Επίθεση στον Γ. Μπουτάρη: Εθνικιστική βία, έμφυλες ύβρεις και άνανδρη ανθρωπινότητα
Η βίαιη, απολύτως αήθης και εθνικιστικής υφής επίθεση στον δήμαρχο Θεσσαλονίκης, κ. Γιάννη Μπουτάρη, είναι ένα μείζον πολιτικό θέμα που εντάσσεται στο συνεχές της διαδικασίας ανασύνταξης του σκοταδιστικού αντιδραστισμού, ωστόσο ήταν και μια επίθεση που έχει προκαλέσει ένα σάστισμα. Φρικιά κανείς στην εικόνα ενός νέου που ρίχνει κλωτσιά στα πλευρά ενός ανθρώπου μιας ηλικίας, εν συνεχεία άλλων που σπάζουν το τζάμι του αυτοκινήτου του όσο προσπαθεί να διαφύγει, όμως το δομικό πρόβλημα που ανακύπτει και προκαλεί την παύση του στοχασμού, είναι η (φαινομενικά) σύνθετη καταστατική συνθήκη του συμβάντος.
Ηταν Πόντιοι οι επιτιθέμενοι; Ήταν ακροδεξιοί Πόντιοι; Ήταν ακροδεξιοί σκέτο; Ήταν άνθρωποι του περιθωρίου της Θεσσαλονίκης ή έκκεντροι; Ήταν οργανωμένοι; Ήταν αυθόρμητο; Μια απάντηση είναι ότι ήταν άνθρωποι που μετέχουν μιας εθνικιστικής συγκρότησης, της ίδιας που μεταπολιτευτικά έχει περάσει και μέσα στα επίσημα εθνικά αφηγήματα. Πρόκειται για μια οργανωμένη και μη οργανωμένη-ανοργάνωτη επίθεση και όσοι συμμετείχαν δεν συμμετείχαν σε «τυφλή» βία, αλλά έρχονται να ενταχθούν σε ένα πλαίσιο εθνικό που δημιουργεί ταυτότητες χρησιμοποιώντας δίπολα και κατασκευάζοντας Άλλους. Το Έθνος και οι εχθροί του, ο Άλλος που είναι αντίθετος, ο Σκοπιανός που είναι εχθρικός (και που καθιστά εμένα αμυντικό), ο Τούρκος που δεν είναι σύγχρονος, αλλά προνεωτερικός και στατικός, η γυναίκα, ο ομοφυλόφιλος.
Αυτές οι ταυτότητες δεν είναι πλάνητες στη σφαίρα της ιδεολογίας, έχουν υλικές συνέπειες σε σώματα και προσωπικότητες. Μιλάμε επί παραδείγματι για «μητέρα πατρίδα» (ή motherland αγγλιστί), τα εθνικά αφηγήματα στηρίζονται ιδιαιτέρως στο δίπολο άνδρας-γυναίκα και δεν εξετάζουν καμία ρευστότητα στη μεσότητα. Υπάρχουν σαφείς διαχωρισμοί, η γυναίκα είναι για να προστατεύει την καρδιά και το ήθος του έθνους, εξασφαλίζει τη συνέχειά του, και ο άνδρας είναι αυτός που θα την υπερασπιστεί, όπως και την πατρίδα. Όχι τυχαία, από τον μέσο ακροδεξιό έως τον Ντόναλντ Τραμπ, η απειλή του ξένου εκδηλώνεται με την κατηγορία του βιαστή (οι Μεξικανοί θα βιάσουν τις γυναίκες μας, οι Πακιστανοί, κ.ο.κ.) Υπάρχουν λοιπόν πολλαπλότητες νοηματοδοτήσεων σε περιστατικά εθνικιστικής βίας και οπωσδήποτε μία εξ αυτών είναι η έμφυλη διάσταση.
Στο παρόν σημείωμα, θα εξετάσουμε ακριβώς αυτή, που, τουλάχιστον στην οπτική του γράφοντα, ήταν σημαντικός παράγοντας στην εξύφανση μιας αποφασιστικής, οριστικής και οριακής βίας, η οποία έρχεται να αμυνθεί από έναν Άλλο-απειλή, τον Γιάννη Μπουτάρη, ο οποίος κατασκευάζεται ως τέτοιος ακριβώς στη βάση μιας ρευστότητας που αρνείται πολιτικά τη διπολική ματιά του κόσμου. Η δημόσια μνήμη, την οποία υπερασπίζεται, η προσβασιμότητα, η πολυπολιτισμικότητα, η ρευστότητα των φύλων, τον καθιστούν ιδανικό στόχο για να γίνει κατανοητό το μήνυμα της άλλης πλευράς.
Η κατασκευή ενός διττά ευάλωτου στόχουΑκόμα και πριν τη σωματοποίηση της βίας, στο λεκτικό στάδιο, υπήρξαν συγκεκριμένες αναφορές από τους παρευρισκόμενους που ασφυκτιούσαν με την παρουσία του κ. Μπουτάρη, συγκεκριμένες ύβρεις με συνδηλώσεις που φέρουν ένα ίχνος, μια ιστορία. Αυτές, δεν ήταν τοποθετημένες μέσα σε έναν ιστό που μπορούσε να προσελκύσει κάθε είδους ύβρεις, ήταν εξέχουσες, επαναλαμβανόμενες και απέκτησαν ηγεμονικό ρόλο. Πούστης, πουστάρα, πουσταριό, πούστρα, Πουστάρη, πολιτικό τραβέλι (έχουν αποφευχθεί τα αστεράκια, για τον λόγο ότι παρά την προφάνεια της αρνητικότητας στο συγκείμενο του συμβάντος, εκκινούμε άμεσα τη διαδικασία αποφόρτισής τους και επανοικειοποίησής τους σε ένα τρέχον, παράλληλο συγκείμενο).
Η ισχυρή επανάληψη του λογοπαιγνίου με το όνομα του Δημάρχου, είναι κι αυτή που φανερώνει το ίχνος και ουχί τη σύμπτωση. Δεν ενόχλησε μονάχα ότι παράλληλα με την εκδήλωση μνήμης της γενοκτονίας των Ποντίων, συνέβαινε και το Radikal Pride (με το οποίο δεν σχετιζόταν ο δήμαρχος), ήταν ότι ο δήμαρχος φέρει μια ιστορία, αυτή της υπεράσπισης των δικαιωμάτων της ΛΟΑΤ κοινότητας και άρα μια συνέχεια. Και είναι απολύτως αναγκαίο να κατανοήσουμε ότι αυτό έπαιξε μεγάλο ρόλο και κατασκεύασε ένα διττά ευάλωτο στόχο.
Άνανδρη ή ανδρική βία;Η δήλωση του Προέδρου της ΚΕΔΕ, κ. Γ. Πατούλη είναι διαφωτιστική: απρόκλητη και άνανδρη βία. Ήταν μια βία που στερούνταν αρρενωπότητας; Όπου πλεόναζε η θηλυκότητα; Ποια ήταν τα διπολικά χαρακτηριστικά της; Πώς έπρεπε να είναι; αναρωτιέται κανείς. Ποιος άσκησε σε τελευταία ανάλυση αυτή τη βία; Άντρες ήταν. Δεν ήταν γυναίκες. Την ανδρική βία είδαμε, στην πλήρη της τοξική αρρενωπότητα. Στην πλήρη επιθυμία κυριαρχίας. Ο δε καταδικασθείς πρώην νομάρχης Θεσσαλονίκης κ. Ψωμιάδης μίλησε για «πολιτικό τραβέλι».
Και η λέξη αυτή μάς είναι χρήσιμη, αφού όχι μόνο φανερώνει ένα ίχνος αλλά και διακλαδώσεις και συναντήσεις διαθέσεων. Μέσα στην απέχθεια για τον ομοφυλόφιλο άνδρα, ενυπάρχει ο μισογυνισμός. Είναι ακριβώς τα χαρακτηριστικά της θηλυκότητας ή τα συνολικά κοινωνικά χαρακτηριστικά της γυναίκας, της γυναικότητας (womanness), της θέσης και θέασής της στο κοινωνικό, που όταν τα φέρει ένας άντρας, τον καθιστούν απωθητικό και ανεπιθύμητο στο βλέμμα της πατροπαράδοτης μονοσήμαντης αρρενωπότητας στην οποία εγγράφεται η επιθυμία για κυριαρχία, ζητούμενη στα εθνικιστικά αφηγήματα. Η γυναίκα είναι όλα όσα ο άντρας δεν (μπορεί να) είναι και δεν πρέπει να είναι. Όπως έχει σημειώσει και η κουήρ ακαδημαϊκός Τζούντιθ Μπάτλερ, ένα διαφορετικό κούνημα των γοφών στο περπάτημα ενός άνδρα, μπορεί να καταστήσει το περπάτημα σαν δραστηριότητα, επικίνδυνο, αναφερόμενη στην περίπτωση ενός αγοριού που δολοφονήθηκε από συμμαθητές του, επειδή «κουνιόταν». Επειδή έκανε κάτι που θεωρούνταν θηλυκό. Ίσως, άνανδρο... Η αλήθεια αυτή είναι ακόμα πιο ηχηρή στην περίπτωση των τρανς γυναικών και στην πρόσληψη της εγκατάλειψης της αρρενωπότητας, με αποτέλεσμα να είναι τέτοια η αποστροφή, που να πρέπει να τερματιστεί μια ζωή. Τα στατιστικά επιβεβαιώνουν. Τα τελευταία τρία χρόνια, σύμφωνα με τα στοιχεία της Καμπάνιας για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, αλλά και πληθώρας άλλων οργανώσεων, οι δολοφονίες τρανς ατόμων (και ειδικότερα τρανς γυναικών και ειδικότερα μαύρων τρανς γυναικών) είναι οι περισσότερες που έχουν καταγραφεί στις ΗΠΑ, αλλά και αλλού στον κόσμο.
Σώματα που διεκδικούν ορατότηταΣυνενώνοντας τις ασύνειδες εκφράσεις πλήθους, αυτές που δείχνουν τις διαθέσεις και αυτές που δείχνουν τις θέσεις μέσα από ίχνη, η οργή που ξέσπασε στον Γ. Μπουτάρη και που η Πρόεδρος του Δημοτικού Συμβουλίου κ. Γούλα την εξέλαβε ως οριακή, κάνοντας λόγο για ανθρώπους που «ήθελαν να κάνουν κακό», ήταν μια οργή πάνω σε ένα σώμα, εκπρόσωπο σωμάτων που προκαλούν την απέχθεια. Ήταν μια οργή -και- με έμφυλο χαρακτήρα που δεν μπορούσε να δεχθεί ότι ένας εβδομηνταπεντάχρονος (!) δεν το βάζει στα πόδια και στέκεται μπροστά τους, ως σύμβολο των υπόλοιπων σωμάτων που διεκδικούν ορατότητα.
Ας είμαστε κατηγορηματικοί. Σε αυτή τη διάσταση του θέματος, και για να υπερασπιστούμε τον κ. Γιάννη Μπουτάρη, πολιτικά, πρέπει να είμαστε άνανδροι. Πρέπει να λειτουργήσουμε άνανδρα, όπως η κ. Γούλα, που αψήφισε το δικό της σώμα, και μπήκε μπροστά από τον δήμαρχο για να τον προστατέψει και που, αναμφισβήτητα, έδρασε καθοριστικά.
Ας μην ξεχαστεί από τη συλλογική μας μνήμη ότι και στην επίθεση του Κασιδιάρη στην κ. Δούρου, πάλι οι γυναίκες ήταν που βγήκαν μπροστά για να προστατέψουν και να υπερασπιστούν. Κανένας άνδρας δεν υπερασπίστηκε τη Ρένα Δούρου παρά μόνον η Λιάνα Κανέλλη, και κανένας άνδρας την Λιάνα Κανέλλη. Η μία την άλλη.
Νίκος Δασκαλόπουλος