Υπάρχει μεγάλη απόρριψη των παραδοσιακών πολιτικών δυνάμεων
Με τον κεντροαριστερό Λόπεζ Ομπραντόρ να προηγείται στις δημοσκοπήσεις, συνεχίζεται η προεκλογική περίοδος στο Μεξικό ενόψει των προεδρικών εκλογών. Ο Μάσιμο Μοντονέζι, κοινωνιολόγος, ιστορικός, συγγραφέας, και συντονιστής του Συλλόγου Γκράμσι του Μεξικού, μιλάει στην «Εποχή» για τις εκλογές, τη μεξικανική Αριστερά και την προοπτική των αγώνων ενάντια στο νεοφιλελευθερισμό.
Τη συνέντευξη πήρεο Δημήτρης ΓκιβίσηςΠοια είναι η γενική εικόνα της σημερινής κατάστασης στο Μεξικό;Το Μεξικό βρίσκεται σε μια κρίσιμη κατάσταση. Σε διαρθρωτικό επίπεδο βρίσκεται σε οικονομική στασιμότητα, με μια εξάρτηση που προκαλεί ασφυξία και με μια άγρια λεηλασία του ορυκτού πλούτου. Στο θεσμικό πολιτικό επίπεδο έχουμε ένα κράτος που δεν πληροί τις συνταγματικές επιταγές και διάφορες κυνικές ομάδες με διεφθαρμένους ηγέτες, οι οποίοι διαιωνίζονται στην εξουσία, και μέσω της εναλλαγής τους σε αυτήν προωθούν την εμπορευματοποίηση των δημόσιων και των κοινών αγαθών μέσω των λεγόμενων «διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων» στους τομείς της ενέργειας, της εκπαίδευσης και της εργασίας. Παράλληλα, το οργανωμένο έγκλημα που έχει στενούς δεσμούς με διάφορους δημόσιους θεσμούς, οι οποίοι είναι συνένοχοι, έχει δημιουργήσει ένα κλίμα ενδημικής βίας. Σε αυτό συμβάλλει και η δήθεν αντίδραση του κράτους, που είναι μια απάντηση τήρησης του νόμου, της τάξης και της ασφάλειας με σαφή ταξικά χαρακτηριστικά, καθώς και η στρατιωτικοποίηση μεγάλων τμημάτων της χώρας που ανατροφοδοτεί την ακόμα περισσότερη βία και, συγχρόνως, χρησιμεύει ως κάλυμμα για τις διώξεις αγωνιστών και ακτιβιστών, ιδιαίτερα σε περιοχές που υπάρχουν τοπικές αντιστάσεις ενάντια στα μεγάλα ενεργειακά έργα, ή εργατικών κινημάτων που αγωνίζονται κατά των εργοδοτών σωματείων.
Η υποψηφιότητα ΟμπραντόρΠλησιάζοντας προς τις εκλογές, ο Λόπεζ Ομπραντόρ διατηρεί ένα σταθερό προβάδισμα. Πώς το ερμηνεύεις; Σε ποιες κοινωνικές συμμαχίες στηρίζεται;Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι προηγείται, αλλά κρύβουν και άλλα πράγματα. Με μια δεύτερη ανάγνωση βλέπουμε ότι μεγάλα τμήματα των λαϊκών στρωμάτων και των μεσαίων τάξεων απορρίπτουν τα παραδοσιακά πολιτικά κόμματα και τις ηγεσίες τους. Πρωτίστως το PRI, που κυβερνούσε από την ίδρυσή του το 1929 μέχρι το 2000 και σήμερα ασκεί την Προεδρία της Δημοκρατίας, το PAN, το οποίο κυβέρνησε μεταξύ 2000 και 2012, και το PRD, που διοίκησε την Πόλη του Μεξικού από το 1997 και προσχώρησε πρόσφατα στο PAN για να αντιμετωπίσει την υποψηφιότητα του Ομπραντόρ, ο οποίος προέκυψε από τις τάξεις του και το 2014 ίδρυσε το MORENA (Κίνημα Εθνικής Αναγέννησης). Η στήριξη προς τον Ομπραντόρ είναι περισσότερο η αρνητική έκφραση μιας απόρριψης, παρά μια πεπεισμένη στήριξη σε ένα πολιτικό σχέδιο που απλώς προτείνει την επιστροφή σε κάποια κρατική παρέμβαση σε βασικούς τομείς της κοινωνικής πολιτικής και τον περιορισμό των ιδιωτικοποιήσεων, χωρίς να επηρεάζονται όμως οι επιχειρηματικές ομάδες και η καπιταλιστική συσσώρευση. Είναι αλήθεια ότι στο πλαίσιο του εκφυλισμού και της κοινωνικής και ηθικής κρίσης, ο Ομπραντόρ ξεχωρίζει για την ειλικρίνειά του και την απλότητα του σχεδίου του και του λόγου του. Έτσι, πολλά τμήματα διάφορων πολιτικών φυλών καταλήγουν σε μια επιλογή μόδας εξαιτίας του οπορτουνισμού, θεωρώντας ότι αυτός πρόκειται να είναι ο μελλοντικός πρόεδρος ή ότι, σε κάθε περίπτωση, θα εγγυάται θέσεις εργασίας σε δημόσιους τομείς. Από την άλλη πλευρά, η υποψηφιότητά του εγείρει ένα σημαντικό επίπεδο απόρριψης στα ανώτερα στρώματα και ειδικότερα στις οικονομικές ελίτ και στα μέσα ενημέρωσης που τις υποστηρίζουν. Παρόλο που ο Ομπραντόρ δείχνει μια σχετικά φιλική στάση απέναντί τους και τους υπόσχεται ειρήνη, δεν του συγχωρούν τον εξωραϊσμό του και την πιστή κοινωνική του βάση.
Οι επιθέσεις που δέχεται από τα αριστερά του πού εστιάζονται;Τα πιο πολιτικοποιημένα και ριζοσπαστικά τμήματα τον επικρίνουν όχι μόνο για το μετριοπαθές πρόγραμμά του, που υπόσχεται απλές διορθωτικές κινήσεις μέσα στο νεοφιλελεύθερο μοντέλο, αλλά και για την έλλειψη δημοκρατίας μέσα στο MORENA. Οι επικριτές του αναφέρονται επίσης στο αυταρχικό ύφος του χαρισματικού ηγέτη που ακολουθεί, καθώς και στην έλλειψη πραγματικού ανοίγματος σε άλλες εκφράσεις της κοινωνικής αριστεράς ή των συνεχιζόμενων κοινωνικών αγώνων. Ακόμα του καταλογίζουν ότι άνοιξε τις πόρτες της εκστρατείας του και του κόμματός του σε όλους τους φυγόδικους του PRI, του PAN και του PRD, σε ανθρώπους αμφιβόλου ηθικής, ακόμα και σε πολλούς που έχουν ένα δεξιό υπόβαθρο και μάλιστα αντιτάχθηκαν σφοδρά στους λαϊκούς αγώνες και στα κοινωνικά κινήματα του πρόσφατου παρελθόντος. Τέλος, οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ένα προβάδισμα στον Ομπραντόρ, αλλά δεν εξετάζουν τους ελιγμούς των αντιπάλων του, τόσο με την έντονα κατευθυνόμενη λειτουργία των ΜΜΕ, όσο και με την πελατειακή χειραγώγηση των ψηφοφόρων που δεν αποκλείει ακόμη και μια πιθανή εκλογική απάτη στο στυλ του 2006.
Οι δυνατότητες της ΑριστεράςΠώς αποτιμάς την εκστρατεία της Μαριτσούι; (σημ: η πρώτη ιθαγενής γυναίκα που θα διεκδικούσε την προεδρία της χώρας δεν κατάφερε τελικά να συγκεντρώσει τις 866.000 υπογραφές που χρειαζόταν).Η εκστρατεία της προσπάθησε να θέσει το θέμα του αντικαπιταλισμού, της αντίστασης και των αγώνων από τα κάτω. Κάτι που θα μπορούσε να συμβάλει στη δημιουργία μιας συνομοσπονδίας και σε μια σύγκλιση δυνάμεων. Ωστόσο, πέρα από τα οργανωτικά προβλήματα που είχε, πλήρωσε και το κόστος ενός γενικότερου δυσμενούς πλαισίου. Τόσο επειδή βρισκόμαστε σε μια περίοδο σχετικής αδυναμίας των αγώνων, όσο και επειδή η εθνική κατάσταση ωθεί προς την «χρήσιμη ψήφο» στον Ομπραντόρ, συμπεριλαμβανομένων και ανθρώπων που πολιτικά είναι στα αριστερά του. Να σημειώσω επίσης ότι το EZLN (Στρατός των Ζαπατίστας για την Εθνική Απελευθέρωση) που προώθησε την υποψηφιότητα της Μαριτσούι, μετά την αποτυχημένη εμπειρία της εκστρατείας «Otra campaña» (Άλλη καμπάνια) το 2006, δεν είχε την ικανότητα να κινητοποιήσει την εθελοντική δράση και την ενεργή συμμετοχή σε πολλές περιφέρειες.
Βλέπεις ελπιδοφόρες προοπτικές για τη μεξικανική Αριστερά;Κατά τη γνώμη μου, η μεξικανική Αριστερά βιώνει μια φάση αδυναμίας. Αφενός, επειδή η κατάσταση της βίας στη χώρα δημιουργεί φόβο και εμποδίζει τις διαδικασίες πολιτικοποίησης, ριζοσπαστικοποίησης και κινητοποίησης. Αφετέρου, επειδή, κατά συνέπεια, ο Ομπραντόρ και το MORENA αποδεικνύουν, από την άποψη της σοσιαλιστικής και δημοκρατικής Αριστεράς, μια προφανή αποτυχία και οπισθοδρόμηση ακόμα και σε σχέση με το σοσιαλδημοκρατικό PRD που ιδρύθηκε το 1989. Θα ήταν καλό να κερδίσει ο Ομπραντόρ, όχι μόνο για να περιορίσει τη ζημιά του διεφθαρμένου νεοφιλελευθερισμού και της βίας από την οποία υποφέρει το Μεξικό, αλλά και για να απελευθερώσει το χώρο της σχετικής Αριστεράς που καταλαμβάνει. Οι δυνατότητες και οι ελπίδες για την αναζωπύρωση της Αριστεράς στο Μεξικό υπάρχουν και διαχέονται στους αγώνες, στις οργανώσεις και στα κινήματα που υποστηρίζουν μια πιο ριζοσπαστική εναλλακτική λύση με αντικαπιταλιστική κατεύθυνση. Συγκεκριμένα, μεσοπρόθεσμα ένα σημαντικό τμήμα αυτής της δυνατότητας είναι η γενιά των νέων και των φοιτητών που κινητοποιήθηκαν το 2012 ενάντια στην εκλογική νοθεία που έκανε ο πρόεδρος Πένια Νέτο, που συγκρούστηκαν στις μεγάλες διαδηλώσεις του 2014, και που έχουν δώσει πολλούς αγώνες κατά της πολιτικής βίας και της κρατικής καταστολής.
Οπισθοδρόμηση στην κριτική σκέψηΤελειώνοντας, θέλω να μας ενημερώσεις για την κατάσταση της ριζοσπαστικής σκέψης στο Μεξικό.Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, η κριτική σκέψη, και ο μαρξισμός ειδικότερα, βιώνουν επίσης μια οπισθοδρόμηση σε σχέση με τη δεκαετία του 1970 και ακόμη και με τη δεκαετία του 1990, όταν η εξέγερση των Ζαπατίστας ήταν ένα γεγονός τεράστιας σημασίας που προκάλεσε τη ριζοσπαστική κριτική και δεν απέρριψε τον μαρξισμό. Ταυτόχρονα, όμως, ακόμη και μέσα σε αυτήν την τάση της αποθάρρυνσης, είναι σήμερα αρκετοί οι πολιτικοποιημένοι και κινητοποιημένοι τομείς που δείχνουν ενδιαφέρον και ευαισθησία προς τη ριζοσπαστική κριτική σκέψη. Ειδικότερα, υπάρχουν ορισμένοι σημαντικοί θύλακες ως προς την παραγωγή εναλλακτικής γνώσης, γιατί εξακολουθούν να υπάρχουν σημαντικά δημόσια και αυτόνομα πανεπιστήμια, στα οποία μελετώνται και αναπαράγονται οι μαρξιστικές, μεταμαρξιστικές και νεομαρξιστικές παραδόσεις.
•