Δύσκολη, αλλά όχι αδύνατη, η νίκη για τον Γκ. Πέτρο
Με τον κεντροαριστερό Γκουστάβο Πέτρο, πρώην δήμαρχο της Μπογκοτά και αντάρτη της ένοπλης οργάνωσης Μ-19 στα νιάτα του, να δίνει σκληρή μάχη απέναντι στον υπερσυντηρητικό Ιβάν Ντούκε, διεξάγεται, το ερχόμενο Σάββατο, ο δεύτερος γύρος των προεδρικών εκλογών στην Κολομβία. Ο ιρλανδός πολιτικός αναλυτής, δημοσιογράφος και ακτιβιστής, Τζερόιντ Ο’ Λοϊνγκσάι, καλός γνώστης της κολομβιανής πολιτικής λόγω της πολύχρονης δράσης του σε διάφορες κοινωνικές οργανώσεις της Κολομβίας, μιλάει στην «Εποχή» για το διακύβευμα των εκλογών, την πολιτική του Πέτρο και την επόμενη μέρα.
Τη συνέντευξη πήρεο Δημήτρης ΓκιβίσηςΠοια είναι η σημασία αυτών των εκλογών για την Κολομβία;Στις 17 Ιουνίου, η μελλοντική διαμόρφωση της πολιτικής τάξης θα κριθεί με έναν τρόπο που δεν έχουμε δει εδώ και καιρό. Από τη μια πλευρά, βρίσκεται ολόκληρη η ολιγαρχία, η ανερχόμενη ναρκω-αστική τάξη και πολλοί άλλοι, και από την άλλη μια φιγούρα της αντιπολίτευσης, ο Πέτρο, που δεν προέρχεται από αυτό το τμήμα της κοινωνίας, πολιτικά, κοινωνικά, οικονομικά και ιδεολογικά. Αν ο Πέτρο ηττηθεί, η καπιταλιστική τάξη θα ενωθεί γύρω από έναν πρόεδρο με τρόπο που δεν έχουμε δει από την περίοδο του Εθνικού Μετώπου (1958 - 1974). Η επιστροφή σε μια τέτοια προεδρία, η οποία στην πραγματικότητα θα διοικείται από τον Ουρίμπε και όχι από τον άπειρο και σχετικά άγνωστο Ντούκε, σημαίνει επιστροφή στην ανοιχτή εγκληματικότητα από τμήματα της ελίτ. Η πρόταση για την κατάργηση των ανώτατων δικαστηρίων θα έχει ως αποτέλεσμα όχι μόνο παράλληλες διαδικασίες, αλλά και την άρση των ελέγχων και των ισορροπιών που υπάρχουν. Τα ανώτατα δικαστήρια έχουν εκδώσει πολλές αποφάσεις που ήταν έντονα επικριτικές για την κυβέρνηση. Παράλληλα, τυχόν ήττα του Πέτρο θα βαθύνει την περιβαλλοντική κρίση, τη λεηλασία της εξόρυξης και της πετρελαϊκής βιομηχανίας. Θα δώσει ένα πλήγμα στους αδύναμους και θα δηλώσει την επιστροφή σε ένα καθεστώς που χρησιμοποιεί τις μυστικές υπηρεσίες ως προσωπικούς κατασκόπους της αντιπολίτευσης. Θα δώσει επίσης στον Ουρίμπε μια ευκαιρία για να συντρίψει κοινωνικά κινήματα και οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Μπορεί ο Πέτρο να καλύψει τη διαφορά των 14 μονάδων που είχε προβάδισμα ο Ντούκε στον πρώτο γύρο;Λόγω της τεράστιας απάτης που διεξήγαγε το στρατόπεδο Ουρίμπε, δεν γνωρίζουμε ποια είναι η πραγματική διαφορά, αν και είναι ασφαλές να πούμε ότι ο Πέτρο κέρδισε λιγότερες ψήφους. Επομένως, εξαρτάται από διάφορους παράγοντες, από τους οποίους ο πρώτος είναι ο περιορισμός της απάτης. Ένας δεύτερος παράγοντας που δεν μπορεί να πολεμήσει ο Πέτρο, είναι ότι οι ψήφοι αγοράζονται και πωλούνται την ημέρα των εκλογών για ένα γεύμα, λίγα τρόφιμα, ή 50.000 πέσος (λίγο κάτω από 14 ευρώ). Οι εκλογικοί μηχανισμοί δουλεύουν για να εξασφαλίσουν την αγοραπωλησία ψήφων και αυτός δεν έχει ούτε τα χρήματα να το ανταγωνιστεί αυτό, ούτε και θέλει πολιτικά. Αυτό είναι κάτι που ο ίδιος το επέκρινε έντονα στο παρελθόν, όταν αποκαλύφθηκε ότι μόνο στην Μπογκοτά δαπανήθηκαν σχεδόν ένα εκατομμύριο δολάρια από το σημερινό πρόεδρο Σάντος στην προεδρική εκστρατεία του 2010 για να αγοραστούν ψήφοι. Έτσι μένει μια τελευταία επιλογή, να κινητοποιήσει το 46% των ανθρώπων που δεν ψήφισαν. Η Κολομβία είχε ιστορικά σημαντικά επίπεδα αποχής, το 46% δεν είναι υψηλό, είναι χαμηλότερο από προηγούμενες περιπτώσεις. Επομένως, υπάρχουν κάποιες ελπίδες ότι ίσως μπορέσει να κερδίσει. Ωστόσο, οι πιθανότητές να το πετύχει αυτό είναι περιορισμένες.
Σε μια ενδεχόμενη επικράτηση του Πέτρο, τι περιθώρια υπάρχουν για να ασκήσει πολιτική υπέρ των αδυνάτων, με ανακατανομή του πλούτου και μείωση των ανισοτήτων;Οι εκλογές για το κογκρέσο έγιναν τον Μάρτιο, επομένως γνωρίζουμε ότι δεν θα το ελέγξει. Η αγορά ψήφων, που προανέφερα, ήταν ακόμη πιο έντονη στις εκλογές του κογκρέσου, συνεπώς η δεξιά ελέγχει το μεγαλύτερο μέρος του. Αυτό σημαίνει ότι θα έχει μεγάλη δυσκολία να περάσει σημαντικές νομοθετικές πράξεις που θα είναι δημοφιλείς στους ανθρώπους, όπως για την υγεία ή την εκπαιδευτική μεταρρύθμιση. Κανονικά, η νομοθέτηση γίνεται με βάση την ιδεολογία ενός κόμματος. Δεδομένης όμως της αδυναμίας του Πέτρο στο κογκρέσο, αλλά και της δωροδοκίας που κυριαρχεί, με την κυριολεκτική έννοια του όρου, δεν θα είναι σε θέση να νομοθετήσει αυτά που θα ήθελε. Όλο αυτό θα τον φέρει αντιμέτωπο με τη λαϊκή πίεση στο δρόμο. Ο Πέτρο έδειξε ότι είναι σε θέση να κινητοποιήσει χιλιάδες ανθρώπους στις συγκεντρώσεις του αλλά και όταν η κυβέρνηση προσπάθησε να τον καθαιρέσει από δήμαρχο της Μπογκοτά, όμως είναι θεσμικός. Είναι απίθανο να υποστηρίξει την πολιτική ανυπακοή. Μπορεί επίσης να έχει μεγάλη δυσκολία να πάρει έγκριση για το δικό του εθνικό σχέδιο ανάπτυξης από το κογκρέσο, το οποίο είναι συνήθως η πρώτη σημαντική πρωτοβουλία μιας προεδρίας και θέτει τον τόνο για το υπόλοιπο της νομοθετικής περιόδου. Ωστόσο, η κολομβιανή προεδρία έχει ευρείες εξουσίες να χρησιμοποιεί διατάγματα για να κυβερνήσει. Ο Πέτρο μπορεί να κάνει πολλά πράγματα με ένα διάταγμα. Μπορεί να ρυθμίσει νόμους που έχουν ήδη ψηφιστεί από το κογκρέσο και να εναρμονίσει κάποιους άλλους. Μπορεί επίσης να κάνει κάτι πραγματικά απλό: να επιβάλει την ισχύουσα νομοθεσία.
Τι εννοείς;Η Κολομβία έχει ένα νομικό σύστημα που θυμίζει την Αλίκη στη Χώρα των Θαυμάτων. Υπάρχουν πολλοί νόμοι που δεν εφαρμόζονται. Το δικαίωμα στην απεργία, για παράδειγμα, διασφαλίζεται από το Σύνταγμα, αλλά στην πραγματικότητα οι ηγέτες των συνδικάτων συχνά δολοφονούνται. Ο νόμος 99 του 1993, που αποτελεί το κύριο περιβαλλοντικό νομοθέτημα, είναι ένας πολύ καλός νόμος και περιλαμβάνει την αρχή της προφύλαξης, αν και δεν εφαρμόζεται ποτέ. Εάν ο Πέτρο το επέβαλε, θα οδηγούσε τη βιομηχανία εξόρυξης χρυσού σε αδιέξοδο και θα ενίσχυε τις κοινότητες που αγωνίζονται κατά της απαλλοτρίωσης και της περιβαλλοντικής τραγωδίας. Υπάρχουν πολλοί άλλοι τομείς στους οποίους μπορεί να το κάνει αυτό. Αλλά αυτά είναι τεχνικά σημεία, το πραγματικό περιθώριο ελιγμών του βρίσκεται στη δημόσια αντίθεσή του στην ολιγαρχία και μένει να δούμε αν πραγματικά θα κάνει κάτι πάνω σε αυτό. Πολλοί από εκείνους που τον υποστηρίζουν τώρα στο δεύτερο γύρο, θα απομακρύνονταν από αυτόν αν το τολμούσε πραγματικά. Φοβούνται την κινητοποίηση του λαού όσο και την ολιγαρχία. Ωστόσο, παρόλο που ο Πέτρο έχει κάνει μεγάλα τμήματα του πληθυσμού να σκέφτονται ότι μπορούν να αλλάξουν τα πράγματα, μάλλον δεν θα έχει τον έλεγχο των κοινωνικών κινημάτων μετά την εκλογή του. Η πραγματική αλλαγή, ελπίζω, είναι ότι οι άνθρωποι αισθάνονται ότι μπορούν να διαμαρτυρηθούν και να επιβάλουν την αλλαγή. Αν ο Πέτρο κερδίσει θα μπούμε σε μια πολύ δύσκολη περίοδο, η οποία θα χαρακτηρίζεται από αίμα, καθώς η δεξιά θα υπερασπιστεί τα κεκτημένα της απέναντι στις κοινωνικές απαιτήσεις. Μια πραγματική νίκη για την κυβέρνηση του Πέτρο θα ήταν να μπορούσε να αντιμετωπίσει την ένοπλη αντίδραση της δεξιάς, και να ανοίξει έναν πραγματικό χώρο για την αντιπολίτευση χωρίς το φόβο του θανάτου. Μόλις το προηγούμενο σαββατοκύριακο σκοτώθηκαν τρεις ακόμη κοινωνικοί ηγέτες.
Να μιλήσουμε και για το πού βρισκόμαστε σήμερα όσον αφορά την ειρηνευτική συμφωνία.Καταρχάς πρέπει να είμαστε σαφείς με την πραγματικότητα του κειμένου της συμφωνίας. Για παράδειγμα, η συμφωνία δεν υπόσχεται να μετασχηματίσει την κολομβιανή ύπαιθρο υπέρ της αγροτιάς, υπάρχουν ασαφείς αναφορές σε αυτήν αλλά όχι ρητές συγκεκριμένες προτάσεις. Έχω γράψει αρκετά σχετικά με αυτό. Η συμφωνία είναι ιδιαίτερα κακή και τα λίγα προοδευτικά στοιχεία που υπάρχουν έχουν υποστεί επίθεση από την ίδια την κυβέρνηση που την διαπραγματεύτηκε. Αυτό είναι πιθανόν να επιταθεί με μια νέα ακροδεξιά κυβέρνηση, γιατί θυμόμαστε όλες τις επιθέσεις που ξεκίνησαν κάτω από την κυβέρνηση του Σάντος. Όσον αφορά το FARC, τώρα έχει αποστρατευθεί και έχει υποχωρήσει στις κοινωνικές απαιτήσεις του. Δεν αποτελεί πλέον απειλή για το κράτος, η συμφωνία έχει αποτέλεσμα εκεί. Δεν υπάρχει δρόμος γυρισμού για αυτούς, είναι δεμένοι με τη συμφωνία και τυχόν περαιτέρω αλλαγές είναι πιθανό να είναι ακόμη πιο οπισθοδρομικές.
Μπορεί το αποτέλεσμα των εκλογών να επηρεάσει την ειρηνευτική συμφωνία;Επί του παρόντος, ένας πρώην ηγέτης του FARC, ο Σαντρίχ, περιμένει την έκδοσή του στις ΗΠΑ με χαλκευμένες κατηγορίες που εφευρέθηκαν από την DEA (σημ: Υπηρεσία του αμερικανικού υπουργείου Δικαιοσύνης που έχει την αποκλειστική ευθύνη για το συντονισμό και τη διεξαγωγή ερευνών για τα ναρκωτικά στο εσωτερικό και στο εξωτερικό). Εάν νικήσει η δεξιά, αυτή η έκδοση θα προχωρήσει, και μπορεί να ακολουθήσουν και άλλες με εξίσου πλαστές κατηγορίες. Θα πρέπει επίσης να ειπωθεί ότι και ο Πέτρο έχει υποσχεθεί να εκδώσει τον Σαντρίχ, αν κερδίσει. Τα μέρη της συμφωνίας που είναι σημαντικά για την κυβέρνηση έχουν εφαρμοστεί, και η πολιτική της μη εφαρμογής άλλων μερών θα συνεχιστεί. Ωστόσο, οι τρέχουσες διαπραγματεύσεις με τον ELN (Εθνικός Απελευθερωτικός Στρατός) ενδέχεται να επηρεαστούν και ενδεχομένως να ανακληθούν και οι αντιφρονούντες του FARC θα ενισχυθούν από την επιστροφή στον πόλεμο που έχει υποσχεθεί ο Ουρίμπε.