Οι μεγάλες προκλήσεις της νέας ηγεσίας, τονίζει ο Στέφαν Βιτκόβσκι
Μιγκέλ Ντίαζ Κανέλ«Άνθρωπος του δρόμου παρά του γραφείου»Η Κούβα άλλαξε σελίδα. Χωρίς να συμβούν δράματα, όπως είχε προβλεφθεί πολλάκις από ειδικούς κουβανολόγους. Ο Ραούλ Κάστρο παρέδωσε πριν λίγες ημέρες τα κλειδιά της προεδρίας της χώρας στον Μιγκέλ Ντίαζ Κανέλ.
Ο νέος πρόεδρος της Κούβας δεν έζησε τα χρόνια της επανάστασης, γέννηθηκε σχεδόν με την επανάσταση, το 1960. Από μικρός, όμως, άρχισε να ασχολείται με τα κοινά. Στα 22 χρόνια βρέθηκε στη Νικαράγουα για να σταθεί αλληλέγγυος με την επανάσταση των Σαντινίστας, το 1993 εκλέχθηκε γραμματέας του ΚΚ στην πόλη της Κλάρα.
Έτσι, έζησε από θέση ευθύνης όλη τη μακρά και δύσκολη «ειδική περιόδο» μετά τη διάλυση των ανατολικού στρατοπέδου. Από το 2009 έως το 2012 ήταν υπουργός Παιδείας και το 2013 ανέλαβε καθήκοντα στην αντιπροεδρία. Η συνέχεια είναι γνωστή. Διακρίνεται για τις ικανότητές του, τη σεμνότητα και το πνεύμα της αναζήτησης στις τέχνες, τη μουσική, καθώς και τις σταθερές ιδεολογικές του αρχές. «Είναι ένας άνθρωπος του δρόμου, παρά του γραφείου». Μιλώντας από το βήμα του εθνικού κοινοβουλίου, ο Μιγκέλ Ντίαζ Κανέλ ευχαρίστησε τον κουβανικό λαό και την ιστορική ηγεσία της χώρας. Στη συνέχεια, προχώρησε περισσότερο, αναφέροντας τις μεγάλες προκλήσεις που έχει να αντιμετωπίσει η Κούβα. «΄Έξω ο κόσμος μάς βλέπει έχοντας πολλά ερωτήματα παρά βεβαιότητες (...) Γι΄ αυτό θα πρέπει να είμαστε πιο σαφείς και δημιουργικοί για να ανταποκριθούμε στις προσδοκίες τους».
Στις προκλήσεις της νέας ηγεσίας αναφέρεται στην ενδιαφέρουσα συνέντευξή του στην «Ουμανιτέ» ο Στεφάν Βιτκόβσκι .
Πως χαρακτηρίζετε την προεδρία του Ραούλ Κάστρο;Οι τελευταίες δεκαετίες ήταν δεκαετίες ωρίμανσης και συνειδητοποίησης της νέας κατάστασης. Χαρακτηρίστηκαν από τη σαφήνεια του κοινωνικού και οικονομικού προγράμματος. Ο πολιτικός λόγος ήταν σαφής, χωρίς την ξύλινη γλώσσα. Ο Ραούλ Κάστρο ορισμένες φορές μίλησε για «απαρχαιομένες νοοτροπίες» και μάλιστα κατήγγειλε κρατικές υπηρεσίες για «αδράνεια».
Η προσπάθεια «επικαιροποίησης» του οικονομικού μοντέλου έθεσε τις επιχειρήσεις μπροστά σε μεγάλες προκλήσεις. Όπως και τις όχι τόσο αποτελεσματικές πολυάριθμες κρατικές υπηρεσίες με την «αποκέντρωση των υπηρεσιών» και την «απογραφειοκρατικοποίηση». Αυτή η δεκαετία χαρακτηρίζεται, επίσης, από την υιοθέτηση και την εφαρμογή της αυτοαπασχόλησης, και τη δραστηριοποίηση της ιδιωτικής πρωτοβουλίας, με την εμφάνιση των μικρών επιχειρήσεων. Να προσθέσω ακόμα και τη μεταρρύθμιση του πλαισίου για τις κοπερατίβες και τις επιχειρήσεις. Ταυτόχρονα, χαράχθηκε μια πολιτική για την προσέλκυση των ξένων επενδύσεων με τη δημιουργία «ειδικής ζώνης» στην ευρύτερη περιοχή της Αβάνας.
Οι μεταρρυθμίσεις αυτές ξεκίνησαν με γοργούς ρυθμούς το 2011-2012. Ο ρυθμός τους, όμως, έπεσε μετά την παρέμβαση του Ραούλ Κάστρο, όταν ανέφερε πως «θα προχωρήσουμε χωρίς διαλείμματα και χωρίς βιασύνες».
Πού οφείλονται και τι εξέφρασαν αυτές οι καθυστερήσεις;Ρόλο έπαιξε η χρηματοπιστωτική κατάσταση, που ήταν πολύ κρίσιμη, όπως και η οικονομική κρίση στη Βενεζουέλα. Και ακόμα θα πρέπει σ΄ αυτή την επιβράδυνση να συνυπολογίσουμε —και αυτή καταγράφηκε στο θετικό απολογισμό του Ραούλ Κάστρο— την πρακτική των συλλογικών αποφάσεων και της συλλογικής διαχείρισης.
Οι αποφάσεις τέθηκαν σε διάλογο. Έγιναν πολλές συζητήσεις με την κοινωνία των πολιτών και στα πλαίσια της κυβέρνησης. Ορισμένα ηγετικά στελέχη διαφώνησαν με κάποιες αποφάσεις, με συνέπεια να παρουσιαστούν αναπόφευκτα καθυστερήσεις. Έτσι, δόθηκε η εντύπωση πως υπάρχουν δισταγμοί. Επρόκειτο, όμως, για μια ουσιαστική διαδικασία, προκειμένου να κατανοηθούν οι εξελίξεις και η νέα κατάσταση. Έγιναν λάθη που έπρεπε να διορθωθούν και να απαντηθούν οι νέες προκλήσεις. Η μεγαλύτερη ήταν —και είναι— το διπλό νόμισμα που πρέπει να τερματιστεί, με τη δημιουργία ενός ενιαίου νομίσματος. Κι αυτό, όμως, θέτει μερικά τεχνικά ζητήματα, όπως ο καθορισμός ισοτιμίας με τα άλλα νομίσματα. Όσοι τάσσονται υπέρ του πέσος σε μετατρέψιμο νόμισμα δεν αγνοούν τα μεγάλα προβλήματα, πολιτικά και οικονομικά που θα προκύψουν. Ένα από αυτά αφορά όσους κατέχουν μετατρέψιμα πέσος, σήμερα. Ο κίνδυνος πληθωριστικών τάσεων στην παραγωγή αγροτικών προϊόντων είναι υπαρκτός. Τέλος, η αγροτική μεταρρύθμιση είναι αναγκαία, ώστε να περιοριστεί η εξάρτηση από την εισαγωγή αγροτικών προϊόντων και ενέργειας. Από εδώ απορρέει και η ανάγκη για τη διαφοροποίηση των εμπορικών εταιριών της χώρας.
Αυτές οι μεταρρυθμίσεις συγκρούονται με τις επαναστατικές ιδέες;Όχι. Για τον Ραούλ Κάστρο οι ιδέες έχουν μια πρωταρχική σημασία για την ανθρώπινη δραστηριότητα. Η ιστορική γενιά αντλούσε τη νομιμότητά της από την επανάσταση. Οι διάδοχοί της δεν έχουν το ίδιο πολιτικό υπόβαθρο. Θα πρέπει να στηριχθούν στις ιδέες. Η νέα γενιά έχει ένα διαφορετικό στιλ. Θα πρέπει να εγγυηθεί τις πολιτικές κατακτήσεις, για τις οποίες ο λαός έχει αγωνιστεί και να συνεχίσει τις μεταρρυθμίσεις που έχουν ήδη ανακοινωθεί, διαφυλάσσοντας την εθνική ενότητα.
Το διεθνές πλαίσιο και κυρίως η κυβέρνηση των ΗΠΑ δεν παρεμβαίνουν σ΄ αυτή τη διαδικασία;Οι περιορισμοί που επιβάλλονται από το διεθνή περίγυρο, και ιδιαίτερα από τις ΗΠΑ, που κραδαίνουν τη δαμόκλειο σπάθη πάνω από το νησί συνεχίζονται πάνω από μισό αιώνα τώρα.
Οι συνέπειες από το εμπάργκο είναι ανυπολόγιστες για το λαό. Σ΄ αυτές θα πρέπει να συνυπολογίσουμε και το γεγονός ότι τιμωρούνται ακόμα και οι επιχειρήσεις και οι τράπεζες που θα ήθελαν να συνεργαστούν με το νησί... Η Κούβα δεν έχει πρόσβαση στις διεθνείς χρηματοπιστωτικές αγορές. Οι προκλήσεις για τους νέους ηγέτες είναι μεγάλες και ιδιαίτερα αυτές που προκαλούνται και προέρχονται από τον εξωτερικό παράγοντα.
Υπάρχουν, βέβαια, και δομικές δυσκολίες, όπως το δημογραφικό με τη γήρανση του πληθυσμού. Και αυτή οφείλεται, όσο και αν μπορεί να θεωρηθεί παράδοξο για χώρα της Λατινικής Αμερικής, στην πολιτική υγείας και περίθαλψης του λαού.
Οι Κουβανοί πώς δέχονται αυτές τις αλλαγές;Στη διάρκεια της προεδρίας του Ραούλ Κάστρο οι σχέσεις των πολιτών με την πολιτική εξουσία και τις κρατικές δομές έχει βελτιωθεί. Οι αναζητήσεις και οι προβληματισμοί που άρχισαν να διατυπώνονται είχαν σαν αποτέλεσμα να γίνουν πολλές συζητήσεις. Στο ίδιο χρονικό διάστημα πολλαπλασιάστηκαν οι έρευνες στα εργαστήρια και τις επιχειρήσεις, στα μπλοκ και τα διάφορα φόρουμ.
Να προσθέσουμε εδώ το νέο εξειδικευμένο επίπεδο εκπαίδευσης. Συνεπώς, όταν κάποιος μιλάει για τον κουβανικό λαό θα πρέπει να έχει υπόψιν του τις σχέσεις του με το διαρκή διάλογο.
Η εικόνα σύμφωνα με την οποία επιβάλλονται λύσεις στους Κουβανούς είναι λάθος. Αυτοί δεν δέχονται τέτοιες πρακτικές. Οι διάδοχοι της ιστορικής ηγεσίας θα πρέπει να συνεχίσουν το διάλογο σε καθημερινή βάση.