«Οι συνθήκες κράτησης και στα δύο Προαναχωρησιακά Κέντρα Κράτησης (ΠΡΟ.ΚΕ.Κ.Α.) Ταύρου και Αμυγδαλέζας είναι απαράδεκτες και συνιστούν απάνθρωπη και ταπεινωτική μεταχείριση», συμπεραίνει η ΜΚΟ ΑΡΣΙΣ στην έρευνα που διεξήγε επί ένα χρόνο (2017), επισκεπτόμενη τα κέντρα κράτησης, όπου μεταφέρονται άνθρωποι που πρόκειται να επιστραφούν στις χώρες καταγωγής ή ακόμα και στα ελληνικά νησιά.
Η σκληρή κριτική της ΜΚΟ οφείλεται τόσο στις συνθήκες κράτησης που επικρατούν, με ελλείψεις και δυσκολίες στην κάλυψη βασικών αναγκών, όσο και στο ποιους αφορά τελικά η κράτηση, παραβιάζοντας τα δικαιώματά τους.
Κράτηση ανηλίκων και ευάλωτωνΤον Δεκέμβριο του 2016 έκλεισε ο χώρος κράτησης ανηλίκων στην Αμυγδαλέζα και μεταφέρθηκαν τα παιδιά στις ασφαλείς ζώνες που είχαν φτιαχτεί για αυτό το σκοπό στα ανοιχτά κέντρα φιλοξενίας. Παρόλα αυτά, η κράτηση τους δεν φαίνεται να σταμάτησε, αφού από τον Ιανουάριο του 2017, σύμφωνα με τα ευρήματα της ΑΡΣΙΣ παρατηρείται συχνή μεταφορά και κράτηση ασυνόδευτων παιδιών στα ΠΡΟΚΕΚΑ. Μέχρι το τέλος του 2017, κρατούνταν συνολικά 166 ασυνόδευτοι ανήλικοι και στα δύο κέντρα. Μάλιστα, 18 ανήλικοι στην Αμυγδαλέζα και 6 στον Ταύρο κρατούνταν στο χώρο των ενηλίκων, παρότι είχαν δηλώσει την ανηλικότητά τους.
Πέραν των παιδιών που απαγορεύεται να βρίσκονται σε κράτηση, η ΑΡΣΙΣ εντόπισε μέσα στα ΠΡΟΚΕΚΑ και άλλες ευάλωτες ομάδες, όπως ανθρώπους με προβλήματα υγείας (ηπατίτιδα, HIV κτλ), ψυχικές διαταραχές, κακοποιημένες γυναίκες, μονογονεϊκές οικογένειες και ΑμεΑ. Ταυτόχρονα πολλοί από τους κρατούμενους ταυτοποιήθηκαν τελικά, μετά από την παρέμβαση της ΜΚΟ, ως δικαιούχοι ασύλου και διεθνούς προστασίας και γλίτωσαν την τελευταία στιγμή την απέλαση ή την επιστροφή στα νησιά.
«Περίπτωση ασυνόδευτου ανηλίκου από το Πακιστάν, ο οποίος, κατόπιν υποβολής σε τεστ ανηλικότητας μεταφέρθηκε στους ενήλικες. Υποβλήθηκαν αντιρρήσεις κατά κράτησης, διαπιστώθηκε ανηλικότητα, παρασχέθηκε συνδρομή για την υποβολή αιτήματος οικογενειακής επανένωσης, μεταφέρθηκε στον τομέα ανηλίκων στην Αμυγδαλέζα και μετά στο Safe Zone στη Θήβα. Τελικά έγινε δεκτός και πήγε στην Ιταλία στο πλαίσιο οικογενειακής επανένωσης». Από την ΑΡΣΙΣ εντοπίσθηκαν 14 παρόμοιες περιπτώσεις ασυνόδευτων ανηλίκων που είχαν δικαίωμα σε οικογενειακή επανένωση και παρόλα αυτά κρατούνταν στα ΠΡΟΚΕΚΑ.
Επίσης, βρέθηκε παιδί με ψυχικά τραύματα να κρατείται στην Αμυγδαλέζα, ενώ είχε διαταχθεί με εισαγγελική εντολή από τη Χίο η ακούσια νοσηλεία του, και μόνο κατόπιν παρέμβασης του κλιμακίου της οργάνωσης μεταφέρθηκε σε Ξενώνα Φιλοξενίας, αντί της δρομολογηθείσας επιστροφής του στη Χίο.
Αντίστοιχα περιστατικά ανθρώπων που δεν έπρεπε να κρατούνται διαπιστώθηκαν και σε ενήλικες, όπως «περίπτωση πολίτη Πακιστάν με τεχνητό μέλος, ο οποίος κρατούνταν μετά την απόφαση απόρριψης του αιτήματος ασύλου του σε β’ βαθμό. Υπεβλήθη αίτηση ακύρωσης και αίτηση αναστολής. Περίπτωση πολίτη Αφγανιστάν, αιτούντος άσυλο, ο οποίος έλαβε συνδρομή/εκπροσώπηση κατά τη συνέντευξη για το άσυλό του, αφέθηκε ελεύθερος και αναγνωρίστηκε ως πρόσφυγας» κ.ά.
Τελικά τι άλλαξε;Από τα στοιχεία της έρευνας προκύπτει ότι λίγα πράγματα έχουν αλλάξει από το παρελθόν και οι συνθήκες παραμένουν απάνθρωπες. Όπως καταγράφεται από τη ΜΚΟ, υπάρχει πρόβλημα συνωστισμού, τα διαστήματα κράτησης φθάνουν για τους ενήλικες μέχρι και τους 8 μήνες και τα αιτήματα ασύλου καταγράφονται με καθυστέρηση ενός μήνα τουλάχιστον. Ταυτόχρονα, δεν υπάρχουν διερμηνείς και ενημέρωση, όπως και καμία προσφορά από το κράτος σε ψυχοκοινωνική και νομική υποστήριξη.
Για το φαγητό περιγράφεται πως «τα γεύματα που δίνονται και στα δύο κέντρα είναι χαμηλής διατροφικής αξίας και απέχουν πολύ από τις διατροφικές συνήθειες των κρατουμένων, βάση της πολιτισμικής και θρησκευτικής τους ταυτότητας. Υπάρχει έλλειψη λαχανικών στο μενού, ενώ φρούτα δίνονται κατά περιόδους μόνο και ανάλογα με την προσφορά, ενώ αρκετές φορές, δε, όταν παρέχονται, είναι πολύ κακής ποιότητας. Επιπλέον, δεν υπάρχει μέριμνα για τους κρατούμενους οι οποίοι οφείλουν να λαμβάνουν συγκεκριμένη διατροφή, λόγω προβλημάτων υγείας».
Δεν υπάρχουν υπεύθυνοι επίτροποι για τα ασυνόδευτα ανήλικα, ούτε κάποια δραστηριότητα να παρακολουθήσουν. Στην καλύτερη περίπτωση της Αμυγδαλέζας, το πολύ-πολύ να προαυλίζονται, καθώς στο ΠΡΟΚΕΚΑ του Ταύρου δεν έχει κανένας ούτε αυτή τη δυνατότητα και οι άνθρωποι διαμένουν κυριολεκτικά σε κελιά, χωρίς φυσικό φωτισμό και στην περίπτωση των γυναικών χωρίς τζάμια στα παράθυρα για να προστατεύονται από το κρύο (έχουν μόνο κάγκελα).
Οι συνθήκες που περιγράφονται είναι ιδιαίτερα επικίνδυνες για την υγεία των κρατουμένων, αφού στον Ταύρο, αλλά και στην περίπτωση των ανηλίκων στην Αμυγδαλέζα, δεν υπάρχουν κλινοσκεπάσματα και οι άνθρωποι κοιμούνται πάνω σε βρώμικα στρώματα. Τους δίνονται μόνο κουβέρτες, που όμως δεν πλένονται, ενώ δεν παρέχονται ρούχα σε κανένα από τα δύο ΠΡΟΚΕΚΑ, με αποτέλεσμα οι άνθρωποι να παραμένουν επί μήνες, φορώντας τα ίδια απ’ όταν οδηγήθηκαν στα κέντρα κράτησης. Σημειώνεται, δε, πως μέχρι τον περασμένο Νοέμβριο δεν υπήρχε συνεργείο καθαρισμού των χώρων και η υγιεινή τους γινόταν προσπάθεια να διατηρηθεί όπως-όπως από τους ίδιους τους κρατούμενους, χωρίς όμως να τους προμηθεύουν αρκετά καθαριστικά. Ταυτόχρονα, κάποιες φορές δεν παρέχονται ούτε προϊόντα προσωπικής υγιεινής (σαπούνια, οδοντόκρεμες κτλ).
Το ζήτημα της υγείας των κρατουμένων πλήττεται περαιτέρω και από τις ελλείψεις στην ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, καθώς υπάρχει μόνο ένας γιατρός σε κάθε κέντρο, χωρίς διερμηνεία για να υπάρξει σωστή επικοινωνία γιατρού-ασθενούς, ενώ «η επίσκεψη στον ιατρό βρίσκεται στη διακριτική ευχέρεια και εξαρτάται από τη διαθεσιμότητα του προσωπικού φύλαξης. Ενδεικτικά αναφέρουμε περιστατικό ασυνόδευτου ανηλίκου, ο οποίος εντοπίστηκε από το κλιμάκιο της ΑΡΣΙΣ, με διάγνωση θετική στη φυματίωση, να κρατείται στο ίδιο κοντέινερ μαζί με τους υπόλοιπους ανηλίκους. Στο ίδιο κοντέινερ κρατούνταν και ανήλικος με ψώρα». Σπάνια, επίσης, είναι η διακομιδή των κρατουμένων σε νοσοκομείο, ακόμα και μετά από την παραπομπή τους από το γιατρό του κέντρου.
Σημειώνεται, δε, για την προθυμία εξυπηρέτησης των κρατουμένων από το προσωπικό φύλαξης πως η ΑΡΣΙΣ κατέγραψε αρκετές καταγγελίες για απαξιωτική συμπεριφορά των αστυνομικών, μέχρι και περιστατικά βίας.
ΑπελπισίαΌπως είναι αναμενόμενο, τέτοιες συνθήκες το μόνο που μπορεί να δημιουργήσουν είναι απελπισία και οργή, με τους κρατούμενους, ιδίως τους ανήλικους, να προβαίνουν συχνά σε αυτοκαταστροφικές-αυτοκτονικές πράξεις. «Στις 19 Σεπτεμβρίου 2017 δύο ανήλικοι αυτοτραυματίστηκαν (χαρακώθηκαν) στα χέρια. Στις 12 Σεπτεμβρίου 2017, οι ανήλικοι κρατούμενοι απείχαν από όλα τα γεύματα, διαμαρτυρόμενοι για τη μεγάλη διάρκεια και τις συνθήκες κράτησης. Στις 23 Αυγούστου, ένας νεαρός αυτοτραυματίστηκε με μια λεπίδα στο αριστερό του χέρι και μεταφέρθηκε στο νοσοκομείο, ενώ την προηγούμενη μέρα ένας ανήλικος είχε καταπιεί σαμπουάν. Την 1η Σεπτεμβρίου 2017 και 27 Νοεμβρίου 2017 εκδηλώθηκαν πυρκαγιές στον τομέα ανηλίκων, τρεις και δύο ασυνόδευτοι ανήλικοι αντίστοιχα, κατηγορήθηκαν για εμπρησμό και διακεκριμένες φθορές».
Μήπως η κυβέρνηση θα έπρεπε να κλείσει όντως αυτού του είδους τα κέντρα-κολαστήρια;
Τζέλα Αλιπράντη