: Βασίλη Τσιτσάνη, Μάνου Χατζιδάκι, Μίκη Θεοδωράκη, Σταύρου Ξαρχάκου, Μάνου Λοΐζου, Διονύση Σαββόπουλου, Λουκιανού Κηλαηδόνη, Ηλία Ανδριόπουλου, Θάνου Μικρούτσικου, Παύλου Σιδηρόπουλου και Γιάννη Αγγελάκα, που αφηγούνται συμβολικά τη μουσική ιστορία αυτής της περιόδου με επίκεντρο τους αγώνες και τις διεκδικήσεις των φοιτητών και της ελληνικής νεολαίας.
Τραγουδούν οι (αλφαβητικά): Δήμητρα Γαλάνη, Μανώλης Μητσιάς, Διονύσης Σαββόπουλος, Ηρώ Σαΐα, Ελένη Τσαλιγοπούλου και Θανάσης Χουλιαράς, με συνοδεία από την Ορχήστρα Σύγχρονης Μουσικής της ΕΡΤ (διεύθυνση: Τάσος Συμεωνίδης) και τη Χορωδία του Τμήματος Μουσικών Σπουδών του ΕΚΠΑ (διεύθυνση: Νίκος Μαλλιάρας). Συμμετέχει η ηθοποιός Δήμητρα Στογιάννη (αφήγηση).
Η έρευνα του ιστορικού και μουσικού υλικού έγινε από τους καθηγητές του ΕΚΠΑ Βαγγέλη Καραμανωλάκη (Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας/Ιστορικό Αρχείο) και Λάμπρο Λιάβα (Τμήμα Μουσικών Σπουδών). Την ενορχήστρωση των τραγουδιών έκανε ο Αχιλλέας Γουάστωρ, τη σκηνική επιμέλεια υπογράφει η Σοφία Σπυράτου και την καλλιτεχνική επιμέλεια ο Λάμπρος Λιάβας.
Το ΕΚΠΑ υπήρξε το πρώτο Πανεπιστήμιο όλης της νοτιοανατολικής Ευρώπης. Εγκαινιάστηκε στις 3 Μαΐου 1837 και στεγάστηκε αρχικά στην Πλάκα, στο σπίτι του αρχιτέκτονα Σταμάτη Κλεάνθη (στον οποίο οφείλεται το πρώτο πολεοδομικό σχέδιο της Αθήνας). Ξεκίνησε με τέσσερις σχολές: Νομική, Θεολογική, Ιατρική και Φιλοσοφική και τον πρώτο χρόνο παρακολούθησαν τα μαθήματα 52 φοιτητές και πολλοί ακροατές. Ανάμεσα στους ακροατές ήταν και ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, ο οποίος το 1838 εκφώνησε στην Πνύκα τον περίφημο λόγο του ως πνευματική παρακαταθήκη στη νέα γενιά.
Το κυρίως κτίριο του Πανεπιστημίου, τα γνωστά Προπύλαια, εγκαινίασε τη λειτουργία του το 1841, σε σχέδια του Θεόφιλου Χάνσεν, με δημόσιο έρανο όπου πολλοί Έλληνες και ξένοι συνεισέφεραν τον οβολό τους.
Τα φοιτητικά κινήματα, ήδη από το 1862 με την έξωση του Όθωνα, αναδεικνύονται διαχρονικά σε μια δυναμική συνιστώσα του ιδρύματος διεκδικώντας εθνικά, πολιτικά, κοινωνικά και πανεπιστημιακά αιτήματα.
Στο τέλος του 19ου αιώνα και τις αρχές του 20ού αιώνα, το Πανεπιστήμιο ακολούθησε τις μεγάλες κοινωνικές αλλαγές. Το 1890 η πρώτη γυναίκα φοιτήτρια, Ιωάννα Στεφανόπολι, έγινε δεκτή στην Ιατρική Σχολή, ενώ το 1909 διορίστηκε στην ίδια Σχολή η πρώτη υφηγήτρια, η Αγγελική Παναγιωτάτου. Την ίδια περίοδο η Μαρίκα Κοτοπούλη τραγουδούσε στη σκηνή της επιθεώρησης το «Εγώ είμαι η νέα γυναίκα»!
Το 1911 η κυβέρνηση Βενιζέλου θεσμοθέτησε τον πρώτο οριστικό κανονισμό του Πανεπιστημίου, ενώ ο εθνικός ποιητής Κωστής Παλαμάς υπήρξε ο μακροβιότερος γραμματέας του (1897-1928).
Η δεκαετία του 1940, με τον πόλεμο, την Κατοχή και τον Εμφύλιο, έγραψε άλλη μια ταραγμένη σελίδα στην ιστορία του Ιδρύματος, με τη στράτευση ενός σημαντικού μέρους του καθηγητικού προσωπικού και χιλιάδων φοιτητών και φοιτητριών στον αγώνα ενάντια στους κατακτητές.
Στη δεκαετία του 1960, το Πανεπιστήμιο, χάρη και στην κατάργηση των διδάκτρων, γνώρισε μια εντυπωσιακή αύξηση των φοιτητών του. Συνθήματα όπως το 1-1-4 ή το 15% για την παιδεία αντήχησαν στους δρόμους της Αθήνας, με το φοιτητικό κίνημα να πρωτοστατεί στις συλλογικές διαμαρτυρίες. Η εξέγερση της Νομικής, τον Φεβρουάριο του 1972 αποτέλεσε μιαν από τις πιο σημαντικές στιγμές του αντιδικτατορικού νεανικού αγώνα
Μετά το 1974, καινοτόμα γνωστικά αντικείμενα εισάγονται στο πρόγραμμα σπουδών, νέες σχολές και τμήματα δημιουργούνται και το Ίδρυμα στελεχώνεται από καινούριο, πολυπληθέστερο επιστημονικό δυναμικό το οποίο έχει στενή σχέση με τη σύγχρονη, διεθνή επιστημονική σκέψη. Η κατάργηση του θεσμού της έδρας συντελεί σε ένα πιο ευέλικτο και σίγουρα πολύ πιο δημοκρατικό τρόπο οργάνωσης της πανεπιστημιακής ζωής.
Από τη δεκαετία του 1990 και μετά, η θεσμοθέτηση των μεταπτυχιακών σπουδών και τα ευρωπαϊκά προγράμματα έρευνας συντελούν καθοριστικά στην ανάπτυξη των ερευνητικών υποδομών του, αλλά και των σχετικών δραστηριοτήτων του.
Όλα αυτά τα 180 χρόνια, εκατομμύρια άνθρωποι (φοιτητές, φοιτήτριες, διδακτικό και διοικητικό προσωπικό) πέρασαν από τις αίθουσες του ΕΚΠΑ. Από την ίδρυσή του, το ΕΚΠΑ υπήρξε σε μεγάλο βαθμό, η ραχοκοκαλιά της επιστημονικής, κοινωνικής και πολιτιστικής ζωής της χώρας. Σήμερα, αποτελείται από 8 σχολές και 33 τμήματα, ενώ το προσωπικό του, διδακτικό και διοικητικό, ξεπερνά τους 3.000 ανθρώπους. Οι φοιτητές και οι φοιτήτριές του, προπτυχιακοί, μεταπτυχιακοί και υποψήφιοι διδάκτορες υπερβαίνουν τους 65.000.
Τα τελευταία χρόνια, το Ίδρυμα γνωρίζει, όπως και όλη η ανώτατη εκπαίδευση, μια πρωτοφανή μείωση της κρατικής στήριξης στο έργο του, τη σημαντική μείωση του επιστημονικού του δυναμικού και παράλληλα την αποδημία χιλιάδων αποφοίτων του στο εξωτερικό. Σε μιαν εποχή κρίσης και δραματικών αλλαγών καλείται και πάλι να προσαρμοστεί και να αναδιαμορφώσει τη φυσιογνωμία του. Δεν είναι η πρώτη ούτε και η μόνη φορά, όπως αποτυπώνεται και στην ιστορία του η οποία είναι αναπόσπαστα συνδεδεμένη με τις διαδρομές της ελληνικής κοινωνίας.
Μέγας χορηγός της εκδήλωσης είναι η Εθνική Τράπεζα της Ελλάδας. Παράλληλα, ο Οργανισμός Μεγάρου Μουσικής Αθηνών στήριξε σημαντικά τη διοργάνωση της καταληκτήριας εορταστικής συναυλίας.
Την Τέταρτη 2 Μαΐου, στις 8.30μμ, στο Μέγαρο Μουσικής, αίθουσα Χρήστος Λαμπράκης. Δελτία εισόδου διανεμήθηκαν από το Εθνικό & Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών.
75 χρόνια Κρατική Ορχήστρα ΑθηνώνΗ Κρατική Ορχήστρα Αθηνών είναι το αρχαιότερο ορχηστρικό μουσικό σύνολο στην Ελλάδα. Δημιουργήθηκε στα τέλη του 19ου αιώνα ως Συμφωνική Ορχήστρα του Ωδείου Αθηνών και έκτοτε πέρασε από διάφορα στάδια, τόσο ως προς την ονομασία, όσο και ως προς τον τρόπο λειτουργίας της. Η πρώτη συναυλία της ως Κρατική Ορχήστρα Αθηνών δόθηκε στις 28 Φεβρουαρίου του 1943. Από την ίδρυσή της έως σήμερα, η Κρατική Ορχήστρα Αθηνών προσφέρει στους Έλληνες τη δυνατότητα επικοινωνίας με τα αριστουργήματα του παγκόσμιου ρεπερτορίου, ενώ ταυτόχρονα είναι ο κορυφαίος εκφραστής της εγχώριας συνθετικής παραγωγής. Έχει σταθερή παρουσία στα πολιτιστικά δρώμενα πραγματοποιώντας πάνω από πενήντα συναυλίες ετησίως. Εξέχοντες αρχιμουσικοί, ανάμεσά τους οι Ρίχαρντ Στράους, Βάινγκαρτνερ, Κνάπερτσμπους, Βάλτερ, Μητρόπουλος, Γιόχουμ, Μαρκέβιτς, Μάαζελ, Τεμιρκάνοφ, Πλασόν και κορυφαίοι σολίστ, όπως ενδεικτικά οι Ρούμπινσταϊν, Κεμπφ, Κορτό, Κράισλερ, Τιμπό, Καζάλς, Ροστροπόβιτς, Μπρέντελ, Μπαρενμπόιμ και Άργκεριχ έχουν συμπράξει με την Ορχήστρα κατά την πολύχρονη ιστορία της. Διευθυντές της Ορχήστρας έχουν διατελέσει κατά το παρελθόν οι Φιλοκτήτης Οικονομίδης, Θεόδωρος Βαβαγιάννης, Ανδρέας Παρίδης, Μάνος Χατζιδάκις, Γιάννης Ιωαννίδης, Αλέξανδρος Συμεωνίδης, Άρης Γαρουφαλής, Βύρων Φιδετζής και Βασίλης Χριστόπουλος. Από τον Μάιο του 2014 Διευθυντής της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών είναι ο Στέφανος Τσιαλής.
Η βραδιά ανοίγει με τις «Επτά αθάνατες αρετές» του Γιώργου Κουρουπού, παραγγελία της Κ.Ο.Α., σε πρώτη παγκόσμια εκτέλεση. Ο συνθέτης γράφει σχετικά με το έργο: «Τον Δημήτρη Μητρόπουλο γνώρισα από κοντά στα δώδεκα μου χρόνια. Από τότε τον αγαπούσα και τον θαύμαζα, χωρίς ίσως να είμαι ακόμη σε θέση να καταλάβω ακριβώς το αληθινό του μέγεθος. Όταν, πριν ένα χρόνο περίπου, ο καλλιτεχνικός διευθυντής της ΚΟΑ, κύριος Στέφανος Τσιαλής, μου ζήτησε να γράψω ένα έργο για την επέτειο των εβδομήντα πέντε χρόνων από την ίδρυση της Ορχήστρας, ο νους μου πήγε αμέσως στον Δημήτρη Μητρόπουλο, που ήταν ο πρώτος μαέστρος της «Συμφωνικής Ορχήστρας του Ωδείου Αθηνών» -πρόπλασμα της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών. Ήθελα να είναι ένα έργο-ύμνος στο μεγαλείο ενός καλλιτέχνη, που είναι για μένα πρότυπο ανθρώπου και μουσικού…»
Αμέσως μετά, ο θρυλικός πιανίστας Ανατόλ Ουγκόρσκι, θα ερμηνεύσει το Αυτοκρατορικό κοντσέρτο για πιάνο και ορχήστρα του Μπετόβεν. Η συναυλία ολοκληρώνεται με το Αρχαίο ελληνικό εμβατήριο και τη Μικρή Συμφωνία σε σι ύφεση μείζονα του δικού μας Νίκου Σκαλκώτα, ο οποίος αποτελεί ένα από τα πιο τιμητικά κεφάλαια στην ιστορία μας. Διεύθυνση ορχήστρας Στέφανος Τσιαλής.
Την Παρασκευή 4 Μαΐου, στις 8.30μμ, στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, αίθουσα Χρήστος Λαμπράκης. Τιμές εισιτηρίων: από 10 έως 25 ευρώ, 5 ευρώ (εκπτωτικό). Στις 7.45μμ, θα πραγματοποιηθεί δωρεάν εισαγωγική ομιλία του Τίτου Γουβέλη για τους κατόχους εισιτηρίων.